Bake prozesua hondoratu eta ETAk bere jardun armatuari ekin ondoren, denbora kontua besterik ez zen bake prozesuaren aurreko egoerara itzultzearena. Dena azkar gertatzen ari da, oso azkar, eraikitzea baino desegitea askoz samurragoa dela argi eta garbi frogatuz.

Juridikoki, ETAren atentatuen gaitzespen ezak babesten ditu ilegalizazioak. Politikoki ENAMeko edozelako egiturarekiko partaidetza edo sostengu maila agertzea nahiko da Estatuaren enbata jasotzeko. Estatuari armaz oldartzeak zer dakarren ez da inon zalantzan jartzen, etakideek ere badakite hautuaren prezioa. Erakunde armatuak bere jardun deliktiboa –kode penalean arautua– aurrera eramateko laguntza emateak dakarrena ere ezaguna da eta onartua. Zuzenbide estatuan, dena den, onartezina da adostasun ideologikoa delitu bihurtzea. Edota ideia berdintsuen aldeko borroka molde desberdinak, borroka armatuarekin parekatu eta, beraz, haren moldera zigortzea.

Edonork imagina dezake HB, Batasuna, EHAK edo ANVren boto emailerik gabe ETAk jai lukeela. Nagusiki bi arrazoik mantentzen dute ETA bizirik: batetik, borroka armatuan jarduteko prest diren pertsonak dira; bestetik, euskal herritarren ehuneko esanguratsua bat dator haren ideario politikoaren muinarekin eta, hainbat modutan, ideario horren alde egiteko prest agertzen delako. Eta hor dago koska, ETAren ideario politikoarekin ados egon eta ideario politiko horren alde lan –politikoa, soziala, kulturala...– egiteko prestutasuna ezin dela zigortu zuzenbide estatuan. Hori egiteak abertzaletasunaren esparru osoa kriminaliza dezake, PPk bere garaian egindakoak erakusten duen moduan. Eta hartutako jardun moldearekin PSOE ez dago PPren eredutik oso urruti.

Ezker abertzalearen mundu zabalean asko dira ados ez datozenak ETAren jardun armatuarekin, baina hori ez da nahiko arrazoi Batasuna edo ANVri botoa ez emateko. Indar handiagoa du ANVren –edo HBren, edo Batasunaren, edo...– erresistentzia jarrerak, presoen munduarekiko lotura sentimentalak, edo besterik gabe bere jarrera politiko tinkoak. Eta, arrazoiak arrazoi, botoemaileak eskubidea du ANVren aldeko hautua egiteko, honek zeharka ETA mesedetzen badu ere. Hau da, hain zuzen ere, abertzaletasunaren esparru askotatik, Josu Jon Imazi kritikatzen zitzaiona, honek galdeketarik ez egitea proposatzen zuenean, horrek ETAri mesede egin diezaiokeelako.

Herritar edo erakunde batek ETAren jarduna ez gaitzesteko eskubidea izan behar du, bai haren jardunarekin ados datorrelako edo bai, mila arrazoi medio, gaitzespenaren joko horretan sartu nahi ez duelako, ETAren jardun armatuaren aurka izanda ere. Arbuio politiko-soziala jaso daiteke horregatik, ez apartheidik, eta are gutxiago zigor administratibo edo penalik. Komisaldegietako torturatzaileak espetxe zigorra merezi du, torturatzearen alde dagoen herritarrak nahi den arbuio maila mereziko du, baina ez zigor judizialik. Bata zein bestea onartzeak pentsamendu askatasuna erasotzea eta zigortzea dakar, edozein sistema demokratikoren muina alegia. Pentsamendu askatasuna ezin da zigortu, honek maltzurkeriarik handiena badakar ere.

18/98 auziko espetxeratzeak salatzeko ordubeteko lanuzte deialdia dago ostegunerako eta, berriz ere, logikatik at egiten da deialdia. Ez horretarako arrazoi nahikorik ez dagoelako, baizik eta indar bilketaren esparruan berriz ere huts egin delako. Erru kontuetan sakondu barik, argi da berez ere gaitza den erronka are eta zailago dela ELA moduko sindikatu batek deialdiarekin bat egiten ez badu. Jarduera batasuna ezberdintasunean, horra hor arrakastarako bide bakarra.