Normalean duna hitzak Sahara edo Kilimanjaro bezalako basamortuak gogora ekarri arren, haizeak garraiaturiko edozein hondar-metaketa izendatzeko balio du dunak. Basamortuetan ez ezik, kostalde baxuetan ere, agertzen dira. Ekaitz eta tirain handiko egunetan, uhinek harri eta harkoskorrak jaurtitzen dituzte itsaslabarren aurka, hauen higadura eta harrien txikiketa eraginez. Prozesu honen bidez, tamaina desberdinetako sedimentuak lortzen dira. Arinenak itsasoak eramaten ditu eta nolabaiteko sakoneran jalgi egiten dira. Harea eta legarra, ordea, kostaldean gelditzen dira eta hondartzak eratzen dituzte.
Hondartzetan, lau zati bereiz daitezke: beti urpean dagoen hondartza barrena; itsasgora eta itsabeheraren artean gelditzen den marearteko hondartza; soilik marea bizietan urpean gelditzen den hondartza aurrea eta inoiz urpean gelditzen ez den duna mugikorrez osatutako hondartza gorena. Dunetan, gainera, bi alde bereiz daitezke: haizearen eraginez etengabe mugitzen ari diren duna hasberriak eta atzerago agertzen diren finkatutako dunak.
Angeluko kostalde hareatsuan barna dabilen txango honen bidez, balio naturalak ez ezik, historian zehar ingurune ezegonkor hauek finkatzeko gizakiak burutu duen borroka ere, ezagutu ahal izango duzue. Abiapuntura iristeko modurik errazena Baionaraino iritsi eta hemen Atturriren ezkerraldetik Angeluko hondartzetaraino doan errepidea hartzea da. Autoa Atturriren bokalean bertan dagoen Angeluko Izotz-Jauregiaren aparkalekuan utzi. Hemendik itsasbazterra jarraitzen duen pasealekua hartu. Duela urte batzuk, pasealeku honek, dunetako landareez osatutako duna hasberrien zati handi bat suntsitu zuen. Zorionez, pasealekua ez zuten bukatu eta landaredi harrigarri hau mantentzen duen hondartza zati bat badago. Honen gainetik jarraituko da txangoa. Zarauzko dunekin gertatzen den moduan, garai batean duna hasberriek betetzen zuten hedaduraren zati handi bat, egun golf zelai batek betetzen du. Honek duna eta bertako landarediaren galera handia eragin du, baina, era berean, beste tokitan azken muturreraino iritsi den kostaldearen urbanizazioa gelditzea lortu du. Golf zuloetako belar zainduaren ondoan, turisten zapalketaz babestuak gelditu diren duna zabalak mantendu dira.
Alderdi honetatik igarotzerakoan landaredi interesgarri eta berezi hau erreparatzera animatu nahi zaituztet. Lehenengo begiradan edozein belar badirudi ere, arretaz egindako behaketak ingurune zail hauetan bizirauteko bertako landare espezieak garatu dituzten moldaera harrigarriak erakutsiko dizkizue.
Duna hasberrien gainetik, golf zelaia azpitik zeharkatzen duen pasabide batekin topo egin arte jarraitu behar duzue. Pasabidetik igaro ondoren, duna hasberrien atzealdeko egitura oso ongi mantentzen duten hare-mendiska ederrak ikusi ahal izango dituzue. Puntu honetan, Dunetako etorbidearekin topo egingo duzue. Txalet eta etxetxoez betetako urbanizazioan zehar ibiliko zarete orain. Azken urteetan kostalde honetan turismoak hazkunde ikaragarria ezagutu du. Horren ondorioz, duela gutxi arte duna mugikorrez eta pinudiez betetako inguru honek urbanizazio prozesu azkarra pairatu du. Euskal Herriko dunarik zabalenak eta aberatsenak azkenetan gelditu dira.
Aipaturiko etorbidetik jarraituz, laster Hondartzetako boulevardera iritsiko zarete. Hau gurutzatu eta Marcel Chassagnyren etorbidea hartu behar duzue. Gero, Lakuaren etorbidera iristerakoan eskuinerantz hartu, Txibertako lakuraino iritsi arte. Jatorriz, Landetako itsasertzeko laku handi eta ezagunen modura, hondarrak Atturriren bokalea ixtearen ondorioa den laku hau eta txangoaren bukaeran ezagutuko dituzuen Barreko aintzirak, gaur egun, gizakiaren eraginez erabat eraldatuta agertzen zaizkigu eta zaila da, beraz, hauen jatorrizko ezaugarriak antzematea.
Txiberta lakuko parkearen sarreran ezkerretara hartuko dugu, Txibertako etorbidetik, "Pignada" izenez ezaguna den Angeluko pinudi handira iristeko. 220 Ha. inguruko baso honen jatorria, duela hiru bat mende, dunen mugimendua gelditzeko Landetan martxan jarri zen itsas-pinuen landaketan bilatu behar da. Gaur egun, ordea, pinudi hau BAM (Baiona-Angelu-Miarritze) distrituaren aisialdirako parkea bilakatu da. "Pignada"n sartu eta hasieran seinale gorriez balizatutako bidea jarraitu behar duzue. Bidegurutze batera iristerakoan ezkerretara hartu eta seinale berdeak jarraitu. Bide honetatik Angeluko Blancpignon auzora iritsiko zarete. Lehenengo etxeak igaro bezain laster, Esquiroren zumardia hartu behar duzue eta, hau amaitzen denean, zuzen jarraitzen duen Elizaren zumarditik, Atturriko etorbidera aterako zarete (aparkalekura iristeko erabili duzuen errepidea). Hau gurutzatu behar duzue eta Printze Inperialaren pasealekutik "Lazaret" izena duen pinudi txikira iritsiko zarete. Atturriren ondoan altxatutako 60 metro inguruko duna baten gainean kokatutako pinudi eder honek Baiona eta Atturriren itsasadarraren ikuspegi paregabea eskaintzen du. Udaberrian, bidezidor estuetatik paseatzerakoan, ez da zaila okilek enborren aurka mokoarekin jotzerakoan egiten duten danbolinaren moduko soinua entzutea. Habia egiteko garaia iritsi denaren seinale.
Lazareteko pinuditik irteteko bide nagusira atera behar duzue eta hemendik iparraldeko irteerarantz abiatu. Pinuditik atera bezain pronto, ezkerrerantz hartu eta Artisauen eta Kirolen zumardietatik berriro Atturriren etorbidera iritsiko zarete. Hau berriro gurutzatu eta ezkerrerantz hartu Faisaien kalearekin topo egin arte. Honetatik igo behar duzue eta Gabriel Péciren zumarditik berriro "Pignadan"n sartuko zarete. Oraingoan seinale horiak jarraitu behar dituzue. Bidegurutze batera iristerakoan kirol kairantz abiatzen den seinale gorriez balizaturiko bidea ezkerrerantz hartu eta hurrengo bidegurutzean seinale gorriak utzi eta ezkerretara joan, berriro Barreko etorbiderantz. Kirola egiteko ongi hornituta dagoen pinudi ederraren barrutik igarotzerakoan, inguruan kantari ari diren txorietan erreparatzea merezi du. Kaskabeltzek, amilotxek, gerri-txoriek, garrapoek, erregetxoek, txioek eta era honetako txoriek pinudi hau erabiltzen dute habia egin eta txitaldiak aurrera ateratzeko. Barreko etorbidera iristerakoan, gurutzatu eta eskuinerantz jarraitu, ezkerrean Pagausoen (Ramiers) etorbidearekin topo egin arte. Etorbide honetatik jarraituz, Hondartzetako boulevarderaino iritsiko zarete berriro. Gurutzatu eta aurreko bidezidorretik jarraitu. Berehala Barreko aintzirak topatuko dituzue. Oraindik gogoz bazaudete, aintzira hauek inguratzea gomendatzen dizuet. Aintziren ertzetako zuhaiska eta sasietan pitxartxarrak, buztangorriak, txinboak... ikusteaz gain, migrazio garaietan (udazkena eta udaberrian) uretan eta ur bazterretan ahateak, limikoloak, txenadak eta era honetako hegazti urtar migratzaile desberdinak ikustea ez baita batere zaila. Aintziren inguratzea amaitzerakoan autoa utzi duzuen lekuan egongo zarete berriro