Psametiko faraoia lehen hizkuntzaren bila

Psametiko I.a Ra jainkoari eskaintza egiten, faraoiaren hilobiko erliebe batean (Tebas).
Psametiko I.a Ra jainkoari eskaintza egiten, faraoiaren hilobiko erliebe batean (Tebas).

Egipto, K.a. 664. Uahibra Psametiko faraoi izendatu zuten, eta, hala, XXVI. dinastia, dinastia saita, abiatu zen. K.a. 610ean hil zen arte, mende erdi pasatxoko agintaldi luze eta oparoa izan zuen. Egiptoren independentzia lortu zuen Asiriar Inperioarengandik bananduta eta, gerraren buruhausteak eta galdera ekonomikoak ahaztuta, Egiptok distiratzeko ahaleginak egin zituen. Ahalegin horiek, oro har, emaitza bikainak izan zituzten egiptoarren ekonomian eta kulturan, baina Psametiko I.aren proiektu kultural guztiek ez zuten arrakasta izan.

Faraoiak bere herria munduko zaharrena zela uste zuen, lehen gizakiak egiptoarrak zirela, alegia. Ustea enpirikoki frogatu nahi zuen, eta, horretarako, munduko lehen hizkuntza –eta, beraz, lehen gizakiak– aurkitzeko esperimentu bitxia prestatu zuen.

Herodoto (K.a. 484-425) historialari eta geografo greziarrak jaso zuenez, faraoiak bi haur jaioberri artzain bati emateko agindua eman zuen, hark hazi zitzan. Artzainak ez zuen gizakiekin inolako harremanik izango eta debekatua zuen haurrekin hitz egitea. Hala, inolako giza eraginik gabe eta hizkuntzarik entzun gabe, haurrek zentzurik gabeko soinuak egin ohi dituzten garaia gaindituta, Psametikoren bi giza akuriek esaten zituzten lehen hitzak gizakien jatorrizko hizkuntzarenak izango ziren. Ondorioz, hizkuntza horren hiztunak lehen gizakien ondorengo zuzenak izango ziren.

Esperimentuak bi urte bete zituenean, artzainak  faraoiarekin biltzeko baimena eskatu zuen. Haurrek lehen hitzak esan zituzten, eskuak luzatzeaz bat, zerbait eskatzen ariko balira bezala: bekós, bekós.

Ez artzainak, ez faraoiak, ez zekitenez hitz horrek zer esan nahi zuen, agintariak jakintsuen batzordea bilduarazi zuen, hitzaren jatorria eta esanahia aurkitzeko. Hainbat egunetan eztabaidan aritu ondoren, zera ondorioztatu zuten: hitza frigierazkoa omen zen eta “ogia” esan nahi omen zuen. Frigiarrek ia Anatolia osoa –egungo Turkia– hartzen zuten garai hartan.

Beraz, faraoia oker zegoen, egiptoarrak ez ziren lehen gizakiak (eta artzainak ez zituen bi haurrak ondo elikatu, jakintsuen batzordea zuzen egonez gero, behintzat).

Batetik, bistan da Psametikoren esperimentuak ez zuela inolako oinarri zientifikorik, ez eta zentzu handirik ere, gaurko hizkuntzalaritzak erakusten diguna aintzat hartuz gero. Alegia, hizkuntza guztiek antzinatasun bera dutela, eta guztiek dutela jatorria ari berean.

Hala ere, Psametiko ez zebilen gizakiaren jatorria zein den asmatzetik oso urrun; orain arteko Homo Sapiens arrasto zaharrenak Etiopian aurkitu zituzten arkeologoek, egiptoarren zibilizazioaren oinarri izan zen Nilo ibaiaren iturburuetako batetik hurbil.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Egiptologia
Mizerinok eztabaida piztu du

Mostafa Waziri Egiptoko Antzinaroko Kontseilu Goreneko idazkari nagusiak Mizerinoren piramidea zaharberritzeko proiektu erraldoia aurkeztu du berriki: Gizako piramiderik txikiena granitozko blokez estaliko dute, jatorrizko itxura berreskuratu dezan. Wazirik proiektua gogo biziz... [+]


Wasabia papiroak garbitzeko

Kairoko Egiptoar Museoko Kontserbazio Zentroko ikerlariek egiaztatu berri dute Eutrema japonicum edo Cochlearia wasabi izeneko errefaua egokia eta eraginkorra dela papiroak garbitu eta kontserbatzeko. Hau da, nagusiki japoniar sukaldaritzan erabiltzen den wasabia baliatu dute,... [+]


Esfingea haizeak zizelkatu zuen

New Yorkeko Unibertsitateko ikerlari talde batek esperimentu bat egin  berri du, Gizako esfingearen materialak eta eraiki zuten garaiko baldintza klimatikoak imitatuz.


Eternitatearen usaina

Antzinako Egipton, momifikazio prozesuan, zenbait organo ontzi kanopotan sartzen zituzten, eta hainbat substantziaz osatutako baltsamoak erabiltzen zituzten horiek kontserbatzeko.


Gela Berdeko hegaztiak

Duela 3.300 urte inguru, Meritaton printzesa, Akhenaton faraoiaren eta Nefertitiren alaba zaharrena, Tell al-Amarnako Iparraldeko jauregian bizi izan zen.


Eguneraketa berriak daude