Txingurrien pagotxa

Ugalketarako “laguntzaile nagusi” titulua txingurriei ematen dien landare asko da. Mitxoletaren eta lo-belarraren, Papaverazeoen familia-kide bat bada itsaslabarretan bizi dena; hazia uretara erori gabe harkaitzetako zirrikituetan ereiten diona txingurria da. Otsababek ere aspaldi egina dute intsektutxo hauekin paktua, Helleborus sp. jende gehienak, otsababa beltzak eta emeak, lupu-belarrak, baladreak... Erromeroak ere, Rosmarinus officinalis, fruitu koxkorra olio gozoz biltzen du; gozoa txingurrientzat ordea, haiekin hitz hartua baitu, ordainetan, hazi-garraioa. Hepatica generoko gibel-belar guztiek ere jaio ordurako izaten dute beren asabek aspaldi batean txingurriekin eginiko itunaren berri. Bukatzen ez den landare zerrenda jasoa dago txingurrien hazien zabalkunderako hitzarmenen artxiboan: Euphorbia generoko tartiku eta esne-belarrak, akain- edo bakasta-belarra (Ricinus communis), Lychnis-tarrak, zaran- enada- iodo- edo ainara-belarra (Chelidonium majus), ezpela (Buxus sempervirens), astuzkerrak lubeazunak eta manda-belarren tarteriko Centaurea generoa, mimosa (Acacia dealbata)...  

Hitzarmenaren ondorioz, batzuentzat txingurriak ia derrigorrezko bihurtu dira. Tartikuaren haziak, adibidez, txingurrien ordainsaritarako erantsia duten bazka-koxkorra ez baldin bazaie jaten nekezago ernatzen dira.

Txingurri eta landareen arteko tratuak, haziak sakabanatze soilaren arta-mugarrietatik dezente harantzago doaz. Loreak polinizatzen dituzten txingurriak ere badira. Auzolan hau toki agorretan ematen da, batik bat. Landareak tratuari ahal den etekin onena ateratzeko txingurrien lana errazten du: lorea ia lurraren pare zabalduz, nektarra eskuera jarriz, polena tamainan ekoitziz... Azken hau adierazgarria da. Txingurriek beren burua etengabe garbitzeko ohitura dute, txingurritegira gaitzik ez eramateko. Polen desdetxak txingurriek polinizazio lanari uko egitea lekarke.

Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude