Aitor BergaraIñigo Azkona
Ez dago zalantza handirik, jakinduria izango dugu XXI. mendeko lehengai nagusia. Sormena eta irudimena datorkigun ekonomia berriaren motor bihurtuko dira, eta gure industriak nekez egingo du aurrera kanpoan eraginkorrak diren prozedurak imitatuz bakarrik. Zientzia eta teknologiaren arteko lotura zuzena garai berri honen oinarria izango da, eta behingoz Unibertsitateak hartu beharko luke dagokion protagonismo eta erantzukizuna. Unibertsitatearen mamia ez da bakarrik zabaltzea orain arte lortutako ezagutza, batez ere paradigma berriak sortu behar ditu. Unibertsitateari dagokio gure gizartearen aldaketa-eragilerik handiena izatea, erronka berriei aurre egiteko gai diren pertsonak prestatzeko ahalmena erakutsiz. Horrela izan dadin, epe laburrean hobetu beharreko gai batzuez arituko naiz.
Hezkuntza. Lan-merkatuak gero eta zientzialari gehiago eskatu arren, zientzia eta teknologian interesaturik dauden ikasleen kopurua gutxitzen ari da. Nahiz eta kezkagarria den joera honetan aldagai anitzen eragina egon, arazoaren sustraia gure eskoletan dagoela uste dut. Gero eta zientzia gutxiago ematen da eta, askotan, ez da irakasten behar den bezala. Ikasleek zientzia zurruna eta abstraktua delako irudia jasotzen dute, eta pribilegiatu gutxi batzuk bakarrik dira laborategietan sartzen direnak. Askotan, taldeko gehiengoaren gogo-gabezia nagusitzen da ikasle distiratsu eta bikainen interesa barreiatuz. Oso gutxik gainditu ditzakete oztopo hauek zientzialari izateko gogoekin. Nekez lortuko dugu joera hau konpontzea ez badugu ahalik eta lasterren irakaslegoaren lana birbaloratzen eta beraren motibazioa pizten. Honen aurrean Unibertsitateak ezin du beste aldera begiratu. Premiazkoa dugu eskola eta Unibertsitatearen inguruak hurbiltzea, irakasle eta ikertzaileen arteko harreman zuzen eta eraginkorrak areagotuz.
I+G+B. Azken 30 urte hauetan administrazioak egindako ahaleginei esker hirukoiztu egin da ikerkuntzan sartutako BPGaren portzentajea. Halere, oraindik ikerkuntzan erreferenteak diren estatuengandik urrunegi gaude. Haien inbertsioak gurea bikoizten du, eta badaramatzate 30 urte edo gehiago antzeko maila honetan. Horrela, gure inbertsio-erritmoa biziagotzeko premiazkoa da alderdi politikoen arteko eztabaida nahasiak alde batera uztea, hitzarmen egonkorrak lortu daitezen. Bestela, hogei urte edo gehiago beharko ditugu imitatu nahi ditugun estatuek gaur egun ikerkuntzan duten maila lortzeko. Beranduegi. Berrikuntza modan dago, diskurtso politikoan ere, eta krisi honetatik indartsu aterako gaituen makilatxo miragarria bihurtu dute. Berrikuntza giro egokia sortzeko behar izango dugun irudimena eta doitasuna piztu dezagun, ezinbestekoa dugu zientzia eta teknologiaren garapenari eman beharreko zalantzarik gabeko bultzada, honen enpresarako transferentzia ahaztu gabe, agian hau baita gure alderik ahulenetarikoa.
Ikerkuntza eta Gizartea. Askotan zientzia eta kultura bi errealitate ezberdin bezala agertzen zaizkigu, batzuetan aurkakoak ere bai. Halere, gutxik jarriko dute zalantzan zientzia itzelezko abentura intelektuala dela, goitik behera aldatu dituenak munduaren eta geure buruaren kontzeptuak. Gaur egungo zientzialariok ez dugu bakarrik egon nahi, gure laborategietan isolaturik eta inguratzen gaituen mundutik aldendurik. Aurrera egiteko, jakitunak gara funtsezkoa dela gizarteak ulertzea kalitatezko ikerkuntza zientifikoaren baliagarritasuna. Zientzialariok zertan ikertzen ari garen, zergatik eta zertarako balio duen azaltzea da geure egin beharreko lana ere. Gai zientifikoen zabalkuntzarako, Unibertsitateak menditik jaitsi eta herritarren gogotik hurbilago dauden hainbat erakunderekin lankidetza biziki areagotu beharko luke.
Ikerkuntza zientifikoa ez da herriaren apetak emandako luxua, gizateriaren aurrerapenerako ezinbestekoa baizik. Nanoteknologia, ingurumena, energia, material berriak, genetika, bioteknologia edo bestelako arloetan aztertzeke dauden hamaika gaiek herri guztietako ikerlarien parte hartze eta lankidetzaren premia dute. Ikerkuntzaren kalitatea eta lehiakortasuna bultzatzeko Unibertsitateak hartu beharko luke gestioaren ardura nagusia eta erantzukizuna. Nola ez, lortutako emaitzen berri ematearekin batera. Erronka honek bikaintasuna saritzea eta bultzatzea eskatzen du, Unibertsitatean indarrean dagoen funtzionaritza-sistema malgutuz.
Heldu da Unibertsitateak ikerkuntzan eta berrikuntzan hartu behar duen erantzukizunaren garaia.
Aitor Bergara EHUko Materia Kondentsatuaren Fisika saileko kidea da