BILBO 1997: E LA NAVE VA
Iñigo Aranbarri
1999ko abenduaren 26a
Ez da lehorrean aingura landatutako lehenbiziko itsasontzia. Beste bi ere badira askozaz lehenagotik Euskal Herriko itsas bazterrean. Bata Jose Manuel Aizpurua falangistaren Donostiako Club Náutico-a da, 1929an Alderdi Eder-eko mutur batean eraikia eta Kontxako badiari beha dagoena. Bestea, nahiz eta garai bertsukoa izan, umilagoa da, eta Bermeon dago, portu gaineko aldatsean. Zuri-gorriz margotua, Euskal Herrian den etxe partikularrik berezienetakoa da Fernando Arzadun herrikoaren Kikunbera etxea.
Eta arrazionalismoak bi eraikin zoragarri utzi bazizkigun mendearen hasieran, arrazionalismo berri batek (ez hainbeste arkitektonikoak) are handi eta ikusgarriago bat utzi du hondo emanda Bilbon. Urriaren 18an inauguratu da Abandoibarrako moilan Guggenheim Bilbao Museoa. Untzia, Frank Gehry arkitektoak diseinaturikoa da, eta 24.000 metro koadro ditu, Solomon R. Guggenheim-ek 1927an hasitako arte bildumako zenbait obra erakusteaz gain auditoriuma, jatetxea, kafetegia eta liburudenda ere badituena. Zerbitzuetara makurtutako Bilbo postindustrialaren branka nagusi bilakatu da titaniozko ezkataz jantzitako untzi erraldoi hau. Gainera irudia ere eman dio nazioartean Bilbori ez ezik Euskal Herri kantabrikoari ere.
Untziak publikoari ateak zabaldu dizkionerako, indargeago datoz proiektuaren aurka egon diren ahotsak. Ezinezkoa izan da akordiorik lortzea, dena egon da hasieratik ondo lotua, eta inposaketaren aurrean sentitutako etsipena nabaria da. Ez eraikina, proiektuaren filosofia eta nondik norakoa da zalantzan jarri dena euskal kulturgintzatik. Fundazio pribatu bat Eusko Jaurlaritzaren diru publikoekin lagundu izana izan da punturik beroena. Kopurua ez da txantxetakoa (38.000 milioi pezeta izanen direla iragarri du Ramon Zallok 1995ean), eta kultura atalean bertako produkzioa laguntzeko urteetako geratuko den dirua ez da nahikoa izanen dauden beharrizanak betetzeko. Handiegia da turismorako iman legez erabili nahi den museoagatik ordaindu beharreko saria. Hau da, eta ez besterik berrehun euskal sortzaile eta ekoizle bildu dituen Kultur Kezka taldea Gasteizko talde parlamentarioekin izan denean mahai gainean jarri den ardura.
Egon da zer ikasi, elkarrizketek bi gauza utzi baitituzte ageri-agerian. Alde batetik Kultur Kezka-k ez duela ez nahikoa indar izan ez nahikoa esperientzia politiko erakutsi kulturaz haraindi ekonomia hain sakonki ukitzen duen horrelako gai bat tratatzeko orduan. Eta bestea fundazio pribatu bat dela bestaldean, politikoen maniobrabilitate ezina erabatekoa dela bertako kultur kezkei erantzuteko unean. Urteetako kultur ekoizpena baldintzatuta geratuko dela, administraziotik iragarri den zerbait da. Joxerra Gartziak «Jakin»-en zorrotzago azaltzen du zertan den ehundaka euskal sortzaileren kezka datozen urte berrien aurrean, Guggenheim efektuarekin, egoera berri baten aurrean baitago euskal kulturgintza:
«
Eta arrazionalismoak bi eraikin zoragarri utzi bazizkigun mendearen hasieran, arrazionalismo berri batek (ez hainbeste arkitektonikoak) are handi eta ikusgarriago bat utzi du hondo emanda Bilbon. Urriaren 18an inauguratu da Abandoibarrako moilan Guggenheim Bilbao Museoa. Untzia, Frank Gehry arkitektoak diseinaturikoa da, eta 24.000 metro koadro ditu, Solomon R. Guggenheim-ek 1927an hasitako arte bildumako zenbait obra erakusteaz gain auditoriuma, jatetxea, kafetegia eta liburudenda ere badituena. Zerbitzuetara makurtutako Bilbo postindustrialaren branka nagusi bilakatu da titaniozko ezkataz jantzitako untzi erraldoi hau. Gainera irudia ere eman dio nazioartean Bilbori ez ezik Euskal Herri kantabrikoari ere.
Untziak publikoari ateak zabaldu dizkionerako, indargeago datoz proiektuaren aurka egon diren ahotsak. Ezinezkoa izan da akordiorik lortzea, dena egon da hasieratik ondo lotua, eta inposaketaren aurrean sentitutako etsipena nabaria da. Ez eraikina, proiektuaren filosofia eta nondik norakoa da zalantzan jarri dena euskal kulturgintzatik. Fundazio pribatu bat Eusko Jaurlaritzaren diru publikoekin lagundu izana izan da punturik beroena. Kopurua ez da txantxetakoa (38.000 milioi pezeta izanen direla iragarri du Ramon Zallok 1995ean), eta kultura atalean bertako produkzioa laguntzeko urteetako geratuko den dirua ez da nahikoa izanen dauden beharrizanak betetzeko. Handiegia da turismorako iman legez erabili nahi den museoagatik ordaindu beharreko saria. Hau da, eta ez besterik berrehun euskal sortzaile eta ekoizle bildu dituen Kultur Kezka taldea Gasteizko talde parlamentarioekin izan denean mahai gainean jarri den ardura.
Egon da zer ikasi, elkarrizketek bi gauza utzi baitituzte ageri-agerian. Alde batetik Kultur Kezka-k ez duela ez nahikoa indar izan ez nahikoa esperientzia politiko erakutsi kulturaz haraindi ekonomia hain sakonki ukitzen duen horrelako gai bat tratatzeko orduan. Eta bestea fundazio pribatu bat dela bestaldean, politikoen maniobrabilitate ezina erabatekoa dela bertako kultur kezkei erantzuteko unean. Urteetako kultur ekoizpena baldintzatuta geratuko dela, administraziotik iragarri den zerbait da. Joxerra Gartziak «Jakin»-en zorrotzago azaltzen du zertan den ehundaka euskal sortzaileren kezka datozen urte berrien aurrean, Guggenheim efektuarekin, egoera berri baten aurrean baitago euskal kulturgintza:
«
Aldaketaren norabidea, funtsean, kultur-zabalkundea suspertzetik lehentasun erabatekoa hornidura handiei (askoren ustez, faraonikoei) ematera. Azken batean, gastu finkoak izugarri handitzen dira, eta banatzeko dirua proportzioan jaisten. Banaketa horretan diru gehien jasotzen dutenak, gainera, administraziotik gertuen dauden erakundeak dira, independenteagoen kaltetan. Horrek guztiak eragiten du hasieran aipaturiko ezinegon hori
».
Bien bitartean Abandoibarran, argiaren arabera kolorez aldatzen den transatlantiko ikusgarria da Salomon Guggenheimen untzi berria. Titanic-a dirudi, itsasoa laino, izebergik gabe bere itsasbidean
Bien bitartean Abandoibarran, argiaren arabera kolorez aldatzen den transatlantiko ikusgarria da Salomon Guggenheimen untzi berria. Titanic-a dirudi, itsasoa laino, izebergik gabe bere itsasbidean
1997
- Hizkuntzen Itunak Frantziako Konstituzioa urratzen zuela adierazi zuen Estatu kontseiluak.
Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua sortu zen abenduaren 6an.
- Eperra ikastola berria zabaldu zen Sohütan ekainaren 30ean.
-Marcel Monlong Baigorriko auzapez eta kontseilari nagusiak «Seaska terroristen haztegia» zela adierazi zuen.
- Dereduaren aldeko Sortzen guraso elkartea sortu zen Iruñean.
- Hamargarren Korrika ospatu zen Arantzazutik Bilbora.
- Gure Irratiak, Xiberoko Botzak eta Irulegiko Irratiak Euskal Irratiak izeneko egitura sortu zuten.
- Goenkaleren 500. atala eman zuten martxoaren 7an.
- Lau urteko etenaldiaren ondoren, ETB «Hitzetik hortzera» emititzen hasi zen.
- Koldo Izagirrek «Non dago Basque's Harbour» idatzi zuen.
- Joseba Sarrionandiaren «Hitzen ondoeza» eman zen argitara.
- Reina Sofia Museoak Picassoren «Guernica» Guggenheim Museora ekartzeari ezezkoa eman zion.
- Nafarroako 36. Bertsolari Txapelketa Xabier Silveira gazteak irabazi zuen.
- Euskal Herriko Txapelketa Nagusian aldiz, Andoni Egaña izan zen nagusi.
- Tapia eta Leturia Band taldeak azken kontzertua egin zuen azaroan Bilboko Kafe Antzokian.
- Euskal Koreografo Berrien lehen erakusketa egin zuten.
«Guggenheim eta ikuskariaren politika»
Ander Iturriotzek 1997ko urtarrilaren 3an, Guggenheim museoa kritikatuz, artikulu bat idatzi zuen «Euskaldunon Egunkaria»n. Bertako hainbat pasarte ekarri dugu hona:
«Batetik, museumaren barne antolamenduari buruz hitz egin da eta kritikatu Bilboko erakustareto erraldoiak zer nolako edukiak izan dituen eta, batez ere, nork izango duen eskumena beronen politika kulturala erabakitzeko.
Kritikatu dira, halaber, herri antolamendu kulturalari begira, museum honek euskal kulturarekin izango dituen zorrak. Esan nahi baita, diruz oso aberatsa ez den gure kulturginzari izugarrizko diru xahutzaile erraldoia sortu zaiola ondoan. Euskal kulturgintzarako aurrekontu eta diru laguntzak murrizpen handiak jasaten ari dira. Eta honi buruz kezkak eta ezinegonak besterik ez dira etorri euskal kulturgintzaren sektore guztietatik, azken batean etorkizun kulturalaren osasuna ere baldintzapean jarri bailiteke. Zer gertatuko zatekeen, Guggenheimarekin xahutu diren diru partida horiek edo, bederen, zati txiki bat sortzaileei beraiei eman izan balitzaie?
Gertatzen da, ordea, botereko politikariek etekin zuzenak behar dituztela beraien erabakien ordainetan. (...) Politikariak bere kudeaketa kulturala saldu behar du politikoki.Botere politikoak eragozpenak jartzen ditu beti kontrolatzen ez duen sektore bat laguntzerakoan eta, euskal kulturgintza horietakoa da»