"Agian oker naiz, baina barne mailan ere lan egin daitekeela demostratu behar dut"

Txema Monterori elkarrizketa.

Txema Montero, Herri Batasunako europarlamentari ohia
"Agian oker naiz, baina barne mailan ere lan egin daitekeela demostratu behar dut"
Txema Montero Europako Parlamentuan aritu da lanean azken urteotan. Orain, Herri Batasunako aktibitate publikoak utzi ditu eta honekin batera europarlamentari kargua. HBren baltan ikuspuntu ezberdinak izan arren, erakunde abertzalearen barne egituretan buru belarriz aritzeko asmoa azaldu digu.
ARGIA.–Nola uler daiteke, HBko kargu politiko publiko bat bete duen norbait orain "sukaldera" joatea eta aldiz sukaldeko beste kide batek jasotzea kargu publiko hori. Zure kasuaz eta Karmelo Landaz ari gara.
Txema Montero.–Onartzen dut jendearentzat orohar, kargu publiko bat uztea, eta batipat, Europako Parlamentua bezalako kasuan, harrigarria izan daitekeela. Gainera neu izan naiz Parlamentu honetan parte hartu duen Herri Batasunako lehen kidea eta neurri horretan ulertzen dut. Nik orain barne mailako lan politikoa egingo dudala aipatzean bestalde, oraindik eta deigarriagoa irudi daiteke, baina HB ez ezagutzearen arrazoian datza hori. HBn beti jokatu dugu karrera politikorako lekurik ez dagoela esanez, eserleku batean edota kargu publiko batean egon eta oinarrira inolako arazorik gabe pasa daitekeela pentsatzen bait dugu. Honako hau, beste militantzia mota bat da, bestearekiko betegarria eta erabat beharrezkoa niretzat.
Atzera begira, presoen abokatu izanez eta gero HBren legalizaziorako lanak eginez hasi nintzen maila politikoan publikoki lan egiten. Baina militantziaren betegarri modura, lan militantea falta zitzaidan.
A.–Istituzio publikoetan parte hartzearen aldeko zure jarrera zein den argituko zeniguke?
Tx.M.–Nire jarrera ez da istituzioetan itxasoratzea. Lan hau beste maila batzuetako lanekin batera eman behar da. Itxasoratzea, gure, HBko, barne mailako eztabaida batekin batera eman beharra dago, programa, ekintza politikoa eta abarretan. Bestela kotxearen azeleradorea zapaltzea baina aurretik enbragea ez zapaltzea bezala izango da, kotxeak hots asko eginaz baina aurrera egin gabe. Beste era batera esanda, maiatzeko lore bihur gaitezke. Ez bada maila honetako eztabaidarik ematen urratsa eman aurretik, arrisku hori dagoelakoan nago. Hori dela eta, barnean lan egin behar dela uste dut, eta eztabaidatu ondoren hala ez dela pentsatzen dutenengatik komentzitua izan noski. Horrela izan da barruan lan egitearen erabakia.
A.–Baina zein une eta egoera zehatzean hartu zenuen erabakia, duela urtebete ari bait da Karmelo Landa postu horretarako prestatzen?
Tx.M.–Europako Parlamentura berriz ez aurkeztearen erabakia, 1988ko urrian hartu nuen. Orduan eztabaida bat hasi zen, eztabaida diodanean hitzegitea esan nahi dut, joan behar zen ala ez zen gaiaren gainean. Une batean arrazoi ezberdinak eman zizkidan Mahai Nazionalak, eta nire ustez arrazoi zuen. Jendeak nitaz Euskal Herritik kanpo duen ezagutzaz eta hemendik kanpoko botoez zegoen beharragatik, ni aurkeztu behar nintzela aipatu zidaten. Mahai Nazionalaren ustetan, kontua ez zen ni aurkezten ez banintz postua lortuko ez zenik, ez eta alderantziz noski, baina arriskua bazegoen. Kontuan izan behar da Euskadi-Estatuaren arteko gatazkaren nazioarte mailako politika oso garrantzitsutzat jotzen genuela eta ni ados nengoen azaldu ziren arrazoiekin. Gogoratzen naiz gainera honetaz azken eztabaida Tasio Erkizia eta Josurekin (Muguruza) izan nuela. Legealdi osoa egongo ez nintzela esan nuen eta oso ongi ulertu zuten nire jarrera.
Gero, zerrendetan nire kargua oso ongi bete zezaketen pertsona pare batez hornitu ginen, ni bezala edota hobeago bete dezaketen pertsonez. Hala atera ziren Karmelo Landa eta Iñaki Aldekoa eta Karmelok oso ongi egingo duelakoan nago. Horrez gero, hitz egin eta erabaki genuen dena matematikoki bete egin dugu.
A.–Baina zenbait komunikabidetan politika utzi egiten duzula azaldu da...
Tx.M.–Gauzak hala idazten dira. Sarritan gaizki ulertzeak ondorio zakarrak ekarri dituzte. Niretzat, konpromezu politikoa Euskal Herrian erabatekoa da, betea. Ez dakit zein herriz edo zein pertsonaz ari diren politika utzi behar duela diotenean. Gure herrian politika, militantzi publikoa edo barne mailakoaz gain, bizitza modu bat eta gauzak ikusteko modu batez ulertzen da. Zenbaitentzat gogorra izango da hau, baina nire herria utzi arte ezin dut nire militantzia utzi.
Intentzio txarreko zenbait kazetarik politika utzi egiten nuela esan dute, kontu honekin metxa piztutzeko asmoz. Onartezina da, gezurra bait da.
A.–HBren estrategia istituzionalaz zenbait ezberdintasun duzula esan duzu, baina hauek ez omen dira lan publikoa uztearen arrazoia.
Tx.M.–Beno, ez dakit HBrekin ote diren ezberdintasunok. Herri Batasunean bi sentsibilitate ezberdin daude gai honetaz. Batzuen ustez istituzioetan etengabe egon behar gara eta beste batzuen ustez, interesgarri edo komenigarri denean soilik. Ni lehenengoaren alde nago, baina ez naiz bakarra. Zuzendaritzako kide asko dago istituzioetan etengabeki parte hartzearen alde, beste batzuk aldiz ez. Nire ustez edukin arazoa baino erritmo arazoa da, ahalik eta azkarren programa eta partehartzeaz eztabaidatu behar da. Hala ere, ehuneko hogeitabost batean eztabaida hau emana dagoela esan behar dut, egin dugun Autonomi Estatutu Nazionalerako proposamenarekin.
A.- Beraz, zein izan da kargu publikoa uztearen benetako arrazoia?
Tx.M.–Zenbait arrazoi ezberdin dira, bata partehartze istituzionalarena, baina ez garrantzitsuena. Aipatu dut arrazoi nagusia, militantziaren beste arlo hori lantzea dela, hasiera batean mitinak edo prentsaurrekoak ematea izan zen bezalexe.
A.–HBk istituzioetara joateari buruzko jarrera aldatuko balu ere, kargu publikoa uzteko arrazoi nahikoa ez litzatekeela aipatu duzu. Eman behar den aldaketa zein da?
Tx.M.–HBk bi mailetan jokatzen du, barne eta kanpo aldera begira. Lehenengoari dagokionez, analisi orokor bat eginaz, normalki alderdiek eraman duten aurkako zentzua eraman dugu. Lehenik Konstituzioa, Gernikako Estatutua eta abarren aurkako jendea bildu ginen. 1983-87 artean ekintza bateratu batera pasa zen, gorputz politiko sendo eta garrantzitsua sortuz... eta Autonomi Estatutu Nazionalaz eta bere inguruan egin dugun lan guztiarekin, eztabaida bateratu baten bideari ekin diogu.
Eztabaida ideologiko hau alde batera edo bestera argitzen ez den artean, HBk eraketa politiko bezala izugarrizko indarra izango du baina hau adar ezberdin eta askotan kontraesanez beterikoetatik joaten da. Adibidez, gure istituzio politikan, nazioartekoan eta sektore edo masa borrokarako politikan antzeman da. Kontraesanezkoak eta batzuetan sektarioak izan diren jarrerak izan ditugula onartu behar dut.
Bigarren mailari dagokionez, kanpo mailari eutsiz, ETAren aurkako itunek eta kanpo presioek Euskadi-Estatua arteko gatazka, bi aurpegietan banatu da Euskadin. Hau da, demokrazia eta terrorismoa edota errejimena eta disidentzia. Egoera hau larria da, baina ez HBrentzat gogorra delako, benetako gatazka estaltzen duelako. Eta hau botere politikoa eskatzen duen herri baten eta botere hori emateari uko egiten dion Estatuaren arteko gaztaka da hain zuzen ere. Borroka honetan ez dugu guk galtzen soilik, Euskal Herriaren nazio eta kultur nortasuna eskatzen dugun denok baizik. Egoera hau beste mota bateko ekintza politikoen bitartez apurtu nahi dugu.
A.–Egungo egoera eta markoan zer ekar dezake HBk bere presentziarekin istituzioetan?
Tx.M.–Lehendabiziz, aurpegi ezkutua izatea uztea. Hau da, harritzekoa bada ere, Euskal Herrian HBz baino gehiago hitz egiten den ereakunderik ez dago, baina, aitzitik, hitz egiteko aukera txikiena duena da. Guk, gure ahotsez, entzunak eta ulertuak izatea behar dugu. Beste abantaila gauza txiki baina handi horiek dira, askotan baso osoa salbatu nahian aritu izan gara, enbor banakak kontuan izan gabe, eta enbor bakoitzagatik borrokatzeak garrantzia handia izan behar du. Adibidez, sarritan esan dugu euskararen egoerak ez duela aldaketarik jasango marko juridiko-politikoa aldatzen ez bada, agian horrela izango da, baina agian; agian diot, zeren Irlandan independentzia lortzen da eta irlandara atzeraka doa. Baina markoaren aldaketa ez dagoen eta borroka badagoen Ipar Irlandan irlandera gora doa. Asko gara pentsatzen dugunok giza aldaketa handiek gauza txiki-handi batzu aldatzen ez dituztela.
A.–Prentsan agertu denez, Jon Idigorasek Txemak beraiekin jarrai zezala nahi omen zuen baina ezinezkoa izan omen da. Zer esan nahi zuen?
Tx.M.–Testuingurua oso garrantzitsua da. Egun hauteskundeetarako gure zerrendak eginak daudelarik, nik egon behar nukeela pentsatzen duenik ere egongo da. Jonek horixe bera esan nahi zuen. Nostalgia kontua da, baina bestalde nire apostu berria kontuan hartu behar da. Agian oker naiz, baina barne mailan ere lan egin daitekeela demostratu behar dut. Garrantzitsuena, Txema Monterok zerrendak apoiatzen dituela da.
A.–Zergatik HBk negoziazioa eta antzeko gaiez hitz egiten duenean prentsak oso jaramon gutxi egiten dio, aldiz, Txema Monterok HBko baren kontuez hitz egin edo ezberdintasanak daudela aipatzean orrialde osoak eskaintzen zaizkio Madrileko prentsan?
Tx.M.–Hori, egiten duenari galdetu behar zaio. Errejimenaren komunikabideek Maoren esaldi hura jarraitzen dutela uste dut, hau da, "bat bitan banatzen da". Beraiek progesista ohiak izan dira, gorri ohiak ez orain asko, eta buruan geratu zaizkien irakurketen artean, mota honetakoak daude batipat. Honela talde politiko bat banatzeko, gaindi ezinezko ezberdintasunak daudela esanaz ahalegintzen dira. Gizatasuna bezain zaharra da teknika hau.
A.–Zuk HBren gehiengoa ez bezala, erakunde honen instituzioekiko estrategiaz zure ezadostasuna publikoki azaldu duzu...
Tx.M.–Ez dakit gehiengoa izango ote den.
A.–Zera esan nahi da, erakundearen lerroaren baitan, aurkako eritziak agertzen direnean adierazpen horiek bazterkeria jasaten al dute, hau da, komunikabide gehienek jaso duten bezala "bataila" aldez aurretik galdua al dago?
Tx.M.–Prentsaurrekoan "bataila galdua" aipatu nuenean prentsak bere era hartu zuen. Hau da, HBren baitan eztabaidatzeko eta eragiteko aukerarik ez dudala pentsatuko banu, barne koherentziaz bada ere –eta hanka sartzeak izan ditudala esan didate baina barne koherentzia eza inoiz ez–, ez nuke prentsaurrekorik emango politika publikoa utziko dudala adierazteko, Herri Batasuna uzten nuela baieztatzeko baizik. Hori oso argi daukat.
Lehengoan egunkari madrildar batetik Jaureguik zioen disidentziak ezkutatzen ari ginela eta abar; jaun honi esan behar diot ni HBn nagoela eta Damborenea jauna eguzkipean leku baten bila ari dela.
A.–Europa gaia. Strasburg-eko Parlamentuan izan zara, helburu batzuekin... zein izan da HBren urteotako lorpena?
Tx.M.–Gure asmoa euskal arazoa nazioarte mailan ezagutaraztea zen eta da.
Herri baten askatasuna ez da inoiz lortu nazioarte mailako gatazka politikoaren bitartez soilik. Hori barne lanaren emaitza besterik ez da. Hau honela, gu barne egoera baten kanpo termometroa izan gara. Zentzu honetan, ez dago epe laburreko helburu politiko zehatzik. Noizbait eritzi publiko internazionala irabazten badugu, barne borroka politikoa irabazi dugula esan nahiko du, eta ez alderantziz, hau da, barne borroka eskas batekin nahiz nazioarte mailan lan bikaina egin alferrikakoa da.
Badago hainbat indizio ongi goazela adierazten dutenak. Bat, Felipe González bere fase napoleondarrean Europako laurelen bila Strasburg-ora joan zenekoa eta bere bisitaldia azken lerroko parlametari batek negoziaketaz galdetu eta gezurti bat zela esan zionekotzat gogoratuko da. Eta bigarrena, Strasburgeko batzar batean Europako kontseiluaren lehendakaritzaren ordezkaritza zuen Roland Dumas frantsesak irtenbide politiko negoziatu baten aldeko eritzia agertu zuenean.
Eta lan politikoaren egunerokotasunean Latinoamerikaz, V. Mendeurrenaz, untziolagintzaz, linguistika politikaz... mintzatzerakoan gure mezuaren orijinaltasun eta jatortasuna erakutsi dugu. Balantzea eginez gero, eskuratutako abantailak izugarriak dira.
A.–GAL, Mendaille, Paesa... eta honelako gaiak aipatzen direnean, zer somatzen du Txema Monterok gainerako parlamentari europarrez?
Tx.M.–Eritzi publikoaren uste garbia da "terrorista euskaldunak" akabatzeko González gobernua "Estatu terrorismoaz" baliatu dela. Eta hau ez da pozez hartzen, azken finean demokrazia gazte espainolari laguntza eskatzen bait zaio. Hau honela, nazioarte mailan Felipe Gonzálezi denbora amaitzen ari zaio, sarritan esan bait du lege polizial bereziak lortzerakoan euskal arazoa amaituko zela, nazioarte mailako laguntza eskuratzen duenean euskal arazoa amaituko zela, Frantziako "santuarioa" ezereztarakoan euskal arazoa amaituko zela... gehiegitan esan du eta guzti hori pasa eta euskal biolentzia politikoarenganako giza babesak jarraitzen duela ikusterakoan, ahots europarrak izan dira Gonzálezi arazo honek konponbide baten beharra duela aldarrikatzen hasi zaizkionak, onartezintzat jotzen bait dute Europan honelako minbizia edukitzea.
Beste neurri batean harritu nauena, parlamentariek Euskal Herriaz duten informazioa da, oso dokumentatuak daudela nabaritu dut.
A.–Beste gaia Autonomi Estatutu Nazionala (AEN) burutzen lagundu duzu; zeri erantzuten dio, zergatik orain, nora doa Estatutu hau?
Tx.M.–AEN hau barne eta kanpo kontuei erantzuten die. Lehenengoaren arrazoiak lehen azaldu ditut eta kanpoko mailan adostasun bat lortu dugu erakunde abertzaleok Estatutuak eman zezakeena eman duela esan ohi denean. Diagnostikoan denok ados gaude baina tratamenduaz mintzatzerakoan desadostasunak berehala agertzen dira.
Guk eskaini dugun Autonomi Estatutua Estatutu bat baino gehiago eta Konstituzio bat baino gutxiago den zerbait dela esango nuke. Ez dugu Konstituziorik lurraldetasun arazoak ditugulako, hortxe daude Nafarroa eta Iparralde osoa, baina oinarrizko lege baten funtsa izan daiteke. Guk egungo egoera ikusirik AENarekin eskaintzen duguna Euskal Herrirako botere politikoa aldarrikatzen dugunon artean, minimoak gordeaz, eztabaidatzeko eta hurbiltzeko tresna bat da.
A.–Politikaren lehen lerroan izan zarelarik euskara ikasi duzu. Zure era kundearen aholkuz edota erabaki pertonalaz ikasi duzu?
Tx.M.–Erabaki perstonala da zeren ezinezkoa bait da Euskal Herrian bizi eta euskaraz ez hitz egitea. Beti izan dut arrazoi asko euskara ikasteko; lau hilabetez Gipuzkoan zehar aritu naiz eta euskara ikasteak ez dit ezertxo ere galdu erazi, aitzitik, Euskal Herria ulertzeko beste ikuspegi bat eman dit. 0so desberdina da Euskal Herria erdaldun ala euskaldun bezala ikustea.
XABIER LEKUONA B. ARTOLA
"NIre jarrera ez da istituzioetan itxasoratzea. Lan hau besta maila batzuetako lanekin batera eman behar da".
"Batzuen ustez Istituzioetan etengabe egon behar gara eta beste batzuen ustez, interesgarri edo komenigarri denean soilik. Nl lehenengoaren alde nago, baina ez naiz bakarra".
AENarekin eskaintzen duguna Euskal Herrirako botere politikoa aldarrikatzen dugunon artean, minimoak gordeaz, eztabaidatzeko eta hurbiltzeko tresna bat da.
8-11

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakHB
PertsonaiazMONTERO1
EgileezARTOLA3Politika
EgileezLEKUONA6Politika