Herriaren Protagonismoaz Bertako Komunitatea Potentziatuz
1976ko urriaren 03a
Bi zuzendarirekin elkarrizketa
Kooperatibismoak, " ismo" guztiek bezala, "anti" direlakoak erakarri izan ditu, nahita ez. Kasu honetan, kontrato jarrerak, ezker zein eskuinetik datozkio.
Bertako iritzia jakin nahian, bi zuzendarirrik nagusienekin mintzatu gara. Alfonso Gorroñogoitia Gonzalez, "Junta Rectora" delakoaren Lehendakaria dugu. Jose Maria Ormaetxea Uribetxeberria, berriz, Zuzendari Orokorra eta sortzaileetariko bat.
Galderak ez dira espezialisten galbahetik pasa. Arruntak dira, zein bestean, kalean sarri entzun ohi direnetarikoak. Erantzunak, berriz, batpatekoak, hitzez, eta inolako gertutasunik gabe. Hain auzen, hainbat galdera uukeran erantzuteko "tesina oso bat behar litzatekeela" eta, beren ardura azaldu dute.
Nolabait bereizi eta sailkatzekotan, Gorroñogoitiari ideologi kutsuko galderak egin zaizkio, eta, Ormaetxeari, ekonomi arlotakoak. Elkurriaketak, bienu, lau ordu iraun du.
Alfonso Gorroñogoitia mintzo
-- Autogestioa
-- Politik indarrak
-- Sindikalgintza
-- Presio taldea
Autogestioa, bere erabateko osotasunean, lorgaitz jo dezakegu. Edota, beste modu batez esanez, edozein autogestio estadiotara iritsi arren, beti egongo da gorago besteren bat, ondoko belaunaldiek urratu eta lortu behar izango dutena. Zentzu honetaz, guk sarri aipatzen dugunez, autogestioa "Esperientzia prozedura organiko bat da, gero eta gehiago osatzen ari dena.
Hau honela delarik, gaur eguneko kooperatiba entrepresaren auto gestioa bi alderdi nagusitan bereiz dezakegu : bata, alderdi gizapolitikoa, eta, bestea, tekno-egiturarena.
Lehen alderdia, giza-politikoa, hau da, bazkideen eskubide eta beharrak, oinarrizko burujabetasuna alegia, bazkideon hiru ahalmentan mamitzen da: lege ahalmena, kontrol ahalmena eta hauta-ahalmena. Hots, zuzendariei legea ezarri, buruzagiak hautatu eta beren gestioa kontrolatu ahal izan.
Nere iritziz, giza-politiko alderdi hau erruz betetzen da., gaur egun "erruz" den neurrian. Nolabait esateko, "goi maila batetan" esan dezakep.
Tekno-egituraren autogestioa, hau da, bazkideen langintzari dagokiona, bere eguneroko protago nismoari buruzkoa., oraindik mundu honetan inon egokiro gainditu ez den desafioa dugu. Zeren produkzio filosofia, produkzio teknikak, produkzio sistimak nahiz produkzio teoriak, duela berrogeita hamar urtetako tailorismoan oinarriturik daude oraindik. Eta inork ez du asmatu objetiboki hori gaindituko duen metodologia, inbertsio mota edo instapalen berririk. Hauk honela, gure teknikari guztiek, teoria hori ikasi dute, gure eratze-moduak, kontzepzio tailorista horretan finkaturik daude.
Ez du munguan zentzu honetan eredutzat har genezakeen autogestiorik. Eta are gutiago estatu sozialistetan, non hauzi honi buruzko sentsibilitatea hutsaren hu;rengo den. Honela, produkzio an.ola-mota azkarrak, zuzenak, batbatekoak, berehalakoak, topatzea, zail suertatzen da.
Inon aurkitzekotan estatu eskandinaboetan aurki dezakegu aurrerakuntzaren bat. Problema handiak dituzte arazo honetan, eta, egian esan, lortzen ari diren urratsak, arrazoi praktiko edo "konpongarri" bategatik (absentismoa gutitzeko eta...) lortzen dihardute. Gure kasuan, ordea, bilakuntza hau, kooperatiba sistimari errotik datxekon bokaziozko lorpen bat dugu.
Gure aldetik, hiru urte daramazkigu lan honetan. Zenbait talde bildu da entsegu hauen inguruan. Hainbat esperientzia egin.da. dagoeneko. eta ondorioak itzaropentsu dirateke. Hala ere, oraindik ere nahiko ahulak, industri muntaketa guztiari ezarri ahal izateko bezala.
Amaitzeko, diodan, guretzat kooperatibigintza kontzeptoa, "herriaren protagonismoa ekonomi zereginetan" dela. Herriaren eta herrikoi taldeen protagonismoa; beren entrepresen sorketa. abiadura, administrazio eta zuzen~taritzan.
Ez da kooperatibagintzaren problema alternatiba kosmiko bez;ila planteatu. Kooperatibismoa esperientzi prozedura organiko bat dugu, histori une zehatz batetan sortua, herri jakineko batetan k.okatua, nahi duela, edo hobeto esan, ez duela nahi, inbitatu soi1 bat izatea.
Gauza jakina da, kooperatiba mugimendua giza-multzo plural batek osatzen duela, eta beren iritziak ere noski, denetarikoak direla. Horregatik, ez nau larritzen E.S.B.-ko jendea kooperatibetan egotea, EHAS eta LAIA-korik dagoen bezelaxe, ETA-korik ere egongo izan denez eta bereziki euskal mugimenduak ez diretakoak egon daitezkeen bezala. Hala ere, egia ez dena, kooperatibek, erakunde gisa, E.S.B-ren sotzean parte hartu dutela da.
Horrez gainera, ni E.S.B.-k Arrasten egin zuen ;aurkepenean egon nintzen, eta mahaiko batek esan zuenez: 1--E,S.B.-k begi onez ikusten duela kooperatiba inugimendua, baina ez ez duela uste horrela ikusten duen bak.arra denik. 2--K.S.B.-k ez du kooperatiban barruan inolako kontrolik plateatu, eta ezta kooperatibenganako in-JetitiFik;ipenik ere. 3 -- E.S.B..-ko partaidea1 denetariko entrepresa motetan daudela.4 -- kooperatibisten ideologiak ere denetarikoak izan daitezkeela.
Bestalde E.S.B.-ko partaiderik gehienaL. kooperatibetan ote daude? Ezta ideiarik ere. Nik ez dakit E.S.B-ren berri horrenbeste, Eta. kooperatibetako kontrola E.S.B.koen eskutan dagoen... nik ezetz esango nuke. Nik neuk dakidan neurrian, behintzat, zuzendarien artean ere denetariko iritzi politiko;ik daude.
Puntu honetara iritsiz gero, diodan, ene ustez talde abertzale guztiek errespetoz ikusi behar luketela kooperatibagintza,"progre" eta abertzale sentitzen diren neurrian, behintzat. Kontraesanezko gizarte honetan, kooperatibagintza dateke, agian, praktikan, herriaren autogestio esperientzia bakarra edota ia bakarra. Galdetu beharra baitago, boterearen demokratizapenari eta gestioaren sozializapenari bagagozkie, alderdiek zer nolako alternatiba baliagarriak eskaini behar dituzten, beren programetan hainbat autogestio mota aipatzen dutenez gero.
Puntu honetaz, askatasunezko sindikalismo batetan kooperatibisten parte hartzea batpatean gertatuko litzateke. Ez ahaztu, gure kooperatibetako lan-taxuerari dagokion hainbat hainbat zertzelada, gainerako industrietako langileek eskuratzen dituzten lorpenetatik hartu ohi direla. Esate baterako, soldata kontuan, solidaritate politika erabakirik dugu. Beste horrenbeste 1an-orduak, oporrak etab., lanmodu orokorretatik harturik ditugu. Noski, kooperatibek beren legeria berezia egiteko gauza direla, baina ez gara zentzu honetan bereizten, ez dugu "ume polit" bezala ;agertu nahi. Honelatsu, edozein kooperatibistak euskal sindikatu batetan parte har dezake, maila honetako lorpenak berari ere dagozkiokeenez, goiz edo berandu.
Bestalde, sindikalismo aurrerakoi batek beharko dio bere buruari galdetu. bere burruka lan-eskakizunetan finkatu beharko ote duen soil soilik, ala Herriko ekonomi, arazoetan eta bere gestioan ere. norbait izan behar ote duen.
Beraz, haseran esan bezala, uste dut sindikal eta kooperatiba mugimenduak ez direla inola ere kon-trajarriak, elkarren osagarri baizik, herriaren ekonomi protagonismoaren bilakuntzan.
Zentzu honetaz, sarri pentsatu izan dut, Frantziako iraultzak pertsona bakoitzaren askatasuna erakarri zuen bezala. oraindik orain beste iraultza bat egiteko dagoela, hots askatasun indibidualak gainditu eta eta bere pareko koniunitate txikien askatasuna lortarazi. Eta komunitate txikiak aipatzean, herriak, nazioak, etniak... ;azal ditzakegu.
Une honetan, bi indar nagusi kontrajarriak dira mire gizartean. Bata, radikalki kolektibista eta -despertsonagarri, eta. bestea, pertsona bakoitzaren eskubidearen alde mugitzen dena. Uste dut, indibiduoa bere iniguru-minguruan kokatzeko garai dela, naturazko komunitatea indartuz,
Baina galderari zuzenkiago jarraituz, gaur egun kooperatibagintza "premiak erresolbitu nahian" ari da, lehen maila batetan. Eta, presio talde bezala, Herriak berak protagonizaturiko autogestioko ekonomi desarroilo baten alde burrukatuz.
Eta guzti hau nora doan? Ba, behar bada, oraingomhelburu bezala, pertsona bakoitzaren errealitatea errespetatuz gainera, bere jatorrizko medioan gorpuztaraziz, komunitate hori potenziatzera.
Eta ondorioz,, zail gero neokapitalismo batera, sozialismo bateruntz aski errezago, lan-ordu eta arzoetran protagonosta izatera ohiturik dagoenak, ez baitu luzera bestelako arlotan bazterturik egotea ontzat emango.