Gar asko
Dagoeneko piztu dugu sukaldeko ekonomika etxean. Uda guztia surik gabe igaro ondoren lehen suak dena aldatzen du: ateak eta leihoak itxi behar dira, ke usaina pixkanaka etxe guztiaz jabetuko da, uda bazter batean zokoratuta pasa duen sofa sutondora ekarri, otorduak beste abiadura batean egingo dira su gainean...
Aurtengo su sasoiari iaz erre gabe geratutako su egur kondarrekin ekin diogu: sasiakazia (Robinia pseudoacacia) eta haritza (Quercus robur). Aurten, aldiz, haritz gorria edo haritz amerikanoa edo ipar haritza edo norteko haritza deitzen dena ekarri dugu, Quercus rubra. Aurtengo horrek zer portaera izango ote duen ikuskizun da, janaria prestatzeko bezala etxea berotzeko.
Urte asko ez dela, kamioikada bat pago adaki ekarri genuen, Fagus sylvatica. Pagoak izugarrizko sona du, su egile onarena, alegia. Geure etxean bi urtez ederki frogatu genuen. Gar ederra ematen du, eta sukalderako oso ona da. Ez hainbeste txingarretan iraun eta etxeari luze-bero eusteko. Horretarako, hariztarrak hobeak dira. Egur gogor eta astunak; aipagarrienak abaritza (Quercus coccifera), erkametza (Quercus faginea), ametza (Quercus pyrenaica), artelatza (Quercus suber), artea (Quercus ilex) eta tartaka edo zarbazta (Quercus ilex subesp ballota) dira. Horietako batzuei gazteleraz, baita zenbait euskaldunek ere, carrasco deitzen diote, eta “gar asko”-tik datorrela esaten duenik bada.
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
Ekosistema askok itzulera gabeko puntuak dituzte, hau da, estresa maila berezi bat pairatuz gero –izan klima aldaketa, kutsadura edo kalte fisiko zuzenarengatik– desagertzen ahal dira, eta ekosistemak haien artean konektatuak izanez gero hurrenez hurren elkar... [+]