Duela hiru bat mila urte inoizko idazle onenetakotzat dugun Homero itsuak idatzi zuen Odiseoren Odisea ederrean garai hartako fruitu garrantzitsuenak ziren pikoa, mahatsa eta olibaren ondoan gehien aipatzen duena madaria da. Madaria edo udarea edo txermena edo makatza... Odiseo atsekabetua azaldu nahi duenean malkoak isurtzeko madariondo garai baten azpian jartzen du eta odiseatik etxera bueltatuta Laertes aitak ezagutzen ez duenean bera dela adierazteko froga gisa umetan oparitu zizkion hamahiru madariondoak aipatzen dizkio.
Pliniok "zaharrak"(23-79) bere Naturalis historia entzikopledia monumentalean (37 liburu) ederki deskribatzen ditu madariak eta Venus maitasunaren jainkosaren fruitua dela dio.
Eurasia osoan barreiatuta ezagutu ditugu madariondoak, makatzak edo basokoak ordea. Madari handiak ematen dituzten madariondo barietateak Asiako mendebaldeko kultura zaharretatik datoz eta grekoek eta erromatarrek hedatu zituzten bere agindupeko lurretan. Ordura arte ia aurrez egosita soilik jan zitezkeen (alemanek holzbirne deitzen dietenak, egurrezko madariak) madari makatz zakar zikoitzak besterik ezagutzen ez ziren geurea bezalako lurretan, madari handi gozo usaintsu mamitsu urtsuak azkar asko hedatu alajainena!
Hedakuntza hau ez da apaldu. Hibridatzen eta saltzen erraza den fruitua izaki barietate andana sortu da milaka urte hauetan. Sagarrarekin batera fruitu arbolarik zabalduena da. Geurean «dela» beharrean, «zela» esan behar dugu. Aspaldi ez dela baserri, etxeondo, baratza guztietan madariondoak baziren, atzeraxeago bagoaz sagastien aldamenean madaridiak edo madariagak ziren eta sagardoa bezala madariardoa egiten zen. Egun, nork landatzen du madariondoren bat? Tokitan gaude! Uda erdian hasi eta negu-negura arte freskoak badirenez, edan madariak...