.Gazteluko muinoaren oihartzunak behialatik datozkigu, XVII. mendean erromatar aztarnategi bat zela uste baitzen, Izturitzeko lezean aurkitutako urreagatik hain zuzen ere. Jadanik XIX. mendean kobazuloak pertsonai berezien bisitak jaso zituen, Prosper Mérimée, Pierre Loti eta Napoleon III.arenak, besteak beste.
1895ean, fosfatoen ustiapenarekin batera, lehendabiziko aztarnak agertzen hasi ziren: zizelkaturiko katu txiki bat eta harri pikatu batzuk. Langileen harridurak arkeologoei aurkikuntzen berri ematera bultzatu zituen eta horrela 1895eko abuztuaren 10ean Borda elkarteak aztarnategiaren garrantzia azpimarratu zuen. Hala ere, fosfatoaren ustiaketak jarraitu egingo du 1898ra arte. Urte hartan, kobazuloaren jabeetako batek, A. Darricauk, beste jabe bat epaiketetara eraman zuen, aztarnategiaren aberastasuna hein handi batean zainduz.
1912an muinoaren hegoaldeko mazelan ireki zuten irteera berri bat, gaur egun sarrera gisa erabiltzen dena. Urte hartan eta A. Darricauk eskaturik, E. Passemard lezea ikertzen hasi zen, gela handian grabaturiko "menhirra" aurkituz, beste gauzen artean.
1928tik 1959ra arte, Saint Perierko Konde-Kondesak ekiten diete ikerketa lanei, 80.000 urtetako historiari buruzko datu interesgarriak emanez.
1929an, Etchegarayk aurkitu zuen txiripaz Otsozelaiako lezea. Konkrezioen ugaritasunak bultzatu zuen ordurako kobazuloen jabea, A. Darricau, lekua turismo zentro bihurtzera eta 1953an Izturitze eta Otsozelaiaren arteko pasabidea ireki zuen. Geroztik lezeak jendearentzat irekita daude, monumentu historiko izendatzen direlarik, halaber.
Urteak joan urteak etorri, lekuak garrantzia irabazi du aurkikuntza berriei esker. 1955ean G. Laplacek grabatuak eta irudiak aurkitu zituen, gaur egun bere izena daraman galerian, hain zuzen ere. 1973an sifoiekin babestutako Erberuako kobak lehenengo bisitariak izan zituen, G. Barroumes eta J.D. Larribau. Geroxeago, 1975ean eta 1977an, Larribauk irudi eta grabatu gehiago aurkitu zituen azken galeria honetan. Horrek zuzendu zituen ikerketak Erberuan zentratzera, baina 1982an, Otsozelaiako topografia egiten ari zenean, Larribauk grabatu eta irudi berriak aurkitu zituen. Geroztik, historiaurreko artearen adibide ugari azaldu dira eta hargatik, 1996an Gazteluko muino osoa monumentu historikoen zerrendan sartu zen.
1995 eta 1998 urte bitartean, Izturitzeko lezearen aberastasun arkeologikoa neurtzeko katak egin ziren eta 1999an indusketa berria egin zen, I. Barandiaranek eta Ch. Normandek zuzendurik. Gaur egun ere, liluratzen gaituzten indusketa eta aurkikuntza lanak egiten segitzen dute.