Euskaldunon emozioak bakarrak al dira munduan? Ala emozioak unibertsalak al dira? Oraino psikologian egin izan diren azterketa gehienak hainbat teoriatan oinarritutako emozioen definizioetatik abiatu izan dira eta arazo emozionalak tratatzerakoan, definizio horiek izan dituzte abiapuntu. Kultura bakoitzak bere emozio propioak eta beste kulturekiko ezberdinak balitu, emozioak unibertsaltzat hartzen dituzten definizio horiek ez lirateke baliagarriak izango. Hori hala den edo ez jakiteko, EHUko Psikologia Fakultateko Nortasuna, Ebaluazioa eta Psikologi Tratamenduak departamentuak «Euskarazko emoziozko lexikoaren egitura» deritzan ikerlana abiatu du.

Ikerketa psikologo eta hizkuntzalarien arteko lana da, emozioen definizioa egiteko, hiztunen parte hartzeak berebiziko garrantzia baitu. Aipatu departamentuko Itziar Alonso eta Sagrario Yarnoz psikologia irakasleek, Erne Unzurrunzaga psikopedagogia ikasleak eta Donostiako Irakasle Eskolako Ruben Urizar hizkuntza irakasleak dihartute proiektuan. Ikerlana nazioarteko ikerlan zabalago baten parte da ordea. Kaliforniako Davis Unibertsitateko Phillip R. Shaver psikologoak koordinatzen du ikerlana. Beste psikologo estatubatuar batek ere, Chris Fraleyk, hartuko du parte; datu analisiaz arduratuko da berau. Shaverren abiapuntua honakoa da: psikologian egiten diren ikerlanetatik %90etik gora AEBtako laginetan oinarrituta egiten dira, beraz, ikerlanen ondorioak estatubatuarrei dagozkie. Horrexegatik, ezinbestekoa iruditu zitzaion Shaverri ikerketa hau kultura ezberdinetan egitea, zenbat emozio dauden eta kultura ezberdinetan berdin ulertzen diren jakiteko. Hori dela-eta, ikerlana Indonesia, Txinan eta Euskal Herrian ari dira egiten.

Ikerlana bi urtetan burutuko da. Ikerlanaren nondik norakoak eta oinarri teorikoak zehaztuta, euskarazko hiztegietan arakatzen hasi ziren, balizko emozioei zegozkien hitz batzuk hautatzeko. Itziar Alonsok dioenez, «eskuzabal jokatu dugu hitzok aukeratzerakoan, agian horietako batzuk ez dira emozioen izenak edo ez genituen argi ikusten, baina sartu egin ditugu». Euskalkietako aldaerak, hitz zaharkituak eta abar aztertu ondoren, zerrenda bat osatu zuten Ruben Urizar eta Erne Unzurrunzagak. Orain 100 euskaldun zaharren bila ari dira, euren argibideak jarraituz, zerrenda bete dezaten (ikerketan parte hartu nahi izanez gero, 943 015654 telefono zenbakira dei ezazue). Hiztunek zerrendan agertzen diren hitzak zein neurriraino diren emozio adierazi behar dute. Abertzaletasuna esaterako, zein neurriraino lotu daiteke hitz hau emozioarekin? Alonso psikologoak esan digunez, «arazo bat dago: batentzat emozioa dena, agian, beste pertsona batentzat ez da izango. Guri interesatzen zaiguna zera da: hiztun askoren egituratze hori nola suertatzen den ezagutzea, beste kultura batzuekin konparatzeko».

Zerrendak beteta jasotakoan, hiztunek emozio gisa sailkatu dituzten hitzak zein eta zenbat diren aztertuko dute eta emozioak taldekatzeko baliagarria izango zaien tresna eratuko dute haiekin. Emozioak izendatzeko hiztunek aukeratutako hitz horiek izango dira egitura kontzeptualak egiteko erabiliko duten oinarria, alegia. Hitzak txarteltxoetan jarrita, populazioaren lagin bati emango diote txartel horiek pila ditzaten eta jakiteko zein punturaino uste duten hitz batek eta beste batek nolabaiteko lotura duten edo ez duten loturarik. Horrela, emozio taldeak, talde prototipikoak lortuko dituzte. Eta ondoren, euren laginean, Indonesian eta Txinan, emozio talde berdintsuak ateratzen diren aztertu beharko dute.

. Jasotako hitz guztietatik, Urizar hikuntzalariak maileguak eta euskal hitzak sailkatuko ditu. Izan ere, emozio bat adierazteko euskarazko hitz bat egon bada, betidanik hori adierazteko beharra egon dela adierazten du. Beraz, mailegutza aztertzeak informazio ugari eskainiko die ikerlariei.

Euskaldun gehienek elebidun izateak badu eraginik. Sagrario Yarnozek dioenez, beste hizkuntza batez kutsatuta gaude eta horrek zaildu egiten du ikerlana. Itziar Alonsok esan duenez, Japonian lagin elebidun bat hartuta egin zen ikerlana eta badirudi, erabat frogatuta ez egon arren, horrek ez duela eragin handirik. Horrexegatik gaztelerazko komunitatean ere ikertzea interesgarria litzateke.
Hori egiteko nahia badute, arazo ekonomikoak eragozpen garrantzitsua dira ordea. EHUk ikerlana finantzatzeko diru laguntzarik ez eman izanaz kexu dira. Sagrario Yarnozek dioenez, «diru kopuru oso txikia eskatu genuen eta laguntza ukatzeko arrazoia ikerketa Euskal Herrira mugatzen dela da. Baina hau nazioarteko proiektu baten barne dago!».

Sagrario Yarnozek emozioen mapa egitearen garrantzia aipatu digu. Izan ere, bizitza emozionala oso garrantzitsua da, gure oreka psikologikoa, gure zoriona, ondo edo gaizki sentitzea baldintzatzen duelako. Horrexegatik oso garrantzitsua da oinarrian indarrean dauden emozioak zein diren ezagutzea. Azken finean, gure emozioak direna izango garelako