Minursoren ke hutsala

  • Marokoren eta Polisarioaren arteko su etena ikuskatu eta giza eskubideak bermatzea dira Nazio Batuek gidatzen duten Minurso misioaren helburuak. Duela gutxi hitzarmena berritu dute, baina sahararrak ez daude gustura, pasibotasuna salatu dute behin eta berriz. Honako kronikan arnas liteke misioaren jardunaz sahararren iritzia.

Argazkietan irteteko beldur dira sahararrak, poliziek jipoitzeko arriskuagatik.
Argazkietan irteteko beldur dira sahararrak, poliziek jipoitzeko arriskuagatik. "Ez gaituzte bakean utziko sekula" dio Msailah-ak.

Msailah gizon txikia da, erretzailea eta argala. Saharar gehienak bezala. Zigarroak bata bestearen atzetik erretzen ditu “anaia zaharraren aurrean ez bada” behintzat. Sahararrak tradizionalak dira eta helduenganako begirunea adierazteko ez dute haien aurrean erretzen, baimenarekin ez bada. “Lagun askok anaia ugari dituzte eta ezin dute etxean erre, kalean ere tentuz ibili behar familiako batek ikusi ez ditzan. Saharar familietan kide asko baikara”. Lagun guztiek errespetu bera ote duten galdetu diot. “Denek”, erantzun dit. “Anaiak kartzelan dituztenak edo aita desagertua duten askok ere ez dute etxean erretzen”.

Mendebaldeko Saharan kanpotar izateak gain-gaineko zainketa dakar. Komunera joanda ere zelatan izango dituzu kale-poliziak. “Horretarako nesken komunera sartu behar badute ere”, gaineratu dit Msailahk atzean ditugun bi gizon ikusi ondoren. “Ez gaituzte bakean utziko sekula”. Sahararren eta beraiei buruz informatu nahi duen edonoren aurkako jazarpena ez da horretara mugatzen. Espainiar kolonia izan zen lurralde honetara iritsi nintzenetik ondoan izan dudan Msailahk torturak pairatu dituen ezagun baten etxera narama. Baina lehenbizi atzetik ditugun polizia sekretuak galdu behar.

"Zatoz ona, taxi bat hartuko dugu” esan dit. Taxi ilara bat pasatzen utzi du Msailahk, konfiantzazkoa dena hartu behar delako. Konfiantzazkoa izatea Laayouneko kale hauetan saharar izatea da. Poliziak galduko dituen taxi zintzo bat. Inori sekula nora joan garen esango ez diona. Taxista-aktibista deitzen diet nik.

Habib torturatuaren etxean

Saharar baten autoan igo garenerako pasako zen ordu erdi gutxienez, baina azkenean taxista-aktibista itzela topatu dugula aitortu behar dut. Lau aldiz etxe berari buelta eman, lagun baten tailerrean sartu eta atzeko aldetik irten eta badaezpada ere beste etxe bati hiruzpalau buelta eman. Ondoren, inongo kale nagusirik hartu gabe, eta beti atzera begira gabiltzala, jipoitutako pertsona horren etxera iritsi gara eta ahal bezain azkar barrura sartu. “Bizilagunak zelatan izan ez ditzagun”.

Lagun horren etxea txikia da. Baina bertan sei bat gazte ordenagailuaren ondoan ari dira hizketan. Denak jaiki dira ni gelara sartu bezain pronto, ni agurtu nahian. Segituan, jipoitutako lagunaren ondora naramate eta hark bizkarrean dituen ubeldurak erakutsi dizkit.

“Hilabete luze egin dut ospitalean, ez guraso ez familia ez lagunik ikusi gabe. Mediku marokoarrak agindu duenean bakarrik ekarri naute etxera. Pentsa, oraindik bizkarra horrela badut, nola izango nuen gorputz osoa orain dela hilabete. Ostiko eta ukabilkadek gorputz osoa ubelduta utzi zidaten. Hori gutxi balitz, eta sudurra odoletan nuela, buruz bera izan ninduten ordu pare batez jarraian. Txiza gainean ere egin zidaten”. Bere delitua zein izan zen galdetu diodanean, hark segituan eta nire lagun txikiak itzultzaile lanak hasi baino lehen, hassanieraz (sahararren hizkuntzan) sekulako parrastada bota dit. Haserre dago Habib, jipoitua izan den mutil gaztea.

“Euren lana egiten ez badute, zertarako daude hemen?”

“Minursok giza eskubideak ikuskatzeko eskatzen zuen manifestaldi batean nengoen; legez kanpoko manifestaldia zen, denak bezala. Hemen ezin duzu manifestaldirik egin legalki. Marokok inongo juiziorik gabe jendea espetxeratu du, ehunka desagertu daude, umeak eta zaharrak jipoitzen dituzte, baita askotan hil ere. Eta munduak zer egiten du? Ezer ez, hona ez da etortzen kazetaririk. Guk geure aldizkaria atera behar dugu” dio Habibek inprimatzaile zahar batetik atera berri den panfleto bat erakusten didan bitartean. “Euren lana egiten ez badute, zertarako daude hemen Minursoko langileak. Ez erreferendumik egin, ezta giza eskubideak bermatu ere. Doazela pikutara!”. Bere lagunak ere iritzi berekoak dira eta denek esaten dute Minursok ez duela ezer egiten. Haserre utzi dugu Habib bere gelaxkan, baina halere nahi dudanean bueltatzeko esan dit.

Kalera irtetean Msailahk zigarro bat piztu du. “Barnean nire familiako bat zegoen”. Isilik dago oraingoan ordea, pentsakor. “Askotan iruditzen zait Alahk gure nahiak desagerrarazten dituela ke hau bezala, horrelako gazteei gertatukoa ikusi eta Minursok ezer egiten ez duenean. Minurso izan beharko litzateke kea moduan desagertu beharko litzatekeena, eta ez gure garrasia”. Zigarroa amatatu baino lehenago bestea piztu du, kea sekula desagertzea nahi ez balu bezala.
 

Zer da Minurso?

Minurso (Nazio Batuen Misioa Mendebaldeko Sahararen Erreferendumerako) 1991. urtean sortu zen Maroko eta Polisarioaren arteko su etena ikuskatzeko. Hainbat naziotako soldaduk eta diplomatikok osatzen dute –gehienak asiarrak eta afrikarrak–. Mendebaldeko Sahara banatzen duen hormaren bi aldeetan daude misio honen kanpalekuak.

Azken urteetan oso kritikatua izan da lurralde horretan duen papera. Su etenaren begirale izateaz gain, eta sahararren independentzia edo Marokora anexioa erabakitzeko erreferenduma egiten den bitartean, giza eskubideak defendatzeko eskatu zaio. Halere, Maroko kolonizatzailearen aliatua den Frantziako Estatuak, Minursok izan behar lukeen paperaren inguruan egiten diren bilera guztietan betoa ezartzen du.

Lurralde okupatuetan bizi diren sahararrak kalera ateratzen dira sarritan protesta egitera. Polisarioak ere behin baino gehiagotan adierazi du Minursok giza eskubideak ikuskatzen ez baditu armak hartzeko prest dagoela, “bere herria ezin utz baitezake kolono militarren menpe”. Gauzak horrela, Minurso da munduan giza eskubideak ikuskatzen ez dituen Nazio Batuetako misio bakarra.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Mendebaldeko Sahara
2024-03-24 | Reyes Ilintxeta
Kristina Berasain. Sahararekin kateatuta
"Palestinakoa ikusita, zer egingo du orain Marokok Sahararekin?"

Arnas luzeko kazetaritza maite du Kristina Berasainek. Kazetaritza pausatua. Haimaz haima ibili da sahararrekin hizketan, kontakizunak eta testigantzak bilduz, gero horiek guztiak liburu eder batean harilkatzeko. Pasioz eta pazientziaz, ia 50 urte erresistentzian daraman saharar... [+]


2023-12-22 | Euskal Irratiak
Saharari buruzko euskarazko lehen kazetaritza kronika idatzi du Kristina Berasainek

Sahara, herri bat erresistentzian liburua argitaratu du Kristina Berasainek. Urte luzez jarraitu du Mendebaldeko Saharako gatazka, 2005ean BERRIA egunkariko kazetari gisa lurralde okupatuetara lehen aldiz bidaia egin zuenetik.


'Saharari kantari' diskoaren kontzertu solidarioa egingo dute Donostian

Mendebaldeko Sahararen alde egingo dute kontzertua hilaren 22an, Kursaalean. Bertan izango dira Oreka TX, Eñaut Elorrieta, Mikel Urdangarin, edo Minatu Embarek, Nayat Hosseinek eta Hayuh Ramsik artista sahararrak, besteak beste. Sahararrak gerran daudela ez dela ahaztu... [+]


Palestinan bezala Mendebaldeko Saharan ere, okupatzailea beti espoliatzaile

Mendebaldeko Saharako Smara hirian urriaren 29an jaurtigaiekin izandako eraso ezezagun batek gorenean jarri du Fronte Polisarioaren eta Marokoko armadaren arteko gerra. Gaza bezala, harresi luze batez inguratuta dago herrialde osoa, eta Israelek palestinarrekin egin bezala,... [+]


2023-07-19 | Leire Artola Arin
Israelgo Gobernuak formalki onartu dio Marokori Mendebaldeko Sahara euren menpe dagoela

Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroak gutun bat bidali dio Marokoko Mohamed VI.a erregeari, "harremanak sendotzeko" pausoa emateko. Astelehenean baieztatu du asmoa dutela okupatutako Mendebaldeko Saharako Dakhla hirian kontsulatua irekitzeko.


Eguneraketa berriak daude