Europako aldaketa historiko baten atarian gaude monetaren esparruan. Pezetak eta liberak euroarekin batera ibiliko dira Euskal Herrian datozen urtarril eta otsailean, eta ordainketarako baliabide gisa desagertu egingo dira martxoaren 1ean; egun horretatik aurrera euroa izango da diru erabilgarri bakarra.
Data erabakigarriak
Abenduaren 15etik aurrera finantza erakundeak euroen txanpon sortak eskaintzen hasiko dira: 2.000 pezetaren (80 libera) truke 43 euro txanpon ezberdin emango dituzte, guztira balio hori izango dutenak. Txanpon horiek ezingo dira erabili 2002ko urtarrilaren 1a iritsi arte.
2002ko urtarrilaren 1etik 2002ko otsailaren 28ra bi diru ezberdin erabiliko dira Europako herrialde horietako bakoitzean. Euskal Herrian, berriz, hiru diru ezberdin: pezeta, libera eta euroa. Data horretan hasiko dira euroak banatzen eta pezetak eta liberak euroengatik ordezkatzen. Diru berria kutxazainetan eta finantza erakunde guztietan egongo da. Merkatariek bezeroei itzuli beharreko diru xehea eurotan itzuliko diete. Kutxazain automatiko gehienek euroaren billeteak soilik emango dituzte.
2002ko martxoaren 1a izango da euroaren benetako abiatze eguna. Data horretatik aurrera guztiz desagertuko da Europako Batasuneko txanpon zaharren erabilera eta euroa erabiliko da bakarrik. Nolanahi ere, 2002ko ekainaren 30a bitartean pezetak eta liberak bankuetan eta kutxetan aldatu ahal izango dira euroen truke. Oso garrantzitsua da egun hori gogoan hartzea, zeren egun horretatik aurrera pezetak eta liberak, hurrenez hurren, Espainiako Bankuan edo Frantziako Bankuan soilik aldatuko baitira, betiere doan eta epemugarik gabe.
Aldaketa honek guztiak biztanleon ohitura aldaketaz gainera, arazo logistiko garrantzitsua eragingo du, diru zaharra bildu eta berria merkaturatzea egokitasunez gauzatzeko. Dena aurreikusitako bidetik joaten bada, 2002ko urtarrilaren 1ean Europako banku nagusiek 16.000 milioi billete eta 50.000 milioi txanpon izango dituzte banaturik 291 milioi pertsonaren artean.
Adi gorakako biribiltzearekin
Euroa indarrean jartzeak batetik abantailak eta bestetik arazoak ekarriko ditu. Eta sortuko duen arazo nagusietakoa prezioak goraka biribiltzearena izango da. Horrela, eurora iragaiteko Europako Batzordeak jakinarazi duenez, gerta liteke merkataritzako gune batzuek prezioak goraka biribiltzea euroa indarrean jarri aurreko hilabeteetan.
Bitarte horretan gerta daitezkeen gehiegikeriak saihesteko Jokabide Zuzeneko Kodea izeneko konpromisoa hartu du hainbat enpresak, biribiltze hori zuzentasunez egingo dutela, itzuli beharreko diru xehea beti eurotan itzuliko dutela eta kontsumitzaileei informazioa ematen saiatuko direla aginduz. Eranskailu urdin berezi bat edukiko dute ondo ikusten den leku batean, konpromiso hori hartu duten merkataritza gune horiek zein diren bereizten laguntzeko; hori guztia kontsumitzaileei lagungarri gerta diezien.
Txanpon berriak bere abantailak ere baditu. Atzerrira joaten garenean ordaindu beharreko dibisa aldaketaren tasarik ez dugu izango. Ia Europa osoan mugitu ahal izango dugu diru bakar berbera erabiliz. Beste herrialde horietara egin nahi diren diru transferentziak lehen baino askoz errazago egingo dira. Eta gardentasun eta lehia handiagoa gertatuko denez, transakzioen prezioek behera egingo dutela aurreikusten da. Truke tasak aldatzearen arriskua desagertuko da herrialde horien arteko harremanetan. Interes tasek ere behera egingo dute, maileguen kostua murriztuz. Eroste gaitasunik ez da galduko inflazioaren jaitsierari esker eta hazkunde ekonomiko onuragarriagoa izango da.
Kontsumitzen ditugun produktuen kopuru handi bat EBko herrialdeetatik dator, eta, komisioak eta dibisak desagertzearen ondorioz, oso litekeena da prezioak jaistea. Europako Bankuko arduradunen ustetan, euroaren etorrerak prezioen igoeraren ordez jaitsiera ekarriko du, diru hau erabiliko duten herrialdeek egonkortasun handiagoa izango dutelako.
Prest al gaude?
Egia da azken hilabeteotan Europako kontsumitzaileek informazio zabalagoa izan dutela komunikabideen bitartez zabaldu diren publizitate kanpaina indartsuei esker. Beraz, garai honetan, euroa iristeko egun batzuk besterik geratzen ez direnean, hiritarrak joan den urrian baino prestatuago daudela pentsa daiteke.
Joan den urrian argitaratu zen Europako Batzordearen azken inkestaren emaitza: Eurobarometroa. Eta hor ageri zenaren arabera, zer ikasi handia dago oraindik, nahiz eta, egia esan, Espainiako Estatuko biztanleak, batez beste, Europako gainerako herrialdeetakoak baino hobeto informaturik zeuden. Horrela, garai hartan Espainiako Estatuko %73k ezagutzen zuen zein egunetan jartzen zen indarrean euroaren erabilera; Europako herrialdeek orokorrean batez besteko berbera zuten. Espainiako Estatuko %87k zekien billete eta txanpon horiek euroguneko gainerako herrialde guzti-guztietan erabil zitezkeela; Europako herrialdeen batezbestekoa %80koa izan zen. Ordurako Espainiako Estatuko %27k ezagutzen zuen bi diruak batera erabiliko zirela epealdi batez, eta ehuneko hori %17koa zen EBko gainerako herrialdeen artean. Espainiako Estatuko hiritarren %63 kezkatuta zegoen prezioekin, agian, iruzur egingo ziotela uste zutelako, eta ehuneko hori %66koa zen beste herrialdeetan. Eta Frantziako Estatuan eta Alemanian %68raino igotzen zen kopuru hori. Espainiako Estatuko %79ren ustez merkataritza-guneek Jokabide Zuzenaren Kodeak eskatzen duen konpromisoa hartuko zuten, eta Europako batezbestekoa %69koa zen. Azkenik, euroak norberaren herrialdeko lehengo diruarekiko zuen balioari buruzko galderari %74k zuzen erantzun zioten Espainiako Estatuan, eta Europako gainerako herrialdeetako batezbestekoa, berriz, %54koa izan zen -Alemanian %35ekoa eta Frantziako Estatuan %71koa.
Etxebizitzen salmentak behera egingo du 2002an.
Euroaren efektuak diru beltza kanporatzea eragin du, eta hori amaitzeak jaitsiera ekarriko du etxebizitzen salmentan 2002. urtean, bai Euskal Herrian eta bai Espainiako Estatu osoan. Horixe ageri da BBVAko Ikerketa Zerbitzuak argitaratzen duen «Situacio Inmobiliaria» aldizkariak higiezinen merkatuez egindako txostenean.Aipatu berri ditugun ezaugarri horiek guztiek erakusten dutenez etxebizitzen salmentak behera egingo du 2002. urtean zehar. Moteltze horren zenbaterainokoak erabakiko du etxebizitzen salmenten prezioen bilakaera. «Situacion Inmobiliaria» aldizkariaren aurreikuspenen arabera, etxebizitzen prezioa urte horretako lehen hiruhilekoan iritsiko da bere gailurrera, eta egonkor iraungo du urtean zehar. Hazkunde tasei dagokienez, urteko batez bestekoa %5ekoa izango da, beherako joerarekin
- Gogoan izan euro baten balioa 166,386 pezetakoa dela (6,56 libera), baina zentimoek ere bere garrantzia dutela, eta handia, gainera. Oso maiz erabiltzen diren gauza ugarik euro bat baino gutxiago balioko dute (100 pezetako edo 3,64 liberako ogi batek 0,60 euro balioko ditu, edo gauza bera dena, euroaren 60 zentimo).
- Lehenengo egunetan, nahiko euro merkaturatu bitartean, erosketaren zati bat pezetatan edo liberatan eta gainerakoa eurotan ordaindu daiteke.
- Lehenbailehen ohitu eurotan pentsatzen. Horretarako ohitura ona da pezetatan edo liberatan eta eurotan ageri diren etiketei begiratzea.
- Bi diruak batera erabiltzeko garaian, inork ezin dizu komisiorik ordainarazi euro billeteak edo txanponak aldatzeagatik.
- Erosketak egiten dituzunean eskura ditzakezu euroak, itzuli behar dizuten diru xehea eurotan itzuliko baitizute. Beste modu fidagarria finantza erakundeetara joatea da; hor erabateko bermea daukazu zure ohiko diruaren truke euroak eskuratzeko.
- 2002ko urtarrilaren 1etik aurrera ezingo da taloirik egin pezetatan edo liberatan. Beraz, komeni da data hori baino lehen eurotan egiteko taloiak eskatzea ohiko finantza bulegoan
Txanponaren ertzak ere garrantzi handikoak dira ukituaren aldetik, batez ere ikusmen arazoak dituzten pertsonentzat, eta elkarren artean ezberdintasun ugari dituzte: koskadun fina, koskadun tartekatua, perfilatu festoi finekoa, koska gabea, leundua, leundu erretenduna eta abar. Ezin da ahaztu 20 zentimoko txanponaren profil berezia, "lore espainiar" erakoa eta zazpi hozka txikirekin, eta itxura guztiz nahastezina hartzen dute.
Txanpon bakoitzaren balioa zenbaki handitan ageri da, herrialde guztietan berdina den aldean. Txanponaren beste aldean herrialde bakoitzeko irudi ezagunak ageri dira.
Tamaina eta kolore ezberdineko zazpi billeteak honako hauek dira: 500, 200, 100, 50, 20, 10 eta 5 eurokoak. Billeteak guztiz berdinak izango dira eurogune guztian; ez dute txanponak bezalako alde nazionalik. Billeteek ere euroguneko herrialde guztietarako balio dute. Horietan ageri diren irudiak Europako ondare arkitektonikoaren adierazgarriak dira. Billete guztiek tamaina ezberdina dute, horietako bakoitzaren balioaren arabera: balio txikienekoak tamaina txikiena, eta balio handienekoak tamaina handiena. Billete bakoitzak kolore nagusi oso deigarria darama (10ekoa gorria da, 20koa urdina, 100ekoa berdea, 200ekoa horia,); gainera, billete bakoitzak oso kontraste handia du ondorengoarekiko, erraz ezberdindu ahal izateko.
Billete bakoitzaren balioa zenbaki handitan ageri da. Billeteko osagai batzuk erliebean inprimatuak daude -kalkografia izeneko metodoaren bidez-; eta handienek ukitzerakoan nabarmentzen diren markak dituzte
- Pezeta kopurua 166,386 kopuruaz zatitu behar da, sei zenbakiak erabiliz.
- Hirugarren hamartarra gora edo behera biribildu behar da. Hirugarren hamartarra 5 edo handiagoa baldin bada: goraka biribildu behar da. Hirugarren hamartarra 5 baino txikiagoa baldin bada: beheraka biribildu behar da.
Euroak pezetatara bihurtzeko, aldiz, Euro kopurua 166,386 kopuruaz biderkatu beharko da, sei zenbaki erabiliz. Seiko erregelaren oinarrizko araua erabiltzea komeni da, sei euro 1.000 pezeta baitira (6 euro = 1.000 pezeta , 12 euro = 2.000 pezeta, 30 euro = 5.000 pezeta). Erregela hau jarraituz, 42 euroko zapata batzuk 7.000 pezeta inguru balioko lukete.
Liberatan dugun balioa gehi bere balioaren erdia eginez , eta berau zati 10 eginez, kopurua eurotan erdietsiko dugu. Esaterako, 3 liberako sello batek 0,46 euro balioko du.
Euroa liberatan kalkulatzeko orduan kontua hartu behar da 15 euro 100 libera direla eta horrenbestez 1,5 euro 10 libera. Beraz, 9.000 euroko ibilgailu batek 59.000 liberako prezioa izango luke l
3 Lehen handitzea (1973). Danimarka, Britainia Handia eta Irlanda sartu ziren.
3 Europako Monetaren Sistema, EMS (1979). Jendartean Europako sugea izenez ezagutzen da, eta herrialdeetako diruaren gorabeherei %2,25eko muga jartzen die inflazioari eusteko xedez. Gerora euroa izango denaren lehen urratsa dela esan daiteke.
- Bigarren handitzea (1981). Grezia Europako Erkidegoko kide egin zen.
- Hirugarren handitzea (1986). Espainia eta Portugal Europako Ekonomi Erkidegoko kide egin ziren.
- Europako Akta bakarra (1986). Europako Parlamentua sortu eta erkidegoaren nortasun demokratikoa indartu zuen, eta, halaber, erkidegoaren jarduera eremuak ugaritu zituen (ingurumena, ikerketa eta garapena). Barne merkatua sortzeko asmoa iragartzen da.
- Delors Plana (1988). Adituen batzorde batek, Europako Batzordearen lehendakari Jacques Delors-en gidaritzapean, barne merkatua, kapitalen zirkulazio askea eta ekonomiaren konbergentzia eratzeko plan bat zehaztu zuen.
- Europako Batasuna (1992). Maastricht-eko Itunak Europako erakundeen berrikuntzarik handiena bultzatu zuen. Aurrerantzean EEE izan ordez Europako Batasuna izango da, eta pixkanaka diruen batasuna eta diru bakarra ezarriko da. Ekonomia eta gizarte arloko kohesioan sakontzen da eta Europako hiritarraren kontzeptua finkatzen da, eta are gehiago ugaritzen dira erkidegoaren jarduera eremuak.
- Moneta Sistemaren krisialdia (1993). Espekulazio handiko hainbat mugimenduren ondorioz zalantzan jartzen da Europako diruen egonkortasuna. Mugimendu horiei aurre egiteko garaian Europako gobernuek hasieran egindako zalantzak gainditzeko modu bakarrak banku zentralen esku-hartze gogorrak eta diruen balio galtze orokorra izan ziren.
- Laugarren handitzea (1995). Austria, Finlandia eta Suedia egin ziren EBko kide.
- Amsterdameko Ituna (1997). Maastricht-ekoa baino indar gutxiagokoa, helburu nagusia EB hiritarren kezketara hurbiltzea izan zen. Hainbat arlotako akordioak lortu ziren: segurtasuna, enplegua, atzerri politika, defentsa eta Europako erakundeen legezkotasuna. Lortu ez bazen ere, Ekialdeko herrialdeak sartzeko aukera prestatzeko ahalegina egin zen.
- Diru Batasunaren aitzindariak (1998). Bruselako Europako Kontseiluak diru batasunaren barruan zein herrialde sartuko ziren erabaki zuen: Alemania, Austria, Belgika, Espainia, Finlandia, Frantzia, Holanda, Irlanda, Italia, Luxenburgo eta Portugal. Hasiera batean, kanpoan gelditzen dira: Danimarka, Erresuma Batua, Suedia eta Grezia. Izan ere, Grezia 2001eko urtarrilean sartu zen.
- Euroaren jaiotzea (1999). Ofizialki 1999ko urtarrilaren 1ean jaio zen Europako diru bakarra, euroa.
- Botere banaketa berria (2001). Nizako Itunak eratu zuen EBko botere banaketarako sistema berri eta korapilotsua, Europako erdialdeko eta ekialdeko herrialdeak bertan sartzen direnerako prestatzeko.
- Euroaren erabileraren abiatzea (2002). 2002ko urtarrilaren 1etik urte bereko otsailaren 28ra elkarrekin batera ibiliko dira pezeta eta euroa edo libera eta euroa. Eta 2002ko martxoaren 1etik aurrera euroa izango da erabili daitekeen bakarra