Josu Zabaleta: "Aurrean egotea dagokigu, eskatzeko asko eta emateko gutxirekin"

Euskal Herriko Itzultzaile Elkarteko Josu Zabaletari elkarrizketa.

Munduko Itzultzaileen Elkartean Hizkuntz Mugatuen Komisioa ordezkatuko du
Josu Zabaleta: "Aurrean egotea dagokigu, eskatzeko asko eta emateko gutxirekin"
Euskal Herriko Itzultzaileen Elkartea (EIZIE) Munduko Itzultzaileen Elkartean (FITE) sartu berri da, bertako Hizkuntz Mugatuen edo Minoritarioen Komisioko zuzendari bezala Josu Zabaleta itzultzailea aukeratu dutela.
ARGIA. Munduko Itzultzaile Elkartean sartu berri da Euskal Herriko Itzultzaile Elkartea. Esplikaiguzu lorpen honen prozesua?
JOSU ZABALETA. Elkarteak asmo horiek hasieratik zituen, eta hasiera bertatik harremanak izan genituen APETIrekin (Asociación Profesional Española de Traductores e Intérpretes) bezala gailego eta katalandarrekin. APETIk berehala planteatu zigun FITEn sartzeko ordezkaritza bat geratzen zela libre Estatutik eta gure esku uzten zutela. APETIk lagunduta beraz aurkeztu genuen gure kandidatura, eta zuzendaritzak onartu gintuen, hiru urteko epeaz hizkuntza mugatuen komisioan gaudela –nik neronek esaten nuen Kongresuan gurea ez duela hizkuntza minoritarioena izan behar gehiengoarena baizik, gehiengoa minoritarioak dira-eta–, zeinaren zuzendaritza eman didaten. Gurekin batera Korea, Tanzania, Irlanda, Txekoslovakia eta Hungariako ordezkariek osatzen dute Komisioa.
A. Nola daude kontenplatuta hizkuntza minoritarioak FITEren baitan?
J.Z. Boto berbera daukate, eta FITE barruan dauden gehienak, lehen esan bezala, hizkuntz minoritarioak dira. Eta gainera zabaltzen ari da. Gu sartu garen bezala, azken Kongresuan hamaika bazkide berri sartu dira. FITE bestalde, UNESCO barruan dago. Euskarari dagokionean, orain bitartean jende guztiak jakingo zuen FITEren barruan euskara bazela, baina euskaldunik zegoenik ez zuten ezagutzen. Jakinmin handia dago Elkartean hizkuntz minoritarioekiko, eta posibilitate handiak gure kasuan hemengo literatura eta zenbait kultur adierazpen kanpora ateratzeko, errealak, lotzen ari direnak.
A. Posibilitateez mintzo zara, baina zertan zehazten da hori?
J.Z. Adibidez, posibilitate nahiko zehaztuak daude euskal literaturako zenbait autore eta folklorea errumanora eta hungarierara itzultzeko. Eurek esaten duten bezala –eta ez zaie arrazoinik falta–, euskal ;autore bat New Yorkeko liburutegi batean jarrita behar bada ez da gauza asko eta gainera jendeak ez dakit zenbateraino irakurriko duen, baina Budapcst-eko liburutegi batean jarrita saldu egiten da, jendeak irakurri egiten du, ezagutu egiten da.
Literatura sartzen den lekuan gainera beste gauza batzuk ere sar daitezke. Modu guztietan egon behar dugu kanpoan, baina enbaxadore egon eta ezer eskaintzeko eduki ez erdaraz oso ondo esaten den bezala "enbaxada" da, eta guri tokatu zaigu aurrean egotea eskatzeko posibilitate handiekin eta emateko gutxirekin.
A. Argituko al zeniguke zein "enbaxada" den gurea?
J.z. Jendea hizkuntzak ikastera bidal dezakegu esate baterako. Lehendabiziko hitza "trukea" ateratzen dute, eta guk ez daukagu institutu bat adibidez. Badaukagu lekua amerikar bati euskara irakasteko baina ez txekoslovakiar bati irakasteko. Eurak erreztasunak emateko prest badaude guk ere egon beharko genuke.
A. Nork eta nola erantzun behar dio harreman horri Euskal Herrian? Itzultzaile Elkartearen esku egon behar du soilik?
J.Z. Nik uste dut instituzio publiko eta pribatuek erantzun behar diotela Egun Elkarteak betetzen du ordezkaritza hori, eta idazleena ere, nahiz eta ez genuen bete behar. Elkarri lagundu behar diogu, ze idazlea eta itzultzailea sartzen diren lekuan gero kantaria sartzen da, edo pintorea, eta momentu batean industriala. Hori bideak zabaltzea da.
A. Zu buru zaren Komisioak zein lehentasun azpimarratu ditu?
J.Z. Ikustea zein eginkizun eta zein baldintzetan betetzen den itzulpena hizkuntza guzti hauetan, eta ea hori nolabait definitzea badagoen. Hiru urte honetan espero dugu hizkuntza hauetako itzultzailearen liburu berdea egitea. Dagoeneko bi bilera zehaztuta daude, eta horietan hasiko gara problematika definitzen, gero nazioarteko instituzioetan hizkuntz hauetarako babes berezia eskatzeko asmoz. Badugu posibilitatea, bai FITEren izenean, bai UNESCOren izenean, gomendio batzu egiteko nazioetan. Eraginik izan dezake honek beraz, bai Euskal Herrian, bai Frantziaren bidez, bai Espainiaren bidez. Hor badago jadanik gomendio bat bultzatu ditzaten hizkuntz maioritarioengandik minoritarioenganako itzulpena, ondo dago, baina horretan inbertitu egin behar da. Guk ez badugu kasu gure Komisioan dirua sartzeko posibilitaterik hiru urte iraungo dugu, eta bestela gehiago.
A. Hemengo egoeraren radiografia bat egiterako orduan zein gauza azpimarratuko zenuke?
J.Z. Bi urte edo hiru barru itzultzaile estatutua definitu ahalko da legez eta hemengo ikasketek horretara mugatu beharko dute, eta ez dakit oso bide zuzenetik goazen. Egia da hemen gero eta kalitate gehiago dagoela, itzulpen eskakizuna ikaragarri handitu da... Ezin esan lan guztiak onak direnik ere, ez eta denak txarrak direnik. Egia da itzulpen txar asko egiten dela, bestela ezin izan gainera: Bi hizkuntz hain desberdin, biak ia ama hizkuntza bezala ezagutuak, dauzkagun prestakizun baliabideekin, eta gauzak egiten diren bezala izugarri artista izan behar da.
Izugarrizko ardura eskatzen zaio itzultzaileari, ze bera bait da hizkuntz normalizatzailea gehienbat, honetaz konturatu behar dugu, eta gehiago eskatu baina baliabideak jarriaz. Alde guztietan inbertitu behar da, presio handiagoa behar du egon eta laguntza gehiago.Gauzak honela ez dakit jartzen diren baliapideak egokienak diren. Esate baterako: Oraindik ez dugu lortu karrera egokia egiterik. Gero esaten da euskara lardaskatu eta okertze horretan interferentziak daudela! Horren kontrarioa itzultzailea da, horren kontzientzia handiena duena. Eta itzulpen ekintza batek sortzen du gainera interferentzia, eta hori aztertzeko moduak jartzen ez baditugu ez dakit zertan ari garen.
Espainiari gertatu zaio, bere itzultzaileek ezin dutela beren tituluekin Europako institutuetan lan egin. Lizentziaturarik ez zutelako. Gu bitartean masterretan inbertitzen ari gara, eta ez da soluzioa, soluzioa eskola on bat litzateke, eta bitartean ikerketa gune bat sortu beharko genuke.
J J Petrikorena
Euskal itzulpegintzan ematen ari diren urratsak ez direla zuzenak azpimarratu nahi izan digu Josu Zabaletak.
48-49

GaiezKulturaLiteraturaElkarteakEHIE
PertsonaiazABALETA8
EgileezPETRIKOREN1Kultura