Duela hilabete batzuk César Vidal COPEko esatariak euskararen gainean errandakoa zabaldu zen gure artean. Euskara hizkuntza primitiboa dela ez baitu unibertsalik atzematen. Euskara partikularretan oinarritua dela (pagoak, pinuak, makalak...), unibertsalik dagoenentz ere somatzen ez duen giza adimen erabat garatu gabeari lotua. Horregatik, unibertsala adierazteko (arbola) hizkuntza mailegura jo behar izan duela.

Anitz izan ziren erreakzioak eta erantzunak. Nik ez nion erantzun, baina lagun filologo batzuen erantzun idatziak irakurri eta gozatu nuen haiek emandako erantzunez.

Ia ahantzita nuen kontua, duela bi aste artio. Errefuxiatu sahararren kanpamentuetara berriki egindako bidaia kontatu nien Unibertsitateko lankide batzuei. Filologo eta antropologo senak bultzaturik nola animatu nintzen, ohiko agurrez gain, hassania hizkuntzaren hitz batzuk gehiago ikastera. Sahararrek te hartzearen zeremonia solasean aritzeko bereziki probesten baitute, tea edaten ari gineneko batean hasi nintzaien galdezka. Gamelua, adibidez: “Nola erraten duzue gamelua?” galdegin nien. Eta haiek, berehala erantzun ez eta galdegiten hasi zitzaizkidan: “Gamelu arra ala emea? Gamelu umea ala gamelu heldua? Gamelu bakarra ala gamelu taldea? Gamelu ar taldea, gamelu eme taldea ala gamelu ar-eme taldea?...”. Guztietarako hitzak zituzten. Adibidea egokia ez zela pentsaturik, bertze bat eman nien: te ontzia, hain justu, tea edaten ari baikinen. Haiek berriz: “Te ontzi handia ala txikia? Bertakoa ala kanpotik ekarria? Egunerokoa ala berezia?”. Horietarako ere hitz andana zuten. Etsirik, gamelua eta te ontzia, edozein, edonolakoa, edonongoa, edozertarakoa... nola erraten duten ikasi gabe geratu nintzen.

Lankide erdaldunei ari nintzaien pasadizoa kontatzen eta, haien irri artean, bat-batean irrati ultra-katolikoko esatari hark errandakoaz oroitu nintzen. Momentu horretan saharar bat egon izan balitz gure artean eta galdegin izan baligu gure lanbideaz, begi bistaz denak unibertsitateko irakasleak izanda ere, erantzun ezberdinen parrastada hasiko zen: batek unibertsitate irakasle katedraduna erranen zuen, bertzeak irakasle titularra, hirugarrenak irakasle kontratatu doktorea, bertze batek irakasle laguntzaile doktorea, edo irakasle laguntzailea, edo irakasle elkartu doktorea, edo irakasle elkartua... Auskalo zer pentsatuko luke sahararrak gaztelaniaren gainean, akaso, haiendako gameluak bezain garrantzizkoak direla unibertsitate irakasleak gurean.