Betiko ipuinen euskal aldaerak

Globalizazioa ahozko ipuinekin hasi zen, Aizkorri argitaletxearen aburuz. Izan ere, badira aspaldi-aspalditik mundu osoan barreiaturiko haur kontakizunak –Mari Errauts, esaterako–, gero herri bakoitzak bere modura egokitu baditu ere. Euskal haurrei betidanik ezagutzen dituzten ipuinen euskal aldaerak ezagutzeko parada eskaini nahi izan diete, Zaku bete hauts. Euskal Herriko maitagarri-ipuinak liburuaren bidez. Horretarako, belaunaldiz belaunaldi euskal-amandreek zaintzen zituzten haurrei kontatu izan zizkieten istorioetatik hamasei aukeratu dituzte. Juan Kruz Igerabideri eskatu zioten bilketa lana egitea, aukeratutako ipuinak euskararen aldetik gaurkotuz eta egokitzapen arin batzuez istorio horiek moldatuz. Hautaketa, J. Arratibelek, L. Barandiaran Irizarrek, Xabier Etxaniz Erlek eta Joxe Mari Satrustegik nonbaitetik jaso eta ezagutzera emandako istorio batzuetatik aterea izan da. Luis Alonso marrazkilariak diseinatu du Zaku bete hauts. liburua bere osotasunean, kontakizun bakoitza ilustrazio errealistekin apainduz. Jasotako ipuinen artean, gorago aipatu den Mari Errautsez gainera, liburuari izenburua ematen dion Zaku bete hauts eta Baratxuri bezalako beste asko dago.

«Maitagarri-ipuinak, Gorrotagarrien ipuinak ere badira»

Euskal Herriko maitagarri-ipuinak bildu dituzu oraingoan.

Bai baina, aizu, Maitagarri ipuinak deitzen diegun arren, Gorrotagarrien ipuinak ere badira. Zaku bete hauts liburuan agertzen diren ipuin gehienak izugarri gogorrak dira, tradizioan kontatu izan diren bezalaxe. Hau da, norbaiti eskuak mozten badizkiote, hori esaten da. Bravanteko Genobebaren hartan kontatzen dena bezala: ama umeekin basora bota, eskuak moztuta utzi... Horrelakoak ere agertzen dira ipuin hauetan.

Bestelakorik ere agertuko da, noski?

Bai. Azkartasuna. Heroiak, pertsonaia ahulak bere buru azkartasunaren bidez nola gainditzen dituen probak, gorrotagarriak menderatu arte.

Eta gorrotagarrienetan gorrotagarriena, nor da?

Nik uste dut pertsonaiarik bortitzena Zirto erregea dela: diktadore nazkante bat besterik ez da, nahi dituenak hiltzen dituena... Eta betiko istorioa: alabaz maiteminduko da heroia, aitaren jazarpena jasango dute biek, eta abar. Honelako istorioak daude liburuan bilduak. Beste bat: Amak hil nau, aitak jan nau / arreba poxpolinak piztu nau. Gure arrasto antropofagikoak daude hor: amak hiltzen du, eltzean egosten du, eta aitari ematen dio jateko. Kanibalismoaren oihartzun garbia. Ipuin berean, gero, alaba panpoxak neba berpiztu egiten du: hor dago mito zaharrek berriz osatzeari buruz ziotena; azterketa sinbolikoak eginez gero, haurtzaroaren galera eta bizimodu berri bat hastea izan liteke. Ipuin hau nik Joxe Mari Satrustegiren eskutik ezagutu nuen.