Elhuyarren ari ginen 1984. urtean, bideogintzari ateak zabaldu genizkion, zientzia dibulgazioaren formatu berri gisa. Ikasleentzat nahi genituen filmak eta hautatutako lehen gaia “Robot industrialak” izan zen. Bagenekien Ikastolen Elkarteak audiobisualen atal indartsua zuela eta beraiengana jo genuen ideiaren zirriborroarekin. Proiektua gustatu eta kofiantzatzea erabaki genuen guk informazioa eta beraiek zinema-teknika jarriz.

Hantxe ezagutu nituen Xabier eta Rotu eta beraiekin aritu nintzen ia urtebetez hau eta bestea grabatzen.

Xabierrek gutxi zekien robotaz, baina lanaren amaieran guk bezainbeste bai; gidoia idaztea eta eszenak zehaztea bere lana izan zen, lanen koordinazioarekin batera. Rotu ixila zen, baina eszena eta irudien kalitatea bere kamerekin lortu zituen.

90eko hamarkadan utzi gintuen Rotuk, ixilik utzi ere. Aurten Xabierrek utzi gaitu eta “memoria historikoa” aldarrikatzen utzi gaitu, bere azkenetako lana Pasaian 1936ko gudan desagertutakoen memoria berpiztea izan baita.

Rotu irudiarekin eta Xabier kritika, zinema eta alkate-izanarekin lotzen badira ere, nik euskarazko zientzia dibulgazioaren alorrarekin ere lotu nahi ditut, egunen batean inork Googlen euskara, zientzia, robotak, dibulgazioa edo antzeko hitzak sartzen baditu bilaketaren emaitzan Rotu eta Xabier azal daitezen.

Zientzian eta teknologian egunero argitaratzen dira lorpenak eta lorpen horiekin batera ikerlarien izen-abizenak. Aurrekoak ez du balio, azkenak bakarrik balio du eta lorpenaren historia azkeneko unera mugatzen da; atzo ez da historia, gaur ere ez, oraintxe baino ez da historia eta ez gara konturatzen hau gaur lortu bada, atzo hura egin zelako eta herenegun hark ideia bat izan zuelako izan dela. Gainera, zientzialariak espezialista izan behar du eta zientziaz jakin behar du eta gainerako arloez kezkatzea gaizki ikusita dago.

Rotu eta Xabier eta batez ere azken hau, alor askotan aritu ziren, beraz gaurko estandarretatik at izango lirateke; hala ere Xabierrek, arestian esan bezala, aurrekoak gaurkora ekarri nahi izan ditu bera desagertu aurretik eta bide batez gu, gure egoera eta gure etorkizuna atzokoaren jarraipena eta ondorioa dela gogorarazi digu.

Lerro hauen bidez Xabier eta Rotu gogora ekarri nahi ditut, zientzia dibulgazioaren izenean hain zuzen ere, jakin baitakigu etorkizunean ere, historia zubi amaitezina dela pentsatzen duten euskaldunak izango direla. Haientzat!