Ibilbide hau Gipuzkoa eta Lapurdi banatzen dituen Bidasoa ibaian hasiko dugu, Hendaiako sarreran. Ezkerrean tren-geltokia utziz zentru historikora iritsiko gara, herriaren parte altuan. Gero Txingudiko Badia oinez inguratzea aholkatzen dugu, izen bereko boulevarda jarraituz, hegaztien paradisu honetaz gusturago gozatzeko. Herriaren parte baxuan arrantza eta kirol kaiak eta Euskal Herriko hondar fineko hondartzarik luzeena (3 km) eta politenetakoa dugu.
Abbadiako Parke Natural eta Jauregira hondartzaren muturretik oinez edo Hendaiatik irtetzean kotxez gertura gaitezke. Santa Ana Muturraren ondoan dago, eta hemendik "Dunbak" edo "Bi Bikiak" izeneko haitzak oso hurbiletik behatzeko aukera izango dugu, aurrean ozeanoa bakarrik geratzen zaigula.
Kostaldeko errepidea jarraituz handik bi kilometrora "Dunbak" beste aldetik ikusiko ditugu, eta pixka bat aurrerago "flisch" izeneko fenomeno geologikoa behatu ahal izango dugu, "hostopil" labarrak nolabait esateko.

Pribilejiatuki kokatua, alde batean Bidasoa ibaia, Txingudi badia eta orokorrean penintsula iberiarra, eta bestean hondartza luzea, Abbadia Parkea eta europar kontinentea dituela, Hendaia betidanik pasabide garrantzitsua izan da.

Antzinean Urruñako hiriska, historian XII. mendean sartzen da, Santiagoko erromesentzako ospitale bat aitzaki. Populatzen zutenak batez ere itsasoari begira bizi ziren, arrantzan, itsasgintzan ala kortsari (aktibitate honek XIX. mendea arte iraun zuen), eta batez ere balearen arrantzan.
Bestalde, bere kokapena zela-eta, askotan ondoko Hondarribiari eraso egiteko erabili izan da, nazio askotako militarren aldetik. Guda askotxo ezagutu ostean, Iraultzaren eta Napoleonen ostean hondatuta geratu zen.
Bere birpizkundea XIX. erdialdean hasiko da, turismoaren garapenak lagundurik. Azkenik, 1940ko urriaren 23an bertako tren geltokian Hitler eta Franco diktadoreen arteko elkarrizketa ospetsua izan zen. Gaur egun, Hendaia turismoaren urrezko garaietara itzultzeko ahaleginetan ari den herria da.

Bidasoan hasiz, Hendaiak ondo bereiztutako bi zati ditu: tren geltokia eta erdigunea herriaren parte altuan, eta Txingudiko Badia, Hondartza eta Abbadiako Parkea itsasoaren parean.
Bidasoaren gaineko zubitik, berehala ezkerrera aipatutako bi faxisten arteko elkarrizketa izan zen tren geltokia dugu, eta handik gutxira zentrua. Erdigune txiki hau herriaren jatorria eta alderik animatuena da. Bertako Errepublikaren Enparantzan (pare bat kale eskuinera joaz) Saint Vincent eliza aurkituko dugu.
XVI. mendekoa, suntsipen eta erreforma franko ezagutu du; barrualdea estilo lapurtarrekoa da, nabe bakarra eta gizonentzako galeriekin. Sarreraren eskumaldean bataio-ponte bitxia topatuko dugu, eta kanpoaldean bere sinboloen misterioa gorde duen harrizko gurutzea.
Bidasoaren gaineko balkoi moduko Rue des Pécheurs-ean, Pierre Loti idazlearen Baker Etxea geratzen zaigu. Hemendik aurrera, ibilera zoragarrian, Bidasoaren gainetik goazela, jaisten hasiko gara. Lehenbizi ibaia eta badia balkoi natural moduko batetik ikusten joango gara, eta jaitsi ahala gero eta gertuago, baina beti eder.

Txingudi Euskal Herri eta Kantauri osoko hezegunerik garrantzitsuenetakoa da. Hegazti mota ugarik (belatzak, kaioak, usapalak...) badia hau negua igarotzeko aukeratu ohi dute, eta beste batzuk (lertxoenak, enarak, arranoak...) bertatik pasatzen dira, Txingudi paradisu ornitologiko izugarria bihurtuz. Esandakoa, Hondarribia ederra atzean dugula, ur gaineko sekulako paseoa.
Tamalez, inguruan hainbeste jende bizi denez, eta normalean ekologiaren gainetik interes turistikoak (kirol-portu berria esaterako) jartzen direnez, ekosistema garrantzitsu honen biziraupena ez dago ziurtaturik.

Hendaiakoa Euskal Herriko hondar fineko hondartzarik luzeena dugu, guztira 3 km. ditu-eta. Era berean politenetakoa ere bada, bertatik ezkerraldean Hondarribialdea eta eskuinaldean Santa Ana muturra eta "Dunba" ikusgarriak behatu ditzakegulako. Hondartzaren erdian antzinako Kasino neo-arabiar ikusgarria dugu.

Antoine Abbadia (1810-1897) hendaiar abenturazale, zientzialari eta euskaltzaleak ("Zazpiak Bat" leloa berea da), aita euskalduna eta ama irlandarra zituen eta Dublinen jaio zen. Lehenbizi Urruñan 1853an, eta gero beste leku askotan ospatutako lehen Euskal Jaiak berak antolatu zituen; gero lurralde asko esploratu eta ikertu zituen eta azkenik bere izena daraman gaztelua eraikiarazi zuen.
Gaztelua Ertaroko gotorleku-jauregietan, Loirako gazteluetan eta ingeles jauregietan inspiratutako lan neogotikoa da, eta gaur egun astronomia-behatoki funtzioa dauka. Jauregia izen bereko parkearen erdian dago, Hendaiako Hondartzaren eta Loiako Badiatxoaren bitartean, tartean Santa Ana muturra eta "Dunbak" edo "Bi Bikiak" bilduz, eta sarrera dohainik da.
Hemendik aurrera, parke handi, dotore eta atsegin honetan pasiatuz, itsasoraino, Santa Ana muturreraino hurbiltzea merezi du, bertatik ozeanoaren gaineko bistak eder-ederrak baitira. Ondoan Pirinioen amaiera eta kostaldearen atzerapena adierazten duten ur gaineko bi haitz haundi horiek ditugu, "Dunbak" edo "Bi Bikiak".
Kondairak dioenez, Jentilek habaila batez lagundurik haitz horiek jaurti zituzten, Baionako Katedrala suntsitu asmoz, baina bekorotz batean labainduz jentilak oreka galdu eta haitzak Hendaiaraino iritsi ziren, "Dunba Zabala" eta "Dunba Luzie" izenak hartuz. Beste bertsio batzuek zera diote: Jaungorri pirinioarrak gose zelako haserre, Aiako Harritik bota zituela, Jentilen hilobia markatzen dutela...
Santa Ana muturraren eskuinaldean Loia badiatxoa daukagu, bere barnean hondartzatxo edo kala basati samarra gordetzen duena. Parkea egunero dago zabalik, 15:00-18:00 artean, eta uztail-abuztuan 10:00-13:00 eta 15:00-19:00 ordutegiekin.