(Santi Leone historialariaren iritzia)

Segur aski, bigarren kapituluan dugu Migel Jabier Urmenetaren biografiako analisi ideologiko luzeena, Amayur aldizkarian Urmenetak eta haren aita Ataulfok Euzkadiko Historia grafikoari eskaintzen diotena hain zuzen ere. Hortik abiatuta, etorriko diren urteetako eboluzioan gauza anitz esplikatzeko balio duen oinarrizko oposizioa ezartzen zaigu: barneko abertzalea vs kanpoko erregimeneko gizona; edo iraganeko abertzalea vs haren pindarrak barnean daramatzan itxurazko frankista; edo gauza “txarrak” –barkatu sinplekeria– behartuta egin zituen gizona vs gauza “onak” egin zituen politikari eskuzabala. Eskuzabala izan zela argi gelditzen baita biografia honetan, eta herrikoia, eta hurbila, eta zintzoa, eta langilea. Eta nik ez dut hori –argi gera bedi– zalantzan jarriko. Baina alde humanoa baino gehiago, alde politikoa ezagutu nahiko genukeen. Euskaltzalea zela erratea ez baita aski, euskaltzaletasuna kontestualizatu beharrik ez duen kategoria balitz bezala.

Hein handi batean, gizonaren biografia dugu hau, ez politikariarena: ez jarduera politikoaren berri ematen ez delako, baizik eta hura bertute humanoen bidez azaltzen delako. Eta hori akatsa da. Akatsa den bezala Asisko Urmenetari, itzultzailea izanik, egiletza aitortu izana euskarazko bertsioan, eta itzultzaileari inolaz ere ez dagozkion erabakiak hartzea –oin-oharrak eta bibliografia desagerraraztea– onartu izana, hark “zer monografia-mota irakurriko lukeen” aintzat hartuta. Hortxe baitago, naski, koxka nagusia. Liburu baliotsua idatzi du Roldán Jimenok, eta euskara ederrera bihurtu du Asiko Urmenetak, baina, halere, uste dut aukera galdua dela biografia hau. Migel Jabier Urmenetaren lan onak zerrendatzea gutixko da, eta euskal irakurleari narrazioa inolako aparatu kritikorik gabe sinets dezala eskatzea, soberaxko.