Krimen bat idatzi da


2015eko otsailaren 22an
Antton Olariaga

Kasu gehiago egonen ziren. Ez zaigu asko iritsi. Sizinio Pudentek, Kristo ondorengo II. mendeko hiritar erromatarra izan arren, aspaldian konkistatutako Kartagotik gertu bizi arren, oraingo Tripoli hiria dagoen tokian, ez zuen epaiketa batean, epaile erromatar baten aurrean, Klaudio Maximo prokontsularen aurrean, latina erabili nahi izan. Epaiketa egiten ari zen hizkuntza erabiltzeari uko egin zion, nahiz eta bera akusatua gabe, akusatzailea izan.

Errefusa kontrako parteak eta epaileak (eta ondorengo historiografiak) mutilaren basatasuna eta etxean jasotako heziketa txarraren frogatzat hartu zuten. Latinik ez egiteak ikasketara herabe izatea esan nahi du. Ikasten ez duena lagunarte txarretara emana dago, gaizkileen eta puten konpainia bilatzen du.

Akusatuak ongi erabili zituen argudiok. Akusatuak, erretorika Grezian ikasitakoak, berriz, Atenaseko hizkuntza eta Erromakoa miragarriki erabiltzen zituen. Akusatuak filosofotzat zuen bere burua, nahiz eta guk idazle moduan ezagutzen dugun. Urrezko astoa, ordurako oraindik idatzi gabea, osorik dugun latinezko eleberri bakarraren egilea da akusatua, Luzio Apuleio.

Apuleio, Kartagotik Alexandriarako bidean, Oea hirian gelditu zen, bidaiak nekatuta, erdi gaixo, negu minak hartaratuta. Bertan Sizinio Ponziano topatzen du, Atenasen ezagututako ikaskide gaztexeagoa. Honek bere familiako etxea eskaini zion, bertan kokatzeko. Ponzianorenean bikain hartu zuten Apuleio. Etxean Emilia Pudentila ama alarguna, 40-50 urte bitartekoa, eta Ponzianoren anaia gaztea, Sizinio Pudente, bizi ziren.

Kortesiaz gain, hor gelditzeko gonbidapenak bazuen goibelasmoa: Pudentilaren aitaginarrebak (Sizinio Amiko) seme hilaren ondoreak kudeatzen zituen, biloben izenean. Honek nahi du alarguna bere beste semeetako batekin ezkondu. Sizinio Klaro edadetuarekin. Pudentilak, semeen hobe beharrez, hasieran hala onartu zuen baina, aitaginarreba hiltzean, hitza hautsi zuen. Halere, berriz ezkontzeko ideia bazebilkion buruan, semeen kezka sortuz.

Apopilo ospetsuak Oeako basilikan hitzaldi arrakastatsu bat eman ondoren, hiriko pertsonaia printzipalek hirian bizitzera gelditzeko eskatu zioten. Hori buruan eta arrakastaren hordialdian, Ponzianok Apuleiori proposatu zion bere amarekin ezkon zedin. Damutu zen eskaintzaz baina berandu; ama dagoeneko maitemindu da eta biak ezkonduko dira, familia guztia kontra dutela.

Luze gabe, Ponziano hilik aurkitu zuten Kartagon. Bertara joan zen, Apuleioren kontaktuei esker, abokatu aritzeko. Seme txikiak, Pudentek, akusatu egin zion anaia hil eta ama magiaren bidez sorgintzeaz.

Epaiketan errugabe aurkitzen zuten Apuleio, zeinak bere defentsaren alegatua txukundu eta argitara eman baitzuen, erretorikan erakutsitako trebeziaz harro. Esan bezala, hortik urte askotara, Urrezko astoa argitaratu zuen, zeinean magiak toki handia duen.

Istorio horretatik arreta gehien ematen didana Pudenteren jarrera da, kartageraz baino ez hitz egiteko tema, bere aurkariaren indar magikoa hizkuntzan bertan balego bezala. Latinez helarazi zaigu kasua eta Apuleioren errugabetasuna. Pudentek idatzi izan balu bere hizkuntzan bere bertsioa, edo, urte asko igarota, Urrezko astoan Apuleiok egin aitortza, klabean irakurtzekoa, irakurri izan balu, ez luke –ez genuke– zer eginik.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude