Pailazotzal Bezela Jotzen Ziran Bertsolariak Leen Baiño Kontentagaitzago Da Erria

"Basarri" bertsolariari elkarrizketa

"Basarri" Ri Omenaldia
Pailazotzal Bezela Jotzen Ziran Bertsolariak Leen Baiño Kontentagaitzago Da Erria
Errezillen, Granada baserrian, jaio zan Iñaki Eizmendi Manterola 1913garrengo Azaroaren 27an. Baiña Zarautzen bizi da zazpi urtez geroztik. "Basarri" izenordekoz dugu ezagutzen. Bertsolari, idazle eta izlari dugu. Bertsolaritza goen goeneko maillara jasotzen salatu da. Euskerarenganako eta euskal-kiroletarako zaletasuna indartu ditu beste gauza askoren artean. Euskal aldizkarietan idazten du eta batez ere. Z. Argian. Euskerazko lan askoren artean liburu auen idazle dugu: Atano III, bere edestia bertsotan", "Baserriren bertso-sorta", "Kantari nator" eta "Laugarren txinpartak".
Baiña bertsolari bezala egiten zaio oraingo gorazarrea. Irabazia eta ondo irabazia du gaiñera. Donostiako «Astoria» zineman egingo zaio il onen 21ean. Ori dala-ta "Basarri" ren iritzi batzuk jasotzen saiatu gera gure aldizkari ontan.
–Gizonak aalmen asko ditu, baina esnatzen eta aurkitzen ez baditu, izkutuan, alferrik eta galdurik ditu beretzat eta gizartearen'tzat. Nola jabetu zinan bertsolari doaiaz?
–Berealaxe esango dizut.
Zazpi urte nitnen nik nere guraseak bizilekutzat Zarautz aukeratu zutenean.
"Azken-Portu" izeneko taberna izabaldu zuten, Baserriko jendeak, batipat, gustoko aterpea zuen. Amaika bertso entzuten zan an igandetan. Ba-ziran jakiñeko zar batzuk jaiero-jai "Xenpelar" eta "Udarregi'renak" kantatzen zituztenak
Nere gozamena aieri entzuten!
Bertsotan oso poliki moldatzen ziranak ba-ziran errian. Aiek ere "Azken-Portu'ra" jotzen zuten: "Sasi" aita-semeak (zanak, biak), "Nekazabal" zana, ta abar.
"Prantzes-txikia" ta "Gaztelu" ere agertzen ziran tarteka.
Gure aita zanak, bere aldetik, agortu ezin alako iturria zuen bertso zarrak kantatzen.
Erdipurdikorik etzuen ikasten. Onak izaten ziran ark kantatzen zituenak.
Era ontan, bederatzi-amar urte nituenerako, bertsoz betea zegon nere burua. Ezer etzitzaidan iruditzen euskal bertsoa baiño oberik. Ainbat meritu zuenik ere ez
Mutil koskor artean, kideko lagunen artean asi nintzan lenengoak botatzen Etziran bapoak izango lenen frutu aiek baiña zer baitetik asi bear da.
–Nola landu duzu doai ori?
–Nere gisara kugira gabe kantatuz. Erriko bertsolariak ere konturatu ziran zerbait egokitasun bai ote nuen. Aiekin kantatu bearrean gertatu nintzan sarritan
Oso gogozko nintzaion Zaikola'ko "Gaztelu" zanari. Bein baiño geiagotan etorri zan propio gure etxera "Emen ba-zegok materiala", esan oi zuen.
–Zerk laguntzen dio bertsolari batez ere: irudimenak, oroime jakinduriak, ateraldi egokietarako erraztasunak?
–Jakinduririk eztago guri eskatzerik. Ogeitatik emeretzi eskolatu gabeak gera bertsolaritan. Gaiñontzekoak, irudimena, oroimena, ateralditarako erreztasuna ., danak dira bearrezkoak
–Estuasun eta lotsa aundiak igarotzen al dira asi berrian? Bearrezko al du plaza-gizon izatea?
–Nik ala pasa nituen beintzat. Besteei ere ala gertatuko zitzaieteakoan nago. Etxeko tabernan kantatzea, ta plazan edo Teatroan kantatzea ez dira berdiñak.
Zeztua'ko plazan kantatu nuen lenengo aldiz. Derrigorrean jarri ninduten artara. "Errauskin Errotari" zana nuen laguna. Ura dardara nere gorputzean!
-Zuk atera duzula bertsolaritza taberna zulotik aitortzen dute ao batez eta betezgaurko bertsolariak. Zer egin duzu hortarako eta zer egoeratan aurkitzen zen garai artan bertsolaritza?
Nere ume denboran, so bee-mailla zan bertsolariaren mailla. Asmatzen zituztenaundienak alkarri esatea eginkizun nagusia. "Pailazotzat" bezela jotzen ziran bertsolariak; parre-eragille arlota batzuk besterik etziran.
Etzan bertsolarien errua, gaiñeko jendearena baizik. Erria zegon ezi bearrean.
Era ta aukerarik jarri ezkero, gizon aiek edozein gai mendera zazateken, zeukaten jakinduriaren neurrira. Ez noski, entenditzen etzituzten gaiak izendatu ezkero.
Bizkaitar bat artu nuennik ispillu: Kepa Enbeita, Mxika'ko urretxindorra. Aren bidea zala egokiena iruditu zitzaidan, au-bost bider ezan nuen Enbeita'rekin kantatzeko zoria. Beste aolku edo kontsejurik etzidan eman. Etzuen nai lokaztegira erortzerik, gaillurrik garbienetara jotzea baizik. Ortantxe alegindu nintzan; gaizki-esakako jardun lotsagarri aieri bizkar ematen, al zana txukin eta ondo itxegiten, eta len erabiltzen etziran gaiak erabiltzen. Jaunari eskerrak, gerostikako bertsolari danak bide ortatik jo dute. Gaur itzala ta begiramena zaio bertsolariari; ezta "pailazo" parreragillea. Elizan bezela kantatzen du Teatroan edo plazan. Edozein izlariz bezin pentsamentu argiak jaurtitzen ditu neurtutako bertsoetan.
-Zer alde dute leengo eta oraingo bertsolariak?
-Aurreko galderari erantzunez esandakoa naikoa dala uste det seigarren oni erantzuteko. Beste arri mota bat irteten da gaur bertsolariaren arrobitik: arri garbiagoa; lur loitsurik gabeko arria. Bear da jostaketa, bear da pikardia, bear dira zirikak. Bere neurri batean, ordea. Ez zerbait errespetu zuten pertsonak iges bialtzeko moduan, garai batean gertatzen zan bezela.
-Noiz jarriko zenduke bertsolaritzaren urresko aldia?
-Aurreko zarrak ez nituen ezagutu. Aietaz eztaukat itzegiterik. Nik ezaguera dedan ezkero, egundo ezta izan gaur ainbateko bertsolari aukerark. Nola kantidadez, ala kalidadez, une ontan bertsolaritza oso ondo dagola uste det.
-Gainbeeraka ala goraka ikusten duzu erriaren aldetik, entzuleen aldetik, bertso-zaletasuna?
-Arrotzez bet zaizkigu len euskaldun uts ziran ainbat erri. Arrotz jendeak, ulertzen eztuenak, ezin eman bertsoari eskerrik. Bertsolariaren aria ondo artuko bada, euskeraz jakin bear da ondo. Emen dago kakoa! Gaurko gazte askok eztaki bear ainbat euskera bertsoari bear dan etekiña ateratzeko. Baiña zaletasuna ba-dagola argi ta garbi ikusten da. Sariketa edo txapelketa bat antolatzen danean nabaitzen da ederki jendearen erantzuteko modua.
-Leen baino kontetagaitzago eta ikasiago del uste al du erre-entzulea bertso kontuan?
-Bai, len baiño kontentagaitzago da erria, ta ala bear ere. Bestela ez genduen ezer aurreratuko. Puntu bat bi aldiz esaten badezu, "poto egin dik"!, esango dute bizkor entzuleek.
-Bai al du bertsolariak gaurko gazteentzat, gauko gazteen sentipen, iritzi, kezka eta jakinmiñarentzat garrangarik?
-Gaurko gazteen sentipen eta iritziak beste edozeiñek bezin trebe ager lezazke artara jartzen dan bertsolarial.
-Ongarri izango al da bertsolaritzarentzat bertsolaria protesta utsera edo gizarteko okerern salaketa soillera beartzea?
Kaltegarri, nere ustez.
Bear danean egin bear da protesta, eta berdin gizarteko okerren salaketa. Zenbaitentzat ordea, ori egiten eztuena ezta bertsolaria. Gai alai, jostala4i bat artuta batek kanta ditzazke oso bertso onak. Alakoak eztitu txalotuko protestado bertsoak entzutera dijoanal.
Eta prostestako bertso oiek zearo txarrak eta baldarrak izanik ere gogotsu txalotuko ditu, artaraxe joan da-ta.
Bertsolariak askatasun osoa bear du. Batzuk gai sakonak dituzte gogozko (bertsolari batzuk, alegia), beste batzuk jostalariak. Ba-dira protestatzaille agertzen diranak ere. Utzi bakoitzari saillik gustokoena jorratzen. Jende entendituak, bertsozale argiak, bertsoaren kalidadeari begiratzen dio gaiari baiño geiago. Izan ere, protesta egokirik egin ote diteke bertso baldarrarekin?
Zerk du garrantzia bertsoan: doiñuak, neurriak, itzak, gaiak...?
-Danetik osatua egon bear du bertsolari onak. Gai alai bati eztio egotzi bear doiñu tristerik. Itzak beren tokian egon bear dute, ta neurrira errenditzen eztan bertsoak min ematen du belarrietan. Oso itxusi ematen dute bertso besoluze edo ankamotzak. Aiek paperera aldatutakoan ikusten da pekatua nun dagon. Gaiak zer ikusi ikaragarria du, baitere. Eraman ezin lezaken zamarik (kargarik) ezta jarri bear bertsolariaren bizkarrean.
-Bai al du ajolarik bertso-saioa, lekuz, gaiaz eta zuzentzaille egokiz antolatzeak?
-Lekuak berebiziko garrantzia du. Erdaldunez josita dagon plaza batean zer adore izan lezake euskaldun bertsolariak?
Bera kantatzen eta jendea berriketan ari bada, arrazoi aundiz, laister bukatuko ditu ango lanak; denboraz kantatuko du azken agurra.
Bertso saio ona irtengo bada, lekua, gaiak eta zuzentzaillea, danak bear dira aukerakoak.
-Zer esango zenieke bertsolari gazteei?
-Aurrera jarraitzeko al dutenik gogotsuen. Al dutenik saiorik ugarienak egiteko, onek asko trebetzen du-ta. Al duten guztia irakurtzeko, euskera gero ta mendeago izan dezaten.
-Zerbait zure omenaldira bilduko direnei?
-Esker milla biotz erditik. Egun alai, zoriontsu bat igaro dezatela.
Eskerrik asko "Basarri". Pozik irakurriko dituzte zure erantzunak euskaldunak eta bertso-zaleal. Mundua izango da zuri gorazarre egiten. An izango gera gu ere. Zorionak aldez aurretik.
ERRIALDE
1

GaiezKulturaBertsolaritEkitaldiakOmenaldiak
GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaBASARRI1
PertsonaiazBASARRI1
EgileezHERRIALDE1Kultura