«Etnia, lurralde historiko eta sentimenduen arabera banatu ditu Europako lurrak»

Josu Tellabide, Aranzadi elkarteko kideari elkarrizketa
Josu Tellabide, Europako Etnia eta Herriak Maparen egilea
«Etnia, lurralde historiko eta sentimenduen arabera banatu ditu Europako lurrak»
Europako herriak historiaren une honetako protagonista bereziak bihurtu dira, batez ere sozialismo errealaren eztandak ekarri dituen haize indartsuen eraginez. Baina zein herri, etnia edota naziok osatzen dute Europa? Gure artean, oro har, Europako osaketari buruzko ezezagutza nabarmen samarra da. Josu Tellabide, 49 urteko donostiarra eta Aranzadi elkarteko kideak osaketa horri buruzko bere hurbilketa berrargitaratu berri du. Berarekin jardun dugu mapa eta, batez ere, Europako egungo zenbait gune gatazkatsuz.
ARGIA. Noiz hasi zinen eta zerk bultzatu zintuen Europako herriei buruzko mapa osatzera?
JOSU TELLABIDE.1987an hasi nintzen eta 1990erako jada, ARGIAren eskutik, kaleratu egin zen. Nik txikitatik dakit euskara, nire aitonarekin bizi nintzen eta hark ez zekien erdaraz. Baina erdaldun giro batean bizi izan naiz, auzategian... Orduan txikitatik sentitu izan dut gutxiengo bateko partaide nintzela. 12-14 urterekin, udan Oiartzungo baserri batera joaten nintzen bi hilabetez, erdararik ez entzuteko.
Bebin Oiartzundik Goizuetara oinez joan eta konturatu nintzen, niri eskolan esandakoaren aurka, Nafarroan ere euskaraz hitz egiten zela. Sekulako aurkikuntza izan zen niretzat. Orduan ikusi ahal izan nuen nire gutxiengo hori ez zela horren txikia eta zertxobait handiagoa zela, Nafarroan ere euskaraz egiten zela. Hortik etorri zitzaidan gutxiengo, hizkuntza eta herriei buruzko zaletasun guztia.
A. Europa eta SESB ohian dagoen herri eta etnia saltsa-maltsa kontuan hartuta, horrelako lan bat egitea ez da batere samarra izango. Zein irizpide erabili duzu mugak han edo hemen jartzeko.
J.T. Nik egindako mapan 123 herri ateratzen dira, baina gehiago edo gutxiago atera daitezke irizpideen arabera. Nagusiki hiru erabili ditut, etnikoa, lurralde historikoarena eta sentimenduena, eta sentimenduen horretan sartuko lirateke, esaterako, erlijioa moduko elementuak. Ezin dira mugak samur jarri baina jarri egin behar dira, bestela nola erakutsi lurralde horiek egon hor daudela?
Lurralde historikoak eta administratiboak errespetatzen saiatu naiz, baina nolabaiteko aztarna kulturalak edo herri izatearen sentimendua geratzen diren lekuak ere kontuan hartu ditut. Irlandarrek, esaterako, hizkuntza galdu dute baina badute nazio bat izatearen sentimendua. Dirudienez, hizkuntzak bakarrik ez du nazionalitate bat osatzen. Erlijioak edo beste elementu batzuek ere izan dezakete indar hori, horra hor bostela juduen kasua, ez dago etniarik baina estatu bat egin dute.
A. Oso zalla izan behar du muga bat harantzago edo honantzago jartzea; esaterako, zergatik Greziako zenbait lurralde ez sartu Mazedonian, edo Okzitanian muga beherago edo gorago jartzea?
J.T. 0so zaila. Mazedoniako kasuan, esaterako, egia da Greziako zati handi bat sartuko litzatekeela, baina ez naiz ausartu. Salonika bera ere ez dut sartu dagoeneko han ez baita Mazedoniaren arrastorik geratzen. Edo berezko Armeniako ekialdeko lurraldeak, izan armeniarrak dira baina turkiarrek armeniar guztiak hil zituzten eta hura kolonizatu; jadanik Turkia da.
Okzitaniari dagokionez, lehen aipatu ditugun sentimenduen kontua da, oraindik ere aztarna batzuk geratzen dira, eta kontuan hartu behar izan ditut. Flandriarena izan liteke beste adibide bat, zergatik jarri muga Flandria eta Herri Behereen artean?
Bilakaera historikoagatik, besterik ez, kultura berbera dute eta.
A. Europan zehar asko ibilitakoa zara, nazio arazoari dagokionez, zein ezberdintasun ikusten duzu ekialdea eta mendebaldearen artean?
J.T. Garrantzitsuena ekialdean beti onartu izan direla nazionalitateak. Gutxiengo guztiei onartu egin izan zaie izaera hori, euren nazionalitatea. Bai Kroazian serbiarrei eta alderantziz, edo Errusiako gutxiengoak... Mendebaldean ez, hemen bretainiar bat frantziarra da eta bere agiriek ez dute onartzen bretainiar moduan ager dadin. Berdin Espainian edo Mendebaldeko Europako edozein estatutan.
A. Nazionalismnoen arriskuaz ohartarazteko Balkanetako etnien gerra aipatzen dute askok, azter dezagun kasu zehatz hori.
J.T. Historikoki aztertuta bi kultura desberdinek egin izan dute topo han. Alemanak batetik, Kroazia kolonizatu zuena, eta turkiarrena bestetik, beti saiatu izan dena Europara Balkanetatik sartzen. Borroka horretan Serbiak turkiarren tapoi gisa funtzionatu izan du, baina bere nortasuna ondoen mantentzen jakin izan duena da. Kroazia, aldiz, alemanen kolonizazioaren menpe jausi zen. Serbiarrek eta kroaziarrek hizkuntza berbera dute, baina kroaziarrak saiatu izan dira herri bateko bi adarren arteko diferentziak sortzen; alfabeto zirilikoa erabili beharrean latinoa erabiltzen dute. Kroaziarrek kolonizatu kontzientzia txarra dute.
Tarte horretan, Bosnia harrapatuta geratu izan da, eta etnia bat dela irakurri izan badut ere, Bosnia jende eta kultura desberdinak topo egin duten lurralde historiko bat besterik ez da.
A. Gutxiengo eta gehiengoen Europa honetan nola heldu zuk egindako mapa hori errealitate izatera?
J.T. Estatu edo herri bakoitzak dituen gutxiengoak errespetatuz, gutxiengoek bizitzeko eskubidea ere badute eta. Abkhaziarrena kasu bitxia da. Abkhazian 10 biztanletik 7 georgiarrak dira, orain Georgia eta Abkhazia gerran daude eta gainera abkhaziarrek lurralde ugari berrirabazi dituzte. Soilik gutxiengo eta gehiengoari begiratuz gero abkhaziarrek jai lukete.
Xabier Letona
16-17

GaiezGizarteaientziaTaldeak
GaiezGizarteaSektore bazHerri indig
PertsonaiazTELLABIDE1
EgileezLETONA1Gizartea