Estatuaren zorra aipatzen digute austeritatearen beharra azaltzeko orduan. 

Zorraren estakurua erabiltzen hasi ziren 70eko hamarkadan, estatuan neoliberalismoaren bihurgunea hartzen hasi zirenean. Azpi-kontratatzeak, pribatizazioak, malgutasuna... Noizean behin izen berri bat hartzen duten politiken multzoan sartzen da austeritatea. 2008ko krisiaz geroztik gero eta gehiago aipatzen digute zorra, gero eta austeritate handiagoa justifikatzeko.

Ezin dugu gastu publikoei soilik lotu estatuaren zorra.

Bi elementu hartu behar dira kontuan. Batetik, diru sartze batzuk bazterrera utzi dituzte: zerga saihestea eta ihesa erraztu dituzte, zerga tasak apaldu dituzte... Enpresei zuzendu diru-laguntzak ere badira. Zerga tasa zinez apalak eta diru-laguntza alimalekoak ditugu Quebecen, sektore batzuentzat kasik zerga paradisu gara. Bestetik, diru sartzeen xahutzeari ere so egin behar zaio. Hautu politiko batzuk dira eta jendarte-egituraren goian kausiturikoek dituzte erabakitzen. Ez dabiltza edozein estatu murrizten, estatu soziala dute xehatzen.

Milaka milioi eman zizkieten bankuei.

Hautu politiko bat zen. Banku sistemikoak badirela jakin behar da. Hamar bat inguru dira, gehienik 30 bat, baina lurreratuz gero, sistema finantzario guztia lirateke lurreratuko. Konfiantzan oinarritzen da sistema finantzarioa eta konfiantza hautsiz gero, domino andana bat da erortzen. Hondamendi hori saihesteko zuten hautu hura egin. Baina banku horien boterea ahultzeko neurririk ez zuten finkatu. Gaur egun, herritarren etorkizuna erabakitzen du finantza-merkatuak.

Nolaz onartzen dute botere uzte hori?

Estatuen aberastasuna ez da bakarrik garapen industrialari lotua, finantza-merkatutik ere jasotzen dute. Etengabean emendatuz doa kapitalaren etekina; aldiz, lanarena geldi-geldirik dago. Isileko akordioa dago elite politikoen eta eragile finantzarioen artean.

Finantzarizazioak are basago bilakatu al du kapitalismoa?

Arriskutsua zen kapitalismo industriala ere, eta ekologikoki jasangaitza zen. Bere aldakortasunagatik da arriskutsua finantza-kapitalismoa. Arriskua sistemikoa da, munduaren beste puntan gertatzen denaren menpeko gara. Gainera, neoliberalismoagatik krisi ekonomiko bati aurre egiteko behar genukeen sare soziala eskas dugu.

Aberastu daiteke zorra finantza merkatura eramanez.

90eko hamarkadaz geroztik, zorrak burtsarako titulu bilakarazten ahal dituzte Kanadako bankuek.  Estatuen eta familien zorpetzea akuilatu zuen erabakiak. Arazoa da, etekina egiteko bide bilakatu delako. Maileguen bidez dirua banatzen dute ekonomiaren hazkundea ahalbidetzeko. Ikasleentzat mailegua, autoa erosteko mailegua, delako denda batek eskainitakoa... Maileguak geroz eta pertsonalizatuagoak dira.

Burtsako salerosteak zergapetzea soluzioa dea?

Aterabide multzo baten barne den soluzio bat izan beharko luke. Zerga sistemaren erreforma, finantza aktibitateen kontrola, Eskandinavian bezala lan denboraren txikitzea, zerga paradisuen aurkako borroka, trantsizio ekologikoaren aldeko politikak... Anitz bada egiteko. Baina salerosteen zergatzeak ez du paradigma berri batzuen hartzea ondorioztatuko.

Noizko kapitalismoaren bukaera?

Ez dut oraindik ikusten. Tokian tokiko elkartasunarekin errimatuz doan ekonomia bat dago, baina ezin dugu finantza-ekonomiaz erabat ihes egin. 2008an inork ez zuen pentsatzen estatuek bankuei dirua banatuko zietela! Kapitalismoaren salbatzeko neurrien eraberritzea sekulakoa da, haien amaiera ez dugu agian sekula ezagutuko. Halarik ere, ez dut uste krisi erraldoi bat itxoin behar dugunik kapitalismoaren ondorengoa irudikatzeko. Egunero post-kapitalismoa gauzatzen dabiltza batzuk, adibidez trantsizio ekologikoaz edota lanaren alienazioaz gogoetatuz. 20ko hamarkadarekin eite handia duen egoera batean gara: soldaten arteko desberdintasun handiak, xenofobiaren igoera...

Ez du itxura onik.

Faxismoaz geroz eta hurbilago den egoera batean gara. Haren mezua pasaraztea ez du lortzen ezkerrak. Erran behar da sistema mediatikoak ez duela laguntzen, komunikabideen gehiengo zabala egitura pribatuen esku delako. 1922an Mussolini sostengatzeko Erroman egindako martxan zirenek ez zekiten zer nahi zuten. Faxismoan den masifikazio efektua beldurgarria da, mugimendu baten parte izan zaitezke egiten zabiltzanaz kontzientzia edota gogoeta zehatzik ukan gabe. Faxismoan ezjakina aktibismo politikoz eraldaturik da eta hori da izugarria. Mussolini boterera iritsi aitzin hor ziren faxismoaren osagaiak, Weimarko Errepublikan aldiz ez zen antolaturiko herritarren mugimendurik, Hitler boterera heldu eta jarri zituzten baliabide instituzionalak.