Arrantzale leiotik begira
Bertako arrantzaleen kofradia 1361 an ezkeroz eratua da
Muñ ematen dio Euskal Erriak itxasoari, edo itxasoak gure erriari, nai badezute Berdin dator nere esanetara ko. Gure lurraldeak zer ikusia ba-daukala itxasoarekin, alegia. Bai; mendi, baso, zelai, landa alor... Garoa! Ibai, kai auiñ, mare–illeta bizi– itxaso... Kresala! Garo ta kresala. Uxapalarekin kaioa (Gora zu, Txomin Agirreko).
Itxaso ta lur, lur eta itxaso, gazi ta geza zoragarriak.
Ta dana, ortze-sapai urdin baten azpian. Egunez, eguzkia nagusi; lanbro-negartia bazutan. Izarñoak eta illargia zetuan. Ipar-aizea... alditan Aize-egoa noiz nai.
Xoxoa ta marlaxka, berriz ere. Euskal-Erria ta Kantaurria.
Gaurkoan (San Pedro arrantzale gendun ta bere egunotan gaude ganera) utzi zadazute kresalaren gazituan, itxas-ertzean, marinel errian kulunkatzen.
Pasai, Donosti, Orio, Getari, Motriku, Ondarru, Lekeitio, Bermeo... Danak berdinak! Ondarribian bizi naiz ordea. Barkatu. Ta ain xuxen, arrantzale erria izaki.
Emen, Kepa Deunaren egunean (Pello Santua esaten ez naiz asiko), itxas-gizonen artean ots aundiko jaiak izaten ditugu.
Meza nagusira–Done Petri'ren aldarean emana–giza-matil azkarrenak arraunak bizkarrian dituztela, txistularik aintzindari ta Bibiano arrantzaleak ain airoso eraman oi duan ikurrin zar baiten atzetik. Orratx illera luzian txalupa patroi guziak Elizara doazi.
Kofradi bat badugu. Paper zaarrak diotenez, 1361 exkeroz eratua. Kofradiko marinelen animak gaizkatzeko, euren gorgutzen onerako ta ontasunik ugaritzeko sortua. Onelaxe esaten dute kutxa zarrean gordetako paperak. 1595 garrenean Clemente VIIL Aita-Santuak baietsitako Bula bat ere badankate oso estimatua.
Bana gaur Elizan zer gertatzen dan esan nai degu aurrena. Begira.
Meza-Santuaren bukaeran "Veni-Creator" kantatzen dute apaizak. Goteunaren lagantza ta argitasuna eskatuaz. Ostera sakristanian au teskundiak izaten dira. Sei bereizten dira guzien artetik Sei orien artean «paper-ixilla»'ren bitartez "Abad-Nagusia" ankeratzen dute. Iru Abade txiki ta Alkate de mar, bi. Aukeratutakoan "TeDeum" abesten dute, apaizak orain ere, esker-ordanez. Gero "etxafueguak" punpatekoak darietela ta txistu biribilketariak sonu alaia eskeniz, Hermandare'ra, irtendako lekura, bazkun etxera, jeixten dira. Batzarra. Amaikatakoa, ta bazkari ederra bakoitzak bere etxean.
Gero "santiyo" egunean artuko du nagusitza Junta berriak. Kutxa'ren entrega deritza egan arteko jaiak. Ikusgarria benetan. Kutsu aundikoa. Egon onetan kresala ezik... langrosta ederrik izaten da. Arrantzaleak badakite ondo bizitzen. Itxasoa gauza ugaria da! Arteka mizeri aldiak izaten dira, bana denian bon-bon! Oriek lengo kontuak dira. Gaur itxastarra (hay que verlos) ondo ateratzen da. Eta esan bearrik ez dago, asko postutzen gera orregatik.
Zergatik bizi da ondo marinela? Aurrerapen-zalia dalako! Aldi bateko txalupa ta treñera, bela ta arraunak.. jun ziran betiko. Zerena ta brina trixtiak, zurda (nylon)' ri bide egin zieten. Gaur berebiziko onizi ederrak dakusgu kosta guzian. Arrantzalea ez da algerra. Ondarribikoa ez beintzat da. Neguan legatza ta bixigua. Udaberrian bokarta. Udara sarreran atun egamotza. Udaran ega-luzea. Txipirioak noiz-nai. Oso saiatua degu, beraz, Ondarribi'ko arrantzalea. Lan egiten zerbait inguratzen du.
Eta ainbestez, bere-artan utzi bearko degu, guk ere, gaurko berriketaldi au. Ikusten dezun bexela, irakurle, ur-gaziaz bustia da, itsasoko kutsua daukan lantxoa.
Fernando Artola