Aski da joan den asteko ARGIAri begirada azala eskaintzea, hizkuntzaren gorabeherek zenbateraino kezkatzen gaituzten jabetzeko. "Hizkuntzaren berdintasuna bere heriotzaren sintoma garbienetako bat da" dio Lurdes Oñederra Fonologia irakasleak. "Haurrak gauza askotan gu baino aurreratuagoak daude, intuizioan, musika edo erritmo bisual eta grafikoa jasotzerako orduan, berezkotasunean..." Anjel Ler txundi idazleak. "Irainka", Euskal Irainen Liburua eman dute argitara Joseba Aurkenerena, Covadonga Garcia eta Jon Zelaiak. Talaia desberdinetatik, sozio-linguistikaz at dauden hizkuntza arloetako ardura ozenagotzen hasi zaigu, hiztun kopuruaren behar gorriak itsutu gintuen garaia eta zuzentasun premiak ito gintuenekoa iragan den seinale.
DIAGNOSIAN asko gatoz bat; euskararen erabilpenean pobretzen ari gara, esatea soila dugu arduragai, eder, bakan eta eragingarri nola esan erabat atzenduz. Hedabideek berdindu egiten gaituzte, eta berdintzeak garamatza, Lurdesen aipua gogoan, heriotzara. Tximetaraino nago honako edo halako jokalari "batere fin ez da ibili" entzuteaz. Berdin du baloia atetik hiru metroStara bota duten, izkinako banderatxoa jo, aurkariari ostikada eman dioten edo epailearekin eztabaidan aritu diren. Kasu batean, eta bestean, eta baita bestean ere, ez direla batere fin ibili iritsiko zaigu belarrietara. Fintasunak, edo ezak, punteria txarra, punteria nigargarria, punteria barregarria, gaiztakeria eta jenio piperra, denak bilduko bailitu. Hori bai: "dittugu" ahoskatzen ahaleginduko da, jasoagotzat, jatorragotzat edo ez dakit zeragotzat daukalako, esataria, esate baterako, zarauztarra bada ere.
Anjelek dioenarekin bat nator. Gure neska-mutikoen, eta gaztetxoen arazoa ez da ezaguerarik ezari dagokiona. Intuizioan, musikan, erritmo bisuala eta grafikoa jasotzerakoan... gu baino aurreratuagoak daude. Baina batik bat esaten ez duenarekin nago ados: hizkuntzaz ari garelarik, adierazkortasunean atzetik datozkigu, oso. Auzo-kulturatan ere tankerako galerarik badela jakiteak ez luke ukendu izan behar. Eta ez da, noski, beraien errua. Kulpa da, Anduren "Nire kuleroak" irakurtzeko eman ordez, hamairu-hamalau urteko gaztetxoari "Otto Pette" irakurtarazten dioen irakaslearena, besteak beste. Edo musikari hitza jarri behar zaiola eta estribiloak egin ordez leloak egiten dituzten musika-taldeena. Oraingo gehienena alegia.
Gauzak batera edo bestera esan emaitza desberdina dela ohartzen ez direnekin jai daukagu. Hori dateke lehen urratsa; esatetik esatera aldea dagoela konturatzea. Bigarrena, desberdintzen asmatzea. Eta hirugarrena desberdin, bakan, adierazten jakitea. Baita inor iraintzeko orduan ere! Ondo erantsitako irain bat bezain mingarri gauza gutxi da. Irainez labur genbiltzan euskaldunak. Eta iraingaiz aldiz, luze.
ARESTIKO hiru aipamenak harilkatuz, nahiago dut gure seme-alabek urlia edo sandia nola iraindu ikasi eta landu dezaten, zintzaizkioketeen eta enparauak buruz ikasten denbora ematea baino. Praktikotasunagatik bada ere. Irainaren premia egunean birritan edo hirutan izango dute. Zintzaizkioketeenena sei hilabetean behin edo. Eta ahal delarik, ikas ditzatela biak. Lizardik berak hizkuntza noranahikoa amestu zuen. Ez nolanahikoa. Zuzena bada ere