"Autodeterminazioa Izan Daiteke Herri Honen Ilusio Sortzaile"

1987ko ekainaren 28an

Txema Montero, HBko eurodiputatuari elkarrizketa
Txema Montero, HBko Eurodiputatu Berria
"Autodeterminazioa Izan Daiteke Herri Honen Ilusio Sortzaile"
Abogatu bezala egiten du lan Txema Monterok. "Nere defendituren batek Frankismoan inork baino denbora gehiago darama gartzelan" esan digu amnistia dela eta zerbait egin beharra dagoela baieztatzen. Bost urtez Herri Batasunaren nazioarteko harremanetarako batzordean lan egin ondoren eskainua lortu du Europako Parlamentuan azken hauteskundeotan. Serio hitzegiten du, argazki makinaren aurrean irrifarra erakusten ere badakielarik.
ARGIA.– Hauteskundeen ondoren, nola ikusten duzu panorama politikoaren aldaketa?
Txema Montero.–Europako Parlamenturako hauteskundeok izan dira Ezker Abertzaleko indar bat, Herri Batasuna, nagusi atera, Gipuzkoan boto gehien jaso eta udal mailan lehen indar abertzale bezala geratu den lehendabiziko aldia. Badirudi nazionalismo tradizionaletik nazionalismo iraultzallerako joera dagoela eta hau ez dela Euskadiko egitura sozialetan emandako, aldaketaren agerpena.
A.– Krisi politiko, ekonomiko, sozial baten erdian atera da aurrera Herri Batasuna aurrera...
Tx.M.–Historian gauzak ez dira gertatzen «gertatu» behar dutelako. Badago borondate faktore bat. Interesa. Intentzionalitatea. Faktore honen katalizadorea Ezker Abertzalea da. Ezin da entenditu jendeak Ezker Abertzalea hautatzea, hau koerentea izan ez bada programa politiko bat defenditzerakoan.
Krisi ekonomiko edo sozial bat egotea ez da berez progreso seinale bat. Ikusi da Italian eta Alemanian, krisi giro batetako gizarte masifikatuek nola sortu duten fazismoa. Euskadin indar hau jarrera iraultzaileetara bideratzeak zerikusi handia dauka Ezker Abertzaleak daukan bideratzaile gaitasunarekin. bere sinesgarritasun politikoarekin hain zuzen ere. Bi ardatz horiek kontutan hartuta, hauteskundeen emaitzek ezin zuten bestelakoak izan: igo egin behar zuen Herri Batasunak.
A.–Herri Batasunaren igoera honek ze óndorio izan ditzake Europan? Europako Parlamentua ere mugatua da bere egin abaletan...
Tx.M.–Ondorioak apalak izango dira. Estatuak ez dira maitemindu elkarren artean; «razón de estado» delakoa praktikatu egiten dute. Herri txiki bat agertzean Europako Elkartean gauzak aldatu egin behar direla esanaz ez du esan nahi gauzak benetan aldatu egingo direnik.
Gertatuko da HBren legeztapenarekin gertatu zena; maila handiago batetan ordea. Dauzkagun lagunek azaleratu ahal izango digute beren laguntasuna. Epelek aitzakia izango dute gobernuari esateko «nola ez dugu hitzegingo HBrekin, jaun hauek, legalak izateaz gain, eskainu bat baldin badaukate Europako Parlamentuan?». Bisita-txartel egokia izango zaigu eritzi korronteak sortzen diren, eta batez ere, garrantzizko gauzak egiten diren tokietara iristeko.
Horrezaz gain, entzunak izango gara, balio hori baino ez daukan foro batean: hitzegiteko eta entzuteko baino ez du balio Europako Parlamentuak. Hor ez da ezer erabakitzen, eztabaidatu egiten da.
Azkenik, erantzun bat emango diogu euskal arazoaren internazionalizatzeari. Espainiako gobernuak era errepresibo batetan bakarrik eraman du hori, alde polizial eta judizialetik. Europan esplikatu beharra dago Euskal Herria batere politikoa eskatzen ari den herri bat dela eta Madriletik uko egiten zaiola horri, bortxa, arazo politiko honen agerpen bat baino ez dela; eta soluzio politiko bat ematen ez zaion neurrian arazo berari bueltak ematen jarraituko dugula.
A.–Autodeterminazio eskubidearen erabili ahal izatea..
Tx.M.–Niretzat bi aurpegi ditu autodeterminazio eskubideak. Lehenik, sikoanalisis kolektibo baten modukoa da. Gure historiako lehenengo aldiz, geure burua ispilu batean ikusi ahal izango dugu. Hor ikusiko dugu zenbat euskaldun den independentziaren alde, zenbat federalista, autonomista edo unionista. Ezin dugu herri batez, eta honen etorkizun proiektuaz, hitzegin, herri horren lerro garbiak ezagutu gabe.
Bestalde, autodeterminazioa eskatzeak, esijitzeak eta eskubide hori sartu arazteak estatu espainoleko araudi juridikoan, demokratizatze bat suposatuko du, errotik gainera, Espainiarentzat. Trantsizioan, trantsakzioak egon ziren eta bankak, elizak eta ejertzitoak boterearen erabilpena alderdien esku utzi zutenean, hauek onartu behar izan zuten autodeterminazio eskubidea gordetzen ez zuen konstituzio bat. Eskubide hau sartzea legeetan, nahiz eta mugatua izan, onargarria izango da guretzat. Eztabaida marko bat izango da, hitzegitekoa, baina bien aldetik onartutakoa. Hau da, marko juridiko-politikoaren aldaketa bat.
Horrezaz gain aipatu behar da ilusio-sortzailea dela. Gure herria partxeo bidez bizitzen aritu da. Esan zitzaion Autonomia Estatutoa bozkatu behar zuela, minimoa zelako eta hortik aurrera egingo zelako. Transferentzia guztiak amaitu eta ez dago inor oraindik gai denik esateko «hau bukatu da», «honaino iritsi gara». Autodeterminazio eskubideak izan dezake biltzaile paper hori. Katalizadore izate hori. Gure herria ilusionatzeko balio dezake, ez dela hemen bukatzen gure herria. Badaukagula helburu baterakoi bat herriko sektore guztiak biltzeko.
A.–Garaikoetxeari enbidoa bota diozu autodeterminazioa dela eta.
Tx.M.–Bere erantzuna anbiguo samarra izan da nere ustez. Garaikoetxeak dio hitzegin daitekeela autodeterminazioaz baina ezin dela banandu bortxa politikoaren arazotik. Nere ustez bortxa politikoa estrukturala da gure herrian. Gizarte onarpena dauka. Soziologikoki garrantzitsua den sektore batek onartzen du, hain zuzen ere botere politiko gabezia dagoelako.
Egia da ezin direla banandu autodeterminazio eskubidea eta bortxa politikoa. Orain, Garaikoetxeak esan nahi duena baldin bada bortxa politikoa amaitu arte ez dagoela autodeterminazioaz hitzegiterik, gurdia idien aurretik jartzea dela iruditzen zait. Garbi dago gure herriaren arazoa politikoa dela. Hain garbi ez dagoena da ekintza politikoak bakarrik eginaz gure herriaren arazoak konponduko direnik. Niretzat oso argigarria da Cassinellok esatea nahiago duela terrorismoa KAS alternatiba baino, nahiago duela independentzia gerra bat. Nolabait aurreratzen ari da soluzio politiko hutsak ez liratekeela onartuak izango orain eta hemen, estatuko benetazko botereen artean.
Nik uste dut sakonago hitzegin beharko genukeela Garaikoetxearekin, eta esan, gure ikuspegitik borroka moeta guztiak direla onargarri marko nahiko egoki bat ez dagoen-bitartean.
A.–Gipuzkoako gobernadore militarra zesatu dute bere deklarazioak direla eta. Zer esan nahi du horrek?
Tx.M.–Zeseak esan nahi du gobernadoreak esandakoa ez dela onartzen ejertzito espainolean eta estatu mailako ardatz nagusiak markatzen dituztenen artean. Hauen ustez Euskadi modu errepresibo batez tratatu behar da. Hainbatetan esan dudan legez, aukeran izan zuten garaipenik gabeko pakea, baina nahiago izan zuten pakerik gabeko garaipena. Gure herriaren zoritxarrerako ejertzito espainola ez da konbentzitu oraindik gure herriak konponbide politiko bat behar duela.
A.–Europako Parlamentuan egoteak lagundu al dezake negozioaketa bati begira?
Tx.M.– Bi modutan lagun dezake. Lehenik, eritzi publiko bat lortuaz euskal arazoa arazo politiko bezala ikusiko duena, eta ez orain bezala terrorismo arazo bat bezala. Bigarrenik, zenbait gobernu, alderdi edo kantzilleriak presio egiten badute, edota animatzen badute estatu espainoleko gobernua arazoa politikoki konpontzera, gerta daiteke gobernu espainola animatzea, eta baita ere aitzaki bat izatea honek "botere faktiko"en aurrean esan ahal izateko, "aizue, gauzak honela daude eta hau onartu behar duzue".
A.–PNVk, hemengo aukera demokrata-kristauak, behera egin du. Estatuko demokrata-kristauek ez dute bururik altxa. Esanahirik ba al dauka honek Europa mailan?
Tx.M.– Une honetan ez. Europa mailan nabarmena da kontserbatzaileen indarra. Krisis egoera honetan ikusi da Thactcher-en garaipena Ingalaterran, ezker laborista deseginik. Italian ere aurrera egin du demokrazia-kristauak. Eszepzioa Euskadi izatea, ez estatua, egoera oso berezi baten adierazgarri da. Europan ez dago toki industrializatu bat, %26ko langabezia duenik, arazo nazional bat duenik biztanlegoaren %70eko kontsentsua lortzeko moduan, inoiz lanik egin ez duen gaztediaren %55 batekin, hizkuntzaren aldeko honelako borroka batekin...
PNV ez da jaitsi Euskadin demokrata-kristaua izateagatik. Hori bai, iruditzen zait laikotasuna aurrera doala Euskadin. Hau berria da. Ezker Abertzalearen aportazioa da Euskadiko kultura politikoari. Laizismoaren aurrerakada eta konfesionalismoaren beherakada.
A.– Gangoitik bere kanpainan zioenez Independentziak hitzaren zentzu ohizkoan ez dauka esanahirik, 1992. urterako Europako fronterak desegin egingo lirateke eta.
Tx.M. Ikusi beharko litzateke zer ulertzen duen "Independentzia zentzu ohizkoan" horregatik. Gaurko estatuen interdependentzia dela eta gehiago hitzegin beharko litzateke agian ez-dependentziaz. Neroni Independentista naiz. Gauzak horrela, nazioarteko bloke hain handiak izanik, estatu propio baten konfiguratzea da garantiarik onena ez-dependentziarako. Hori da azkenean helburua.
Autodeterminazioaren alde ari baldin bagara ebitatu egin behar da beste indar, nazio, estatu edo dena delako baten sobredeterminazioa gure herriarekiko. Ikuspegi nazionalista batetik begiratuta kontraesan bat iruditzen zait Gangoitik esandakoa.
A.– Euskadiko Ezkerra, Mario Onaindia, ez da iritsi Europako Parlamentura. Ze alde dago egon ala ez egon? Aldatzen du egoera?
Tx.M.– Mario Onaindiari tokatzen zitzaion papera Barbara Durkhopek beteko du. Hori da diferentzia.
A.–Zein da paper hori?
TX.M.–Lehengoan aipatu zuen komentarista eskuindar batek. Herri Batasunaren parlamentariaren «zigor» papera egitea.
A.–Estatu mallan Herri Batasunak orain bildu duen laguntza izango al du 1989.ean?
Tx.M.–Hobeagora joango da. Kanpaina berri bat eta zirkunskripzio bakarrekoa izatekotan mejoratu egingo dugu. Kanpaina hau bote-prontoan egina izan da. Euskal Herria laguntzea eskatu dugu orain. Baldintzarik gabe. Hobeto ezagutzen gaituztenean gehiagok lagunduko gaituzte. Beraiek indartzen badira batez ere. Kanpaina honetan denbora asko eraman dit demokrata-kristauak ez garela esplikatzeak.
Hurrengo hauteskundeak zirkunskripzio bakarrekoak baldin badira, gutxienez autonomikoetan igotzen ari garena igoko dugu. Eta posibleki geometrikoa izango da hemendik aurrera hazkundea, gauzak dauden bezala jarraituz gero, hau da, gobernuak bere ez-gaitasuna erakusten jarraitzen badu gure arazoak konpontzeko, eta guk ere asmatzen badugu enbidoari erantzuten. Guk ere jakin behar dugu jendeak eskatzen duenari satisfazio bat ematen. Herrietan, gauza zehatzetan... eta ardatz politiko nagusietan..
A.–Herri Batasunaren aldeko estatuan eman den kanpaina dela eta, entzun da, batzuk tentazioa izan dezaketela horren inguruan estatu mailan ezker meta bat birsortzeko.
Tx.M.–Errealistak izan behar dugu. Mexikoko iraultzan Pantxo Villak esan zion Emiliano Zapatari: «Bo, irabazi dugu eta hemen geratuko zara hiriburuan». Zapatak erantzun zion: "Rantxo hau handiegia da niretzat, Morelosera bueltatuko naiz". Morelos Zapataren estatua zen, eta kuriosoa, nolabaiteko sentimendu nazaionala daukan bakarra Mexikon.
Gu ere Morelos-era itzuli behar gara. Alderdi abertzale, nazionalista eta independentista euskaldun bat gara. Gure ekite markoa hauxe da. Hori bai, historiak erakusten digu ez dela nazio mugimendurik aurrera atera ez bada izan parte zeneko estatuko indar aurrerazaleen laguntzaz. Vietnam, Argelia, Irlanda....
Guri interesatzen zaigu ezker kontsekuente hau, euskaldunen nazio arazoa ulertzen duen ezker hau, bihotzez hainbat lagundu gaituen ezker hau aurrera atera dadin eta ahalik eta indarrik handiena izan dezan estatu mailan. Negoziazio politikoa eta autodeterminazioa lortzeko indar hauen laguntza beharko dugu. Parte batean lortua dugu, baina ez da nahikoa oraindik.
A.–Strasbourg-en Garaikoetxearekin aurkituko zara buruz-buru. Ze tratu izango duzue?
Tx.M.–Pertsona edukatua dela dirudi. Ez dut ezagutzen. Politikoki, berak autodeterminazioarekin bandera egin duenez, matizen batzuk jarriaz, zerbaitetan koinziditzen dugula dirudi. Ez dakidana da horrek eraman ahal izango gaituen Europako Parlamentuan zerbaitetan batera aritzea. Onena berarekin hitzegitea izango da.
A.– Urratsik emango al duzue zentzu horretan?
Tx.M.–Abioian topo egingo dugu segurutik. Saiatuko naiz elkarren ondoan eseritzen. Agian «Ortzadar» taldean egingo dugu topo. Orain ezin dut predikziorik egin. Kezkatuago egongo da orain udal mailako alkatetzekin eta zenbait pakturekin Euskadi mailako politika orokorrarekin baino.
Gu «Ortzadar»en egongo gara agian, edota «Talde Mixto»an bestela, eskoziar eta beste zenbait nazionalistarekin... eta CDSrekin.
A.– Strasbourg-eko Parlamentuan entzungo al da euskararik?
Tx.M.–Ofizialki ezin da euskararik entzun Strasbourg-en. Hamar hizkuniza ofizial daude eta euskara ez dago horien artean. Gauza bitxi bat dago, irlandarrek gaelikoa ezar zezaketen eta erabaki zuten ingelesa jartzea. Gainontzeko taldeek tolerantzia jarrera moduan onartu zuten, baina ez dut nik horrelakorik ulertzen. Zergatik ez gaelikoz?
Niri dagokidanez badaukat euskaraz aritzeko asmorik. Nahiko mugatua litzateke, nahiko kaskarra egiten bait dut, nahiz eta sakonduko dudan. Ondo pentsatzen ari naizena da noizpait gaztelaniaz ala beste hizkuniza ofizial batez mintzatuko naizen.
Iñaki ZUBIONDO

Garrantzizko eztabaidak ematen diren lekuetan egoteko aukera ikusten du orain Txema Monterok.
Militar espainol batek politikaz jakin behar duen haina ez jakiteagatik kendu dute Gipuzkoako gobernari militarra, Monteroren ustez.
Txema Monteroren eritziz, Mario Onaindiak Strasbourgen jokatu behar zuen papera Barbara Durkhopek jokatuko du.
14-17

GaiezPolitikaEuskal HerrErakundeakParlamentua
GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakHB
PertsonaiazMONTERO1
EgileezUBIONDO1Politika

Eskoziaren independentzia

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

Iker Iraola Arretxe

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Eskoziaren independentzia

2023-06-12 | Leire Artola Arin

Nicola Sturgeon Eskoziako lehen ministro ohia atxilotuta izan dute zazpi orduz

Kargurik gabe aske utzi du Poliziak, galdekatu ostean. Susmagarri gisa atxilotu dute, SNP Eskoziako Alderdi Nazionalaren finantzaketaren inguruan irekita jarraitzen duen ikerketa baten harira. Bigarren erreferenduma egiteko dohaintzan jasotako diruari lotuta dago kasua.

2022-11-23 | ARGIA

Londresen baimenik gabe, erreferendum legalik ez

Eskoziari erabakitzeko eskubidea ukatu diote Erresuma Batuko Auzitegiek

Bi hilabeteren buruan eman du ebazpena Erresuma Batuko Auzitegi Gorenak: Eskoziako parlamentuak ez du independentziari buruzko galdeketaren inguruko legeak egiteko eskumenik, ezinbestekoa da horretarako Westminsterreko parlamentuaren onespena.

2022-10-11 | Leire Artola Arin

2023an independentzia erreferenduma egiteko asmoa berretsi du Eskoziako lehen ministroak

Britainiako Auzitegi Gorenak orain erabaki behar du legezkoa den ala ez Erresuma Batuko Gobernuaren onespenik gabe 2023ko urriaren 19an erreferenduma egitea. Sturgeonek ziurtatu du baimenik eman ezean hauteskundeak baliatuko dituztela independentzia galdeketa gisa.

2022-07-24 | Iker Iraola Arretxe

Olatu berria Eskoziatik?

Denbora azkar pasatzen da, are gehiago pandemiaren eraginez bi urte hain geldo eta arraro bizi ostean. Nicola Sturgeon Eskoziako lehen ministroak, ekain amaieran, iragarri zuen 2023ko urrian herrialdearen independentziari buruzko kontsulta berria egiteko asmoa duela, eta horrek... [+]

2022-07-06 | ARGIA

Eskoziako bigarren independentzia erreferendumari ezezkoa eman dio Boris Johnsonek

Independentziari buruzko bigarren erreferenduma 2023ko urriaren 19an egitea proposatu zuen Nicola Sturgeon Eskoziako lehen ministroak joan den astean. Ezezkoa erantzun dio Boris Johnson Erresuma Batuko lehen ministroak

Eguneraketa berriak daude