"Marko politikoaren aldaketa eskatzea, denbora galtzea da"

Mario Onaindiarekin, hauteskundeen emaitzez
"Marko politikoaren aldaketa eskatzea, denbora galtzea da"
Burgoseko juziziotik aurrera bilakaera luze bat eraman duen pertsona dugu Mario Onaindia, berarekin batera orain Euskadiko Ezkerra den hau ere aldatuz joan delarik. Bilakaera hau, hauteskundeotan Euskadiko Ezkerrak izan duen igoera, hauteskunde hauen ondoren gerta daitekeen PSOE-EE-EA gobernu posiblea eta aldaketa politikoen norabidea dira Gasteizko bere etxe konfortablean hitzegin ditugun gaiak.
ARGIA.–Nola esplikatzen duzue Euskadiko Ezkerraren azken hauteskundeotako igoera hau?
Mario Onaindia.–Igoera hau ez da zertan esplikatu beharrik. Txarragoa izaten da jeitsi egiten denean; orduan eman behar dira esplikazioak.
Alde batetik linea politiko bat, eta bestetik hauteskunde kanpaina bat horretarako prestatzen da. Euskadiko Ezkerratik begira, hauteskunde hauen garrantzia da EEk boto bat zeukala, boto nahiko fijoa, beti igo izan dugula kurba, baina igoera begetatibo batez. Hau da, Euskal Herrian nik uste dut gaztedia nahiko banandua dagoela postura, ez estremista, baina bai nahiko radikalen artean, alde batetik HBren inguruan eta bestetik EE eta pazifisten inguruan. Jende horrek ez zuen gehienetan parte hartzen hauteskundeetan, eta oraingoan parte hartu du.
PSOEtik EEra boteak
Bestalde, konparatzen badira zona batzuetan PSOEren emaitzak eta gure emaitzak, ikusten da guk lortu ditugun botoak, Bizkaiko Ezker Aldean edota toki industrializatnetan esaterako, transbase baten bidez izan direla lortuak.
A.–PSOEtik Euskadiko Ezkerrera...
M.O.–Bai, lehen ez zegoen horrelako harremanik PSOEren eta EEren botoen artean. Nik uste dut hori jocra inportantea dela. Aspaldi esaten genuen guk, duela sei-zazpi urte, Estatuto hau onartu zenean alderdi estatalistek Euskal Herrian ez zutela zentzurik. Ez da ulertzen alderdi politiko batek Instituzioek baino autonomia gutxiago izatea. Horrela ezin du benetan gobernatu. Batez ere hori uste dut izan dela.
A.–Gainontzekoan nola ikusi dituzu hauteskundeak?
M.O.–Aldaketa gutxi egon da. PNV apurtu egin da, nere ustez jada betirako, batetik EA eta bestetik EAJ. Gero aipagarriena aipatu dudan boto transbasearen joera hori, guretzat inportantea %50 igo dugulako. HBren aldetik dago igoera begetatibo bat, gaztediaren artean badakigu HBk gizarte osoan baino influentzia handiagoa daukala, EEri gertatzen zaion bezala.
Aritmetika aldetik hori da dagoena. Politika aldetik, hauteskunde hauen ondoren, Euskal Herriko Parlamentuan, hiru probintzietako Parlamentuan egon den dinamika ez da iragan gero gizarte osora, eta Parlamentuak hiru probintzietan daukan influentzia ez da herri normalizatuetan daukan influentzia. Askoz ere txikiagoa da eta beste problema asko ez dira Parlamentuaren bidez konpontzen.
Euskal Herriko Parlamentuan ikusi da projektu bat aurrera joan dela, PNVren projektua. Eskubiaren projektua. baina ez guk uste genuen bezalako eskubikoa; hau da, duela 10-15 urte uste genuen bezalako eskubikoa, hau da, burgesia nazional baten proiektua, kontserbakorra, baina nolabait abertzale demokratikoa. Alderantziz, gero eta foralistago izan da eta azken finean karlista bera. Hau da, gobernuak gobernatu beharrean eta Parlamentuak legeak egin beharrean, diputazioaren bidez beren lagunei eman diete dirua.
Politika horren kontra lehen azaldu zen partidua EE izan zen. Gero PSOE ere inguratu zen politika horretara, LTHren inguruan. Gero bai Garaikoetxea eta baita PNVren parte bat ere.
EA-PSOE EE posible da
Orduan, Euskal Herrian nik uste dut gobernurik lojikoena hori dela, alde batetik PNV, eta PNV PSOErekin elkartzen bada izango da PNVren politika aurrera eramateko, eta horrek ez dauka zentzurik, ez dauka koinzidentziarik bataren eta bestearen politikak. Gero, bada, ea beste hiru talde horiek ausartzen garen gobernatzera, eta nik uste dut ausartu egin behar garela. Badaukagulako halako oinarri amankomun bat Parlamentuan aurrera eraman ditugun lege horietan. Baina jakina, Euskal Herrian oraindik trantsizioa bukatzeko dago eta beste problema asko dago Parlamentutik aparte. Eta gobernua egiteko beste arazo horiei ere frente egin behar zaie.
A.–Zeintzuk dira beste arazo horiek?
M.O.–Alde batetik biolentzia politikoa eta bestetik transferentzien arazoa. Biolentzia politikoari dagokionez, ez bakarrik ETArena, baita torturak-eta ere. Guk uste dugu Lege Antiterrorista kendu egin behar dela. PNV batek, Arzalluzek eta Ardanzak, eta garai batez Garaikoetxeak Lege Antiterrorista batekin gobernatu zuten herri hau eta esaten zuten guardia civilak egiten zuena ez zela beren arazoa. Baina guardia civilak egiten duena bada Euskadiko Ezkerraren arazoa. Uste dugu Lege Antiterrorista kendu egin behar dela eta Audiencia Nacionala ere bai, eta Euskal Herrian juezak egotea herri demokratikoetan bezala.
Bestaldetik transferentzien arazo hori, EEk gobernu batera joateko, EAk eta EEk badute indarra hori eskatzeko eta esijitzeko, batez ere ez daukagulako inolako presarik gobernura iristeko. Hori izan da PNVren akatsik handiena, 32 diputadu atera zituenean gainontzekoek ere beste 32 izanik, gobernuan egotearren prest egon ziren "pacto de legislatura" hori egiteko, eta ahulezia postura horretan ez zuen ezer lortu; ez zuen transferentzia inportante bat lortu eta PSOEren eskutan egon da.
Eusko abertzaleok ez dugu beti PSOE kritikatu behar; hor egongo da. Behar dugu estrategia bat planteatu Euskal Herrian PSOEk, politikan, gutxienez Autonomi Estatutoa aurrera eraman dezan. Badaukagu horretarako indarra eta posible da hori lortzea. Guztiz aldatuko da horrela Euskal Herriko egoera. Hori eginez gero jada funtsezko arazoak, kinka ekonomikoa eta Euskal Herria nondik nora joango den etorkizunean, Europan planteatzen diren problemak hemen nola konpondu, planteatu ahal izango dira hemen.
A.–Parlamentutik kanpo biolentziarena aipatu duk konpondu beharreko bezala. Lege Antiterrorista aipatu duk ETArekin batera. Nola ikusten duk horren konponketa "a dos bandas"?
M.O.– Biolentziaren arazoa ez da ETAren arazoa edo poliziaren arazoa. Hori da gizarte honen arazoa. PNVren frakasea izan da poliziaren esku utzi duela eta badakigu poliziak nola konpontzen duen. Euskal Herrian ez dugu lortu elkar bizitze demokratiko bat. Hori lortzeko bukatu egin behar da torturarekin. Nola? Lege Antiterrorista kenduta, bestela jarraitu egingo du, horretarako sortu bait zen lege hori.
Ezin da negoziatu
Gero, demokratok jarraitu egin behar dugu herriak esaten duena. Herriak Autonomia Estatutoa nahi badu hori errespetatu egin behar da. Beste batzuk biolentziaren bidez nahi badute Euskal Herriaren ordezkaritza lortu, hori demokraziaren kontra dago eta ezin da negoziatu.
Orain arte euskal gobernuak ez du argitasunik eduki arazo honi buruz. Egin du politika "aprobetxategi" bat. Sudupek zioen duela bi urte Nafarroakoa biolentziaren bidez konpontzen bagenuen, bada hobe! Ez da posible horrela planteatzea. Arazo politikoak politikaren bidez, demokraziaren bidez eta pakearen bidez konpondu behar dira. Ez dira konpondu baina konpondu egin behar dira, eta problemak ezkutatu gabe.
Gure helburua da ETAk jarrai dezala, baina biolentziarik gabe. Guretzat zilegia da eskatzea Independentzia, Autodeterminazioa etabar... baina bakearen bidez, Euskal Herriko gobernua demokraziaren bidez lortzea funtsezkoa da. Mila aldiz errepikatu dugu...
A.– ...Eta mila aldiz jarraituko dugu petardo eta torturen artean...
M.O.– Hau ez da gauza majikoa. Orain arte jarraitu du Euskal Gobernuak ez duelako ezer argi esan. Arzalluzek berak esaten badu negoziatu egin behar dela eta Madrilek ezetz, nork planteatuko du ETA barruan negoziatu egin beharra dagoela baina ez arazao politikoak, horretarako alderdi politikoak daudela? Euskal Herriko gobernuak garbi esan behar du hori.
A.–Alde horretatik nola ikusten duk Herri Batasunak EAri eta PNVri egindako proposamena?
M.O.– ETAren munduan, bai ETA barruan bai HBn, ideologia aldetik gero eta atzerago doaz. Orain 20 urte esaten ez ziren gauzak esaten ari dira. Orain Frente Nazional bat egiteak EA eta PNVrekin, ez dauka inolako zentzurik. Ahaztu egin dira ezker politika batetaz. KAS alternatibaz ere ahaztu dira. Eta orain planteatzen duten Frente Nazionala Arzalluzekin- etabarrekin, honek Autonomiarekin egin dituen txantxullo guztiak ikusita, ez dauka inolako zentzurik. Hori desorientazio hutsa da.
A.–Ez al da beste hainbateko desorientazioa PSOErekin zuek zabiltzaten moduan ibiltzea eta ezkertiar bezala kontsideratzea egin dituen guztiak egin ondoren?
M.O.–Gauza da Euskadiko Ezkerra bezalako alderdi ezkertiar batek ze garantia edo ze posibilitate dauzkan Euskal Herrian behar diren aldaketa sozial eta politiko batzuk lortzeko, eta zeinekin. Nola HB ez doan Parlamentura eta ETA militarraren estrategiaren mende dagoen, hori lortzeko bide bakarra, gaur egun, PSOErekin eta Garaikoren alderdiarekin da. Sortuko den, bueno, sortu daitekeen gobernuak gauzak aldatzeko posibilitate asko izango ditu.
Markoa ezin da aldatu
Marko juridikoaren aldaketa proposatzea... Euskal Herriko arazoak ez daude kanpoan. Ez da markoa, edo konstituzioak zer dioen... Izugarrizko tresnak ditugu eta ez ditugu erabiltzen. Kotxe bat eduki eta probatu gabe egunero kotxe handiago baten eske aritzea kintakolumnismo egitea da. HB Autonomi Estatutoaren ponentzian egon balitz Autonomia Estatutoa askoz ere zabalagoa izango litzateke dudarik gabe. Posible denaren gainetik eskatzen ibiltzea kintakolumna egitea da. Hori egin dute Autonomia Estatutoarekin eta beste gauza askorekin. Eta azkenean negoziazioa eskatzeko. Orain sei urte negoziatzea traizioa zen. Amnistia ez zen negoziatzen. Orain negoziatu egin behar dela, eta ez KAS alternatiba baizik eta markoa...
Nafarroa zergatik gelditu da aparte? Alde batetik biolentziarengatik eta bestetik PNVri ez zaiolako batere inporta. PNVk ahal izan duen guztia egin du Nafarroa Euskal Herrian ez sartzeko, ze orduan ez bait luke sekula ere lortuko maioria.
Azken finean Euskal Herriko arazoak gure arazoak dira eta guk konpondu behar ditugu eta baditugu posibilitateak. Kanpokoari kulpa botatzea eta hitzegiteko marko handiago bat behar dugula esatea kintakolumnismo hutsa da.
A.–Hasierako EIA marxista-leninista batetik oraingo posturetarako bilakaera nola esplikatuko huke?
M.O.– Orain dela 18 urte marxista-leninista nintzela esan nuen hala nintzelako. Handik bizpahiru urtetara uste nuen marxismo-leninismoak ez zuela Euskal Herriarako balio. Alde batetik ez duelako arazo nazionala konpontzen, eta bestaldetik, marxismo-leninismoa ez delako herri industrializatu batetan sozialismora heltzeko, baizik eta herri subdesarroilatu batetan industrializaziora heltzeko; orduan, burgesiak egiten ez duen papera alderdi politiko batek egiten du. Euskal Herria industrializatuta dago eta ideologia horrek ez du funtzionatzen. Ez du balio. Euskal Herria industrializatuta dago eta ikusi behar dena dena da demokraziaren bidez nola lortzen dugun sozialismo demokratikoa.
Soxialista demokratikoa
Euskadiko Ezkerran debateen bidez eman da transformazio hori. Orain 10 urteko Euskal Herriaren egoera politikoa eta oraingoa ez da oso ezberdina. Baina eman da eboluzio bat. Guk eman duguna Estatutoaren gerizpean eman dugu. Euskal Herrian abertzaletasuna beti izan da erresistentzia mugimendu bat, eta guk planteatu duguna beste gauza bat da: gizartean hegemonia lortzeko nolako alderdia eta politika behar diren. Arazoa ez da asimilazioa ebitatzea. Arazoa da nola egiten dugun Euskal Herriko biztanle guztiak, abertzaleak eta abertzale ez direnak, nola bilakatzen diren euskal hiritar. Hori da gure kezka, eta horretarako alderdi moderno bat behar da. Hori ez da sozialismoa abandonatzea. Alderantziz, hori da egiazko sozialismoa planteatzea.
Marko politikoa aldatzea edo ez aldatzea... betiko leloa da. Txarrena da denbora galtzea.
A.–Europako herri normalizatu batetan ideologikoki ematen diren alderdien banaketak ez dira hain garbiak hemen. Igoal PNVren zatiketak zerbait argituko du. Zuek ere sozialdemokraziarekin bertan...
M.O.–Europako Parlamentuan "Arco Iris" izeneko taldean gaude. Baina bestalde gu gaude "Euroizquierda" izeneko talde batetan. Hor daude Europako alderdi sozialista guztiak, gu eta Italiako Alderdi Komunista. Hor ematen ari den debatea da neoliberalismoak daraman politikaren aurrean ezkerrak ze politika egin behar duen; egoera politiko eta ekonomikoa nahiko aldatu dela; lehen langileriak gauza asko lortu zituen borrokaren bidez, baina borroka lasaiago baten bidez desarroilo ekonomikoagatik, baina gaur egun askoz ere zailagoa izango da hori.
Guk beti planteatu izan ditugu definizio ideologikoak, inportanteak direla uste dugulako, baina ez da izan hori beste alderdi abertzaleen praktika. PNVk esan du demokrata-kristaua dela, baina une honetan ez daki HBrekin edo PSOErekin joan gobernura. Beti saiatu da ahalik eta ilunen uzten. Euskal Herrian gauzak ez daude ideologikoki oso argi. Baina gobernu hori sortzen bada, PSOE-EE-EAren gobernua, gauzak argitzen joango dira. PSOE denok dakigu zer den gutxi gora behera. EE gero, nik uste dut alderdi sozialista bat dela, ez dela sozialdemokrata eta gero Garaikoren alderdia hemendik hilabete gutxira definituko dena.
Hoberena litzateke Euskal Herrian bertako ezker eta bertako eskubi bat egotea. Baina nik uste dut PSOErekin ez dela emango PCE-EPKrekin eman zen moduko konbergentzia bat.
A.– Zergatik PNV eta alderdi abertzaleekin hain gogor eta PSOErekin hain xamur?
M.O.–Badakigu PSOE nolakoa den, ezta? Ez du Euskal Herriko autonomiarekin politika argi bat eraman nahi. Bestetik badakigu Madrilen nolako politika egin duen. Baina gauza bat da denuntziatzea, eta bestea ea horrekin zer egiten dugun. Garaiko eta EE ados jartzen badira PSOErekin gobernua egiteko, PNVk lortu ez duena lortuko al dute? Behar bada bai, guk ez dugulako inolako gurarik gobernuan egoteko. Zerbait egitera joango gara, bestela kalera. Oposizioan gustora gaude gu. Denuntziatzeaz gain lortu behar da PSOEk onar dezala autonomia, bestela ezin izango du sekula ere gobernatu.
A.–Zeren truke sartuko litzateke EE, PSOE eta EArekin gobernuan?
M.O.–Programa baten truke. Idaztea lortzen badugu, sartu egin behar gara. Programa litzateke: Lege Antiterrorista kentzea, Autonomia betetzea, Juntetako Legea lehen bait lehen ateratzea, LTH aldatzea... progresoko politika bat eramatea Euskal Herriko arazoak konpontzeko.
Oso zaila izango da, baina nik uste dut posible dela.
Iñaki ZUBIONDO
14-17

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEE
GaiezPolitikaEuskal HerrBozketakHauteskunAutonomi
PertsonaiazONAINDIA1
EgileezUBIONDO1Politika