"Konstituzioa aurrerakolagoa da egiten ari den polka baino"
Euskadiko Ezkerra sorreratik ezagutzen duen Martin Auzmendik autodeterminazioaren inguruan sortu den aferaren bere ikuspegia eman digu Euskadiko Ezkerrak Donostian duen egoitzan. Honezaz gein, detozen hauteskunde autonomikoetatik aterako den gobernuaz eta PNV eta PSOErekin dituen harremanez aritu gara.
Euskadiko Ezkerra sorreratik ezagutzen duen Martin Auzmendik autodeterminazioaren inguruansortu den aferaren bere ikuspegia eman digu Euskadiko Ezkerrak Donostian duen egoitzan. Honenaz gain, datozen auteskunde autonomikoetatik aterako den gobernuaz eta PNV eta PSOErekin harremanez aritu gara.
ARGIA.–Zergatik ekin dio, zure ustez, PNVk une honetan autodeterminazio eskubidearen aldeko proposamen horri?
Martin Auzmendi.–Politikan askotan gauzak sinple gertatzen dira, aldez aurretikako estrategia baten barruan egon gabe, eta PNVri oraingoan horrelako zerbait gertatu zaio, zeren Catalunyako parlamentuko proposamenaren onarpenarekin buruan ez zuen erabakia hartu behar izan bait du. Ez dut uste barne arazoak dituelako, edota hausnarketa baten ondorioz hartutako erabakaia denik, [ortzatua etorri zaio. Heuretako batzuk aitortu dutenez gainera, beraiek kontu honi heltzen ez bazioten, beste batzuk ekingo ziotela zekiten, beraz... Eta kontutan hartu behar da ere, PNV historia honekin hasten dela eta handik egun batzuetara atzera egiten duela. Honen zergatia galdetu beharko litzateke.
A.–Zuk zeuk erantzun.
M.A.–Hau ikusi beharko litzateke Euskadiko Ezkerrak hartu duen erabakiarekin. EEk aspalti pentsatua zeukan arazo hau Parlamentura eramatea, ikusten bait zen behin eta berriz kaleratzen ari zen arazoa zela eta egunen batean Parlamentura ere eraman behar zela argi zegoen. Gainera garbi zegoen bai batzuk eta bai besteek ez zutela era oportunista, alderdi bakoitzaren momentuko beharrei erantzunez erabili behar, era serio batez eztabaidatu behar zela baizik; bide batez alderdiak gai honi buruz zuten eritzia argitzeko balio lezake. Gu jarrera honekin, Parlamentura eramateko jarrera honekin aritu gara.
A.–Zergatik diozu 'eraman beharra'; badirudi eskubideaz eztabaidatu eta nola lortu baino 'eraman behar' horrek ukitu nahi ez den betebehar bat behingoz ukitu eta nolabait gaia tratatua dagoela adierazi nahi dela.
M.A.–Ez. Autodeterminazioz Madrilgo gorteetan hitz egin da, hain zuzen eztabaida konstituzionalean Euskadiko Ezkerrak aurkeztutako emendakinak zirela medio, eztabaidatu da komunikabideetan, udaletxeetan, leku guztietan... orduan guretzat anormela zen Parlamentu hau 10 urte indarrean jarri zenetik gai hau oraindik bertara ez joatea. Horregatik esan dut Parlamentura eraman behar zela.
Guretzat erreibindikapen pendiente bat baino ejerzitzen ari garen eskubidea da. Hori ere eztabaidatu behar genuen, zeren autodeterminazioa ulertzeko era bakarra ez bait dago.
A.–Esan duzanaren testuinguruan ulertu behar da jeltzale lerroetatik 'biolentoei kendu beharreko ikucra' zela adierazi denean?
M.A.–Ez. Hori ondorioa izan zitekeen, baina helburua hainbéste eritzi eta hitzen artean hiritarra argitzea izan da, zeren batzuk orain arte uste bazuten autodeterminazioa eskatzea KAS alternatiba defendatzea zela orain ikusiko da ez dela horrela.
Testuingurutik atera den eztabaida da eta Parlamentuan ezik leku guztietan eztabaidatu den gaia denez Parlamentura ere eraman beharra zegoen, eta hartuko den erababiarekin ikusiko da nola ulertzen den eta alderdiek zer pentsatzen duten.
A.–Beraz, nola ulertzen du Euskadiko Ezkerrak autodeterminazio eskubidea?
M.A.–Herri guztiek izan behar dute autodeterminatzeko eskubidea eta hau Herri batek bere etorkizuna askatasunean erabakitzeko eskubidea da, bai barne erakuntza mallan bai nazioarteko harremanen kontuan. Guretzat, azkenean, autodeterminazioa hiritarrok gure etorkizuna askatasunean erabakitzeko gaitasuna da, gure etorkizuna askatasunean egunero erabakitzea da. Zentzu honetan esaten dugu autodeterminazioa ezin dela bakarrik begiratu herri batek independentzia izateko edo ez duen eskubidearekin, nahiz hau ere onartu behar den.
Une honetako ordenamendu juridikoak indepenpendentziarako eskubidea jaso behar du eta independentziarako eskubide honetara ezik gure eritziz daukagun ordenamendu honek edonolako beste antolamenduetara iristeko autera ematen du, baina borondate polititoaren arazoa dago medio. Zentzu honetan Herri hau erabakitzen, hitz egiten ari da, Estatutoa onartzerakoan bere etorkizuna erabakitzen ari da, hauteskundeetan ere bai. Eta eremu juridiko honetan oraindik garatzen jarraitzeko aukerak daudela baieztatzen dugu eta gerora gure etorkizuna gure erara antolatzeko oztopoak baditugu eremu honen barruan bitartekoak aldatu behario genituzke, Estatutoa bera aldatuz eta Konstituzioa ere bai. Herriaren borondatea aldakorra den bezala autodeterminazioa ere prozesu mugikor bat da.
A.–Baina aurkeztu diren proposa menen edukinak eta gertatu diren erreakzioak kontutan izanik, aipatzen duzun egungo eremua hau nahikoa ez dela eta, adibidez Gasteizko parlamentuak Konstituzio espainiarra aldatu behar dela erabakiko balu, horretarako borondaterik ba al dago?
M.A.–Hortxe dago arazoa. Gaur egun euskaldunon kontra oztopo nagusiena gure etorkizuna eraikitzeko garaian ez da Konstituzioa. Nik Konstituzioaren kontra botatu nuen eta egun erreferenduma egingo balitz aldeko jarrera ez nuke agertuko. Zer gertatzen da? Gaur Konstituzioa bera aurrerakoiagoa dela egiten ari den politika baino; hainbat kasu dago zeinetan Auzitegi konstituzionalaren babesa eskatzen den Konstituzioan agertzen diren aukerak lortu ahal izateko. Orduan egindako galderaren harian arazoa ez da bakarrik euskaldunok konstituzioa aldatzea eskatuko bagenu honetarako borondate politikorik ote dagoen, uste dugu ez dagoela borondate politikorik ere dugun konstituzio hau garatzeko. Ondorio zuzena eta hausuarketa sakon baten ondoren, horrek esaten dit dagoen marko juridikoa aldatzearen alde borrokatzeak pena ez duela merezi, konponketa ez dagoelako hor.
A.–Ezin delako?
M.A.–Ezin delako eta beharrik ere ez dagoelako. Abertzale guztiok dugun benetako borroka ea nola aldatzen dugun Madrilek duen Estatuaren kontzepzioa da.
A.–Aipatu duzun borondate politiko ezarekin eta Madrilek duen Estatuaren kontzepzioarekin euskaldunon etorkizuna gure eskuetan dagoenik esan al daiteke?
M.A.–Bai eta ez. Espainiarren etorkizuna espainiarren eskuetan dago? Madrilek Bruselas eta Estrasburgora gero eta gehiago begiratzen du, interdependentzia handiagoa da eta han egiten den legedia bertan aplikatzen hasi da. Hala ere, jasotzen ditugun murrizketa guztiak borondatez onartzen ote ditugun galdetzen badidadzu erantzuna ezezkoa da. Gauza asko dago tartean, kontzeptu asko, gure eztabaida politikock adierazten duten baino kouplexutasun handiagoa dago guzti honetan.
Konbentzimendu osoa daukat aukera handiak ditugula etorkizuna gure eskuetan izateko baina irteera pasatzen da pakto politiko batetik ez pakto juridiko batetik.
A.–Eta zuk ez diozu beldur nazionalismo espainiarrari ?
M.A.–Nik beldur diot baina hemen ere problema gehiago dago, Estatuak nola erabiltzen duen nazionalismo espainiar hori ere kontutan hartu behar da, militarren adierazpenen destinatarioak nortzu diren jakin behar da. Bestalde, PSOEk Espainiaren batasun sakratuaz diharduenean zein helburu duen ere ikusi behar da, zeren PSOEk politika egiteko era bat dauka eta Partido Popular-arekin (PP) duen borroka benetakoa. Harrigarria beda ere, PPk autonomietatik kendu nahi dio boterea PSOEri eta sozialistek bereari eusten diote.
A.–Autodeterminazio eskubidea aldera batera utziaz, orain urte t'erdi gela honetan bertan Kepa Aulestiari eginiko elkar hizketa batean errenka zebilen gobernuari ez zeniotela makulurik jarriko esaten zigun, baldintza batzu bete behar zirela. Badirudi orain tripartiroan sartzeko ahaleginetan ari zaretela, zer aldatu da?
M.A.–Aldatu ezer ez. Guk hauteskundeen ostean gure programa aurrean genuela negoziatu genuen, ez ginen akordio batera iritsi eta ez ginen tripartitoan sartu. Hala ere, hau esan beharra daukat, Euskadiko Ezkerrak nahi izan balu garai hartan gobernuan sartuko zen, eta beranduago ere bai.
Aurtengo hauteskundeen ondoren ikusiko dugu zer gertatzen den, guk ez dugu ez baiezkorik ez ezezkorik esan.
A.–Komunikabide batzuetan ez dute horrela jaso.
M.A.-'Egin'en agertu dena ez da egia. Guk erabaki dugun bakarra da baldintza egokiak gertatzen badira gobernatzeko borondatea dugula, ez besterik. Hauteskundeetara joan eta emaitzak aztertuko ditugu; guk gure programa gainontzekoenekin erkatu eta adostasunera iristen garen ikusiko da.
A.–Hala ere, garai batean gober nuan sartzeko baldintzak ipintzen zenituzten eta egun nola edo hala sartzeko irudia saltzen duzue.
M.A.–Irudiak irudi dira eta Euskadiko Ezkerra gobernuan egoteko unean jarriko dituen baldintzak betetzen badira eta bestela ez. Eta tartean arrazoin sinple bat dago: gobernuan egotea ez dago gure eskuetan bakarrik.
A.– Garai batean PSOEk keinuak maiz egiten zizkion EEri, orain aldatu da.
M.A.–Orain ere egiten dizkio.
A.– Eta Euskadiko Ezkerraren PSOErekiko jarrera ere aldatu da.
M.A.– Gure arteko harremanak beti izan dira liskartsuak. Oposizioan gaude eta PSOE ere balego gure arteko harremanak goxoagoak lirateke seguruen. Bestalde, Euskadiko Ezkerra alternatiba bezala egiteko dago oraindik eta, batzuk nahi ez badute ere, Euskadiko Ezkerrak indar autonomo bat izan nahi du, garen bezala gure ikuspegiarekin lan egin nahi dugu eta alderdi guztiekin harremanak izan.
A.–Eta garai honetan PNVren itzalean dagoen itxura dauka.
NA.A.–Irudi hori ematen bazaigu ere, PNVk gurekin batera aurkeztuko duen autodeterminazioaren ez legezko proposamena gurea da, EErena. Hori badakite jeltzaleek. Bihar norekin egongo garen? Agian, konponduko bagina Herri Batasunarekin.
A.–Euskadiko Ezkerrak ez al zuen saiorik egin PSOErekin fusionatzeko; Ezkerrak eta Mario Onaindiak, besteak beste, ez al zuten bilerarik egin; nork egin zuen atzera?
M.A.–Erreka-rena beste historia bat da, nik dakidala ez zen horrelakorik gertatu. Askotan gai asko jende artera nola iristen den ere denok dakigu. Beste gauza bat da ezkerreko alderdiek Ezker handi batean konfiguratzea eta abar. Nire eritzia da Euskal Herrian alderdi sozialista indartsu bat sortu behar dela.
A.– Hori zioen Recalde koniseilariak ezta?
M.A.–Baina arazoa da alderdi sozialista hori Euskal Herrikoa edota beste historia bat den, kontzepzio gisa Euskal Herriai duen ala ez. Sozialki ordezkaritza handiagoa duen alderdi sozialista hori ateratzen bada abertzaletasunak zuzendu du.