Haizearen airea

Fruituak jaten ditugun animaliok barrunbeetan garraiatzen ditugu haziak. Azalari itsatsita edo ileetatik zintzilik ere makina bat hazi ibiltzen da hara-hona. Belardi edo mendi aldean ibili ondoren galtza-barren, galtzerdi eta oinetakoei errepara iezaiezu eta behin-behineko apopilo ugari topatuko duzu, zeuk nora eramango... Ezaguna da lapa-belarraren adibidea (Arctium sp.), jateko txar amorratua bada ere fruituak edozein ile edo ehunari heltzeko kako apartak ditu eta bidaia luzeak egin ditzake edozein animaliaren larrutan. Kako hori hain da eraginkorra, gaur egun nonahi topa dezakegun belkroa sortzeko inspirazio izan dela.

Haziak sakabanatu eta bere kasta zabaltzeko, landareek ez dituzte animaliak bide bakar. Autopista erabilienak zazpi haizeenak dira. Haizeak altxa eta ahal bezain urrun eraman ditzan haziek aparteko hegalak, kardilaunak edo biloak dituzte. Sorgin-belarrari (Taraxacum officinale) jolasean fuu eginez zabaltzen dizkiogun hazien, edo makalak (Populus nigra), lertxunak (Populus tremula) eta zurzuriak (Populus alba) “elurtean” barreiatzen dituzten hazi hegalarien diseinua berdinduko duen paraxutik ez da egundo asmatu. Beste landare batzuk hegalak erantsi dizkiote haziari. Acer generoko astigar eta eihar jendea aparta izan da hegal horien asmakuntzan eta hobekuntzan: hazi bakoitzari mintzezko hegal luze bana ematen diote, baina hegaldia luzatzeko binaka lotzen ditu, bik adina, bikaina!

Txilarrek ere haizea erabiltzen dute, ez ordea hazia paraxut edo hegalez jantziz, haize-kolpean hazien gordelekua katapulta bezala erabiliz baizik.

Salsola kali (mahats-txikia) edota Eryngium campestre (armika edo buruiska), hazia helduta haize bolada zakarren baten zain izaten dira, lepoa moztu eta haizearen airea aire-aire dantzatuz landare osoa pirrilaka eraman dezan, haziak barreiatuz.

Azkenak
Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]


Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]


2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.


2024-04-22 | Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]


'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude