z

Zertarako egiten dira azterketak? Noski, ikasleak dakiena neurtzeko edo gaitasuna neurtzeko esango dugu, berdina ez izan arren. Eta, benetan, badute balio hori nahiz eta batzutan erabilera okerra ere egiten dugun, izan ere, zenbat irakasle ez dugu ezagutu jartzen dituen azterketei esker izu-errespetatua eta gaia bera ere baloratua edo mariatua izatea lortu duena? Ez du, beraz, eragin kaxkarra azterketak ikaslearen etekinean, ezta etorkizunean ere.
Etorkizuna aipatu dudanez, zergatik egiten zaio hain kasu gutxi ahozkoari azterketetan? Bere bizitzan ikasleak derrigor erabili beharko du ahozko trebezia egoera korapilatsuetan irteera bila nahiz atseginetan gozamen iturri. Mozoloenak ere badakien egia horri, hemen, hezkuntzak ez dio erantzuten ordea, ez orokorrean harturik behintzat. Gelan ikasle gehiegi daukagulako ala irakasleok prestatu gabe gaudelako, ala programako edukiak emateko denboraz larri gabiltzalako? Ala hirurengatik da? Eta benetan garrantzirik ematen ez diogulako ez ote da?
Nik uste dut, geuk geletan sekulako sermoiak botatzen ditugula eta horiek entzun eta ulertzeko gai denak, adierazteko gaitasuna ere barneratu duela sinesten dugula. Neurri txiki batean trebatuko da, bai, baina gure ikasleek, begira zer nolako txapak entzuten dituzten eskolan eta telebistan eta... erdaraz, eta esaiezu diskurtso koherente eta kohesionatu bat botatzeko gozatuz, hizkuntza horietan. Eta geu, zer gara bada erdaraz hasitakoan? (neu behintzat)
Azken urteetan, arrazoi desberdinengatik, denok Europara begira jarri gara (batzuk Europako zopa nahi dutelako eurentzat, gu bide batez, eurozopako bihurtuz) eta bada hor zer ikasirik. Alemania, Italia edo Frantziako hezkuntza sistemetan, adibidez, ahozko hizkuntzaren ikasketari eta erabilerari dagozkion helburuak eta ikasleak lortu behar dituen gaitasunak adierazten dira, ebaluatzeko irizpideak eta azterketa edo kontrol motak zehaztuz. Frantziako sisteman egiten diren azterketa asko eta asko ahoz egiten dira; Alemanian ahozko hizkuntzaren ikasketa eta erabilera hezkuntza sistemaren ardatz garrantzitsuenetakoa da eta ohituraz ia irakasgai guztietan ahozko azterketak egiten dira; Italian gai batzuetako azterketak ahoz bakarrik eta beste batzuetakoak ahoz eta idatziz egiten dira (Matematika idatziz bakarrik).
Hemen berriz, erabat ahozko ikasketan oinarritzen zen gizartea idatzizkora makurtu zaigu / dugu. Euskaldunok, atzo oraindik, antzeztuz ikasi genuen ehizean; kantuan ikasten genuen laiako erritmoa jarraitzen; historia, mitoak eta esaundak arto zuriketan, jorran edo bestelako lanekin batera. Greziar pentsalariek eztabaiden bidez eman zuten hainbat arazori buruzko erantzuna; eztabaida eta lan jarduna uztartuz ere bai, peripatetikoen kasuan eta guk, bertsotan eztabaidatzen genuen eta dezakegu. Zergatik orduan hain aldaketa erradikala, arkatz, axota eta paper fabrikekiko elkartasunez, agian?
Eskola, edukiz jositako fotokopiak sortzeko erabili / erabiltzen dela / dugula esango nuke. Gaitasunak, idatziari lotuta soilik axola zaizkigu irakasle jardunean edo lotuegi behintzat, baina bizitzak egunerokoan, ahozko trebeziak exijitzen dizkigu: politikan, salmentan, aholkularitzan, kazetaritzan, talde funtzionamenduan... gure lehen lanposturako lehian ere bai, ia beti.
Gainera, oso bestelako ezaugarriak garatzen ditu ahozkoan oinarritutako heziketak, nire ustez. Ahoz ari den ikasleak kontzeptuei, edukiei eta arazoen irtenbide posibleei buruzko adostasuna lortu behar du taldearen aurrean, memoria eta erreflexuak erabiliz. Ekipoko lana eta taldea seduzitzeko ahalmena izan behar ditu bere egia denen egi bihurtzeko. Ezin du bere burua idatzizko jardun indibidualean babestu. Arrazoiak argudiatzeko aukera eta behar askoz gehiago izango ditu eta idatzizkoak eman diezaiokeen erosotasun indibidualetik at, liburuak edo irakasleak dioena letraz letra jartzera mugatu ordez, benetako egiaren bila saiatzeko grina sor dakioke. Ahaztu gabe, besteak ere aberasten ari dela bere jardunarekin idatzizkoan ez bezala.