Euskal Herriko udalerrien erdiak biztanleria galera nozitu du azken hamarkadan. Haatik, herritar kopurua gorantza doa. Euskal Herriak 3.152.200 biztanle ditu. Azken urtean, berriz ere, hazkunde demografikoa positiboa izan da biztanleria etorkinari esker. Bizkaian, esaterako, etorkin berriak direla tarteko, herrialdeak biztanleria galtzeari utzi dio azken biurtekoan. Zuberoa da, aspaldiko joeraren ildoan, 2018. urtean herritarrak galdu dituen herrialde bakarra. Hala ere, Zuberoaren despopulazioa ez da arreta merezi duen fenomeno bakarra.
DEGURBA (Hirigintza maila) sailkapenaren arabera, hiru lurralde tipologiek –hiriguneak, landa-eremuak eta bitarteko hiriguneak– biztanleria irabazi dute azken urtean eta hamarkadan. Euskal Herriak hazkunde demografikoari eusten dio, baina biztanleen %17,4 baino ez da bizi landa eremuan. Joera orokor horren atzean hainbat ñabardura daude: 200 biztanle baino gutxiago duten 150 udalerri daude, horietatik, 55k 100 biztanle baino gutxiago dute. Demografikoki geografia bereziki sentikorra dira Lizarrako merindadea, Zuberoa, Erronkari-Zaraitzu, Auñamendi edo Garazi-Baigorri bezalako eremuak.
Espainiako Estatuko despopulazioak enplegua eta zerbitzuak barnebiltzen dituzten tamaina ertaineko hirien osasunaren garrantziaz ohartarazten digu. Euskal Herriko errealitatera ekarrita, funtzionalki eskualdeburuak dira lurralde orekari eusten diotenak.
Azken urteko joera
Bizkaiko eta Zuberoako landa eremuek biztanleria galdu dute. Zuberoako galera larria eta aspaldikoa da. Lehen mundu gerraz geroztik datorren joera pean dago, mende oso bateko biztanleria galera nozitzen ari da. Bitartean, Bizkaiko hiriguneak 2011z geroztik nozitzen zuen biztanleria galera eten egin da, baina krisi hasieran baino 13.700 biztanle gutxiago ditu.
Irunberrialdea, Auñamendi, Erronkari-Zaraitzu, Arabako Mendialdea edo Zangozerria eskualdeetan biztanleria galera esanguratsua eman da. Eskualde horien artean, gehienek biztanleria galera garrantzitsua nozitu dute azken hamarkadan. Hortaz, kasu gehienetan errotutako despopulazio joera bati erantzuten dio.
Euskal Herria osatzen duten 686 udalerrietatik 339 udalerrik biztanleria galdu dute. Horietatik 291 landa-eremuan daude. Biztanleria gehien galdu duen udalerri kopurua Nafarroa Garaian dago. Halaber, galdera izan da Lizarrako merindadearen ekialdean. Gernika-Bermeo, Araba Errioxa, Garazi-Baigorri edo Goierrin ere, modu batean ala bestean, herritarrak galdu dituzten udalerrien kopurua aintzat hartzeko modukoa da.
Azken hamarkadako joera
Zuberoako landa eremua izan da biztanleria gehien galdu duen eremua: hogeita zortzi udalerrik biztanleria galdu dute, eta soilik hamabostek irabazi edo doi-doi eutsi. Gainera, eremu horren gainzahartzea handia da: %15,8. Bitartean, Lapurdi zein Baxenabarreko landa eremuen hazkunde demografikoa garrantzitsua izan da: %17,8 eta %6,5, hurrenez hurren, batez ere Lapurdin. Hots, hirigintzaren susperraldia dela eta, “lotarako herrien” paradigma eta mugikortasuna gero eta indar handiagoa dira barnealdean. Horrek ez dio Zuberoari eragiten, haatik.
Nafarroa Garaiko landa eremuak ere biztanleria galdu du: %0,8. Hiriguneak ez bezala: %5,4. Egoera bereziki larria da Erronkari-Zaraitzun. Herritarren %14 galdu da eta gainzahartze maila oso handia da: %20. Erronkari-Zaraitzu eskualdeko hemezortzi herrietatik hamabik biztanleriaren %10etik gora galdu dute. Eskualdean ez dago biztanleria galerarik izan ez duen udalerririk.
Nafarroa Garaian, Zangozerrian, Baztanaldean, Tafallaldean, Ebro Garaiko Erriberan edota Arga-Aragoiko Erriberan ere biztanleria galera aintzat hartzekoa da. Izatez dentsitate apaleko eremuak dira eta gainzahartze maila Euskal Herriko batez bestekoaren gainetik dute. Edonola ere, ez dira biztanleria galdu duten Nafarroako eskualde bakarrak. Bitarte horretan Iruñerriko biztanleria %6,8 hazi da. Lurralde desoreka nabarmenen aspaldiko joerak dira hauek, eta itxura batean, azken urteotan desoreka hauek lausotzen hasiak dira. Alabaina, joerak oraindik oso errotuta daude herrialdearen errealitatean.
Hego Euskal Herrian bertan ere badira biztanleriari eusteko egiturazko arazoak dituzten beste zenbait eremu. Nabarmentzekoak dira Arabako Mendialdea, Trebiñu edota Lea Artibai.