«Noiz eskatu behar du kultura munduko jendeak kulturarentzat diru gehiago?»
Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburuak azken hilabeteak ditu karguan. Tarte honetan sinatu ditu «Egunkaria» eta AEKrekin akordioak eta horien balorazio eta kokapena luzatu digu. Kulturgintzaz orohar dauzkan kezkak eta elkarlana bideratzeko `formulaz' aritu zaigu, bestalde. Etorkizuneko ildo nagusietan ere, hainbat zehaztapen egin ditu.
Denbora aldatu da; gauza guztiek behar dute denbora, egoera bere onera ekartzeko.
Azken batean, gizartetik sortzen diren iniziatibak politika orokorrean itsatsi behar direla ikusi dugu, beti ere onarturik erakundeak direla lehenengo herri mugimendua, justifikazio eta legitimazio demokratikoa duten bakarrak. Ikuspegi honetan eman da aurrerapausoa.
Orokorrean ez dut uste akordio arazo handirik dagoenik kultura munduan, nahiz eta sakralizatuta dugun gaia.
Bi puntu dira konpondu beharrekoak: irakasleen gutxieneko baldintzak, unibertsitate mailako titulazio ertain bat edukitzea, ahal bada euskararen ingurukoa eta bestela hamar urteko esperientzia izatea; eta sistemak zer zabalera hartuko duen.
«Egunkaria»ren kasua diferentea da, bakarra baita; baina, ahalik eta euskaldun gehienentzat lehen egunkaria izatea lortu behar du. Hori da kakotxen arteko akordio honen helburua, oraindik bide luzea baitago egiteko.
Azken garaian, Euskaltzainditik eta, kalitatearen arazoa behin eta berriz azpimarratzen ari dira; beste batzuk urteak generamatzan hori esaten baina ez zigun inork kasurik egiten, inportanteak beste gauza batzuk ziren. Hor badago arazo bat: euskara bai, baina euskal senaz. Biak ez dira gauza berdina. Agian oso agudo joan hainbat arlotan, ETB dela, «Egunkaria», irakaskuntza.. datozen urtetan gure arazorik inportanteena hori izango da, gorpuzkeraren haziera eta euskal senarena batera uztartzea.
Bestalde, beste kulturetan oso murgildurik bizi gara. Zentzurik okerrenean esaten dut, kopiatze huts batean sartuta gabiltza, eta hor desoreka handia ikusten da.
ETB orekaren fruitua da: batetik, komunikabideen logikari eta telebista publikoarenari erantzuten dio; eta bestetik, merkatuak eskatzen duenari eta hizkuntza minorizatu baten beharrei erreparatzen die. Oreka hori alde batera bakarrik definitu nahi duenak ETB puskatu egingo du.
Euskarazko kulturgintzari buruz, alderantziz esango nizuke, kritika askotxo jaso baititut erdarazko kulturgintza ETB-1ean azaltzen ez delako. Orekak egin behar dira.
Puntu horiek gogora ekarriz eztabaidatu daiteke nahi den guztia. Une honetan hala ere, mila gauza eztabaidatu bai baina, oinarrizko puntuak ez dituzte azpimarratzen. Gustatuko litzaidake ELA kritikatzen hasten denean guzti horiek gogoratuko balitu.
Eusko Jaurlaritzak duela urtebete leundu zuen eskaera, gerta zitekeena pentsatu eta dramarik sor ez zedin eta dekretu horrek aurrikusten dituen neurriekin dauden arazoak konpon daitezke.
EAJ eta PSE-EEk ez dituzte hizkuntz politikan helburu berak eta diferentziak egotea normala da. Bitxiak egiten zaizkit baina, hainbat gauza: Mario Onaindia AEK-ko zentro libreen defenditzaile moduan agertzen denean, ba ote daki zertaz ari den hizketan? Ba ote daki sinatu dugun akordioaren arabera AEK euskaltegi libreetako PFEZa eta gizarte segurantza ordaintzen hasiko dela? Irakaskuntza serioa ziurtatzeko baldintzak jarriko direla?
Gauzak objetiba ditzagun. Ideologia kontua al da AEKrekin akordioa sinatzea edo PFEZen kontua? Mugimendu nazional eta sozial bat errekonozitzeko kontua edo EGArik ere ez duten 160 irakaslerentzat gutxieneko baldintzak zehazteko kontua? Gauzak mahai gainean argi jartzea gustatzen zait, komunikabideetako titularrak ahaztu eta arazoa zein den zehaztea. Hortik aurrera elkarlanerako prest, baina lainotan ibili gabe.
Zergatik ez da esaten euskalduntzerako diru gehiago behar dela? Azpiegiturak behar-beharrezkoak direla? ETBk diru gehiago behar duela? Sekula ez dut ikusi kultura mundutik laguntzarik zentzu honetan. Eta gero, Guggenheim garestia dela esaten da, hamar kilometro errepide baino ez denean. Etsairik handienak kultura mundutik etortzea erabat harrigarria egiten zait.