Landa-eremuko oraina eta geroa erakargarria, berritzailea, gaztea, femeninoa eta konprometitua izatea nahi badugu, landa-eremuetan bizitzea eta lan egitea aukera dela ulertu behar dugu eta ez lasta. Belaunaldiz belaunaldi, ikusi dugu gure hainbat bailarak, urtetik urtera, nahiz eta ahaleginak eta inbertsioak egin, biztanleria galtzen jarraitzen dutela, tantaz tanta, zenbaitetan itzulezineko egoerara iritsita. Gaur egun hiriek handitzen jarraitzen dute, eta herri anitzek husten.

Makina bat arrazoi dago eta, zenbait kasutan ahaleginak egin dira egoera itzultzen saiatzeko, baita biztanleria galerari aurrea hartzeko ere. Baina aspaldi antzeman dut bi afera errepikatzen direla behin eta berriro, gainditu beharko genituzkeenak: batetik, herrietako bizitzaren inguruan eraiki den kontaketa; eta bestetik, politikak aplikatzean izan den ikuspegi integral eskasa.

Duela oso gutxi, Nafarroako Pirinioetan izandako eztabaida publiko batean, nekez 30 urte izango zituen gazte batek hausnarketa egin zuen eskolan, baita etxean ere, esaten ziotenari buruz. Bere maisu izandakoari gogorarazi zion honek animatzen zuela hirira joatera etorkizun ona eduki nahi bazuen; jarrera hori konstante bat izan da gure herri askotan. Gazte horrek, halaber, bere buruari galdetzen zion ea itzuli zirenak eta herrian geratu zirenak prest ote zeuden bailaran sustrairik ez duten pertsonei harrera errazteko, baldin eta pertsona horiek lan egitera, ekintzailetza bultzatzera eta gure bailaretan bizitzera etorri nahi balute. Beti ez da erraza izan. Bertzaldetik, landa-eremura hiri-ereduaren bila datorrena oker dabil, eta ibarra bertan sortu direnena dela pentsatzen duena ere oker dabil.

Gaur egun gure bailarak eta herriak aukera guneak dira, eta are gehiago izan behar dute. Ingurune zainduetan, aberatsetan, baliabideak dituztenetan bizitzeko aukera; jasangarriagoa izanen den beste ekonomia-eredu batera igarotzeko aukera; ekonomia-jarduera berritzaileagoak, berdeagoak garatzeko aukera, ekonomia zirkularrari lotuta; munduarekin komunikatzeko aukera, tokian tokikoan eta globalean pentsatzeko; erkidegoa egiteko eta horrekin eta gure naturarekin konpromisoa hartzeko aukera; klima-aldaketaren aurka borrokatzeko, hobeto eta bertze modu batera bizitzeko, landa-eremuan bizi ahal izateko aukera.

Eta aukera hori errealitate bihurtzeko, herri-administraziook (tokikoak, herrialdekoak, estatukoak eta Europakoak) herrietako eta bailaretako dinamikak eta errealitateak ulertu behar ditugu. Kostatu bazaigu ere, politikoei eta proiektuei eman behar zaien ikuspegi holistikoz hitz egiten duten ahotsak entzuten hasi gara dagoeneko. Ikuspegi hori landa-eremuaren aldarrikapen nagusietako bat izan da. Betidanik nahi izan dute politikariek eta administrazioek arazoa bere osotasunean ikustea, ez ikuspegi sektorial batetik edo interes alderdikoi batetik.

Nazioartean badira jarraitu beharreko bidea erakusten diguten gidalerroak, Garapen Jasangarrirako Helburuak 2030, kasurako. Nafarroan, gainera, hainbat aurrerapauso eman ditugu: bertzeak bertze, Toki Administrazioaren erreforma; Tokiko Inbertsio Plana; Landa Garapeneko Programa; Hondakinen Legea edo Banda Zabaleko Plana. Halaber, esku artean ditugu Lursarea (Lurraldearen eta Jasangarritasunaren agentzia) eta landa garapeneko taldeak. Alabaina, gai anitz dugu lantzeko; bertzeak bertze, lurraldearen antolamendua eta kudeaketa XXI. mendeko errealitatera egokitzea, edo hurrengo Nekazaritza Politika Erkideak (NPE) familia-ustiapen profesionalaren eredua defendatzea lortzea.

Despopulatzeari aurre egiteak ausardia, burua eta bihotza eskatzen ditu. Anitz dugu kontatzeko, konta dezagun, erran eta egin dezagun, oilarrak kantatzen segi dezan, etxeek zabalik jarrai dezaten, soroek eta basoek ekoizten jarrai dezaten, errekek gure irriak entzuten jarrai dezaten, eta gu guztiok gure herrietan kalitateko oraina eta geroa izan dezagun.