Martin Idiakez Geroa antzerki taldeko partaideari elkarrizketa
Martin Idiakez: "Erakundeek behetik datozen taldeekin eginbehar dute lan"
Debako "Goaz" antzerki taldean aritu da honen sorreratik, laguntzaile, jestiogile, antzezle... eta beharrezko gauza guztietan parte hartuaz. Horrekin batera, eta bere sorreratik hamargarren urteurrena betetzera doalarik, Euskal Antzerki Taldeen Biltzarrean aritu da buru belarriz. Hasiera batean Landart, Lete eta Arozenarekin ibili bazen horren sorreran, azken urteotan bera ihardun da EATBren zuzendaritza eramaten. Nork uka aldaketa ugari eman dela antzerkigintzan azken hamar urteotan?Bilakaera politikoak, espektatiba ezberdin sortzeaz gnin, eragin handia izan du antzerkigile, antolatzaile eta antzerki-ikusleen artean. Errepaso bat eman diogu guztiorri hain gertutik bizi duen Martin Idiakezekin.
GALDERA: Euskal Antzerki Taldeen Biltzarrea desagertzera doala edo zerbait badabilela entzun diagu...
ERANTZUNA: Ez, ez. Nik utzi behar diat EATBko lehendakaritza, baina "Biltzarrea"k segi egingo dik. "Goaz" taldekoei ere esana diet. Ni ez naiz hurrengo obran sartuko. Nekatuta natxiok...
GALDERA: Hire edadeko gizon bat nola sartu zen antzerkiaren kontu hauetan? Gaur egun badirudi gazteak behar dutela horretan aritzen direnak, Antzerti-tik pasatakoak, ikastaro batzuk egindakoak...
ERANTZUNA: Ez duk guztiz horrela. "Goaz"ekoak ez ziren horrela hasi. Hemen Deban bazegoen Gaztetxe deitzen dioten gazte elkarte bat. Hor euskal kulturaren alde... hizkuntza... antzerkia... horren alde zerbait egitea bururatu zen. Baina zeinek zuzendu? Garai hartan Lukax Dorronsoro etorri zen herrira eta berari esan zitzaion. Baietz esan zuen. Niri ere honelaxe aipatu zidaten. Ikusten nuen jende bila ari zirela, eta esan nien, "behar baduzue ni joango nauk!". Orduan sortu zen "Goaz", 1974.ean.
GALDERA: Ze talde zeuden orduan famatu xamarrak?
ERANTZUNA: Euskal Antzerkigintzan "Intxixu" eta "Egi-bila" ziren orduan jauntxoak. Oiartzungoak eta Urnietakoak. Gero Donostian ere hasi huen beste talde interesgarri bat, "Xaribari". Horiek ziren. Gero profesional nahi batean edo "Kilikilariak".
GALDERA: Nola definituko hituzke talde horiek?
ERANTZUNA: "Intxixu" aurrerakoia zen garai hartarako. Bazuen bat, Eugenio Arozena, antzerkia asko maite zuena. "Egi-bila" beste tankera batekoa zen. "Biltzarrea"k lehenengo bilera egindakoan akordatzen naiz nola Eugeniok esan zuen antzerki mota asko zeudela eta ez zitzaiola berari gustatzen "Egi-bila"k egiten zuena.
"Xaribari"k zeukan gauza berriak egiteko era hori, kapitalekoak ziren... Nik ez dakit zergatik baina uste diat beste taldeak. Herritakoak, disziplinatuagoak izaten direla, beste modu batean egiten dutela lana.
GALDERA: 1976. urtean sortu zen "Biltzarrea" ezta?
ERANTZUNA: 76ean hasi egin ginen gero 77an sortzeko. Urtebete egin genuen herrietan bueltaka. Iparraldean eginda zeukaten elkartea 67rako. Daniel Landart ibiltzen zen han. "24 orduak euskaraz" egin zenean mahai inguru bat izan zen Daniel, Eugenio, Beobide, Maria Urnietakoa... Daniel beti zebilen orduan, "elkartu egin behar gara, elkartu egin behar gara" eginez... Hortik hasi ginen herrietan bueltaka. Begiratzen hasi ginen ea ze herritan zegoen antzerki talderen bat edota antzerkigintzan aritutako lagunen bat. Hamazazpi herritan edo aurkitu genuen jendea.
GALDERA: Hori izango litzateke EATBren sorrera. Gaur egun ordea, hain panorama diferentea egonik, nola ikusten duk hik bitarte horretan izandako bilakaera?
ERANTZUNA: Nik uste diat garai hartan juntatu ginen jendea kultur aldetik edo hiz kuntz aldetik militantzia zeukan jendea ginela, ezker abertzalekoa gehiena. Gero pasa dituk urte batzuk eta gero hasten da jendea konturatzen, baietz, hizkuntzaren zera ere hor dagoela, baina antzerkia antzerki bezala ere eman beharra zegoela eta horretarako kristoren preparazioa falta zitzaigula. Orduan pentsatu genuen "Biltzarrea"k izan behar zuela bultzagile bat preparazio hori emateko, ikastaroak antolatzeko... Baina aldaketa uste diat honetan dagoela, jende bat hasten dela gero eta gehiago antzerkia egin nahi duela esaten. Hizkuntzarena eta alde batera gelditzen doaz maila batean; antzerkia egin nahi du jende batek.
Gero Erakundeetan "euskaltzale" jende bat edo sartu zen, eta nolabait Erakundeetarako bidea erraztu egin zuan. Orduan pasatzen da emanaldiak erakundetzen doazela. Erakundeek antolatzen dizkitek emankizun guztiak diruz, eta lehengo zera hura, herri txiki batetako elkarte batek antolatzen zuela antzerkia galduz joan da piskanaka.
GALDERA: Emanaldi gutxiago egiten da gaur edo gehiago?
ERANTZUNA: Ez nuke esango gutxiago egiten denik. Orduan beste, nik uste. Baina mentalidadea nik uste aldatzen doala. Talde batean, esaterako, jestioa daramana errazenera joango duk, edo ez duk gehiegi saiatuko herri batetan lehen antolatzaile zebilen jendearekin kontaktua egin eta bien artean antolatzeko zerbait. Erakundeen bidea hartzen dik hasieratik eta beste giro bat sortzen da. Taldeak beti izaten dira Erakunde horiei buruz gaizki esaka, baina laguntza jasotzen badute, zirkuitoren batean sartzen badituzte... isilik geratzen dira orduan.
GALDERA: Bi puntu ikutu dituk. Euskara-antzerkia bata, erakundetzearena bestea. Hel diezaiogun lehenengoari.
ERANTZUNA: Begira, asko esaten da lehen jende asko joaten zela antzerkira. Gaur berriz hasten haiz eta 150 lagun bilduz gero ondo hago. Hor bazegok beste faktore bat, kalitatea behar duk; prestakuntza behar duk. Baina hori dena nola lortu, ze irakasle dago hemen, nork egin behar duen hori... Horrek ere erakundeetara eramaten hau. Baina ohitura horrek, Erakundeetarako joera horrek arriskua zeukak, lanak bultzatuz eta ohitu beharrean beste era batean ohitzen haiz...
GALDERA: Gaurko ikuspegitik begiratuta, mesede edo kalte gehiago ekarri dik erakundetze horrek?
ERANTZUNA: Hau tokatu zaiguk probatzea. Bestela ez zekiagu zer jazoko zen. Baina nik uste biziagoa dela bestea, herritako jendeak antolatzea, herritako taldeekin ondo lotuta edukitzea... Nik uste bi bideak konbinatu behar direla. Erakundeek lan egin behar dute bebetik datoz:en taldeekin. Baina ez da orain arte hori horrela izan. Erakundeek beste forma batetara jokatzen dute eta askotan ikusi dugu behetik zetorren indarrak ez duela fruiturik eman behar bezalako laguntzarik jaso ez duelako. Biek hartu behar dute parte plangintza serio bat egiteko.
GALDERA: Antzertik ze ondorio eman ditu? Egokiak?
ERANTZUNA: Gauza on batzuk eman ditu. Jende bat prestatu da eta hori hor dago. Baina planteatu behar dena da ea zer eman behar zuen. Nik uste ondo antolatu balitz emaitza askoz ere hobeagoak emango zituela. Baina, Labaienen garaia izan zen, hemen behetik gora egiteko bultzada zegoenean, erabaki zuten trasto zar hori montatzea. Nik uste dut lehenik hemen zeuden eskolatxo, tailer eta horrelakoak bultzatu behar zirela eta gero egin horrelako bat.
GALDERA: Antzerti-tik antzerkilariak ari dira ateratzen. Batean edo bestean lan bila dabiltzan antzerkilariak. Taldeak ordea, non gelditu dira?
ERANTZUNA: Hor gauza bat zegok, gaurko eskakizunarekin zenbaterainoko talde kopurua ibil daiteke hemen emanaldiak egiten? Hori gaur ez da erraza neurtzea. Euskal Kulturaren alde egiten baduk erakunde bat, talde kontzeptua landu behar duk. Bestela, talde-lana lagatzen beduk, antzerkilariak gaur hemen egingo dik eta bihar Bartzelonan. Askatasun indibiduala ere hor zegok, baina talde-idea hori eman beharra dagoela uste diat eskola batetan. Antzerkia indartzeko uste diat garrantzitsuago dela talde kontzeptu hori.
GALDERA: Profesionaltasunarena zegok gai bezala...
ERANTZUNA: Gaur jendeak nahi dik antzerkia egin, eta jende bat horretan zebilek. Horretan dabilen jendea, zer esango nikek, lantegi batetan lanean gabiltzanok baino okerrago bizi duk. Edukiko dik bere denbora librea eta... baina duro bat eduki gabe bizi dituk. Orduan, profesionalizatzea...? Ze bide? Nik uste diat talde laburrak, lau lagunez eta osatutakoak izango lukeela etorkizunik. Profesionalizatzeko hau uste diat dela biderik egokiena. Baina oso latza ikusten diat hemen profesionalen bidea.
GALDERA: Diru gehiago zegok, erakundeak hor zeudek... eta 150 lagun agertzen badira pozik hagoela diok. Zer gertatzen da hor?
ERANTZUNA: Kalitatearena faktore gogorra duk. Taldeak arazo asko zeuzkak kalitate batera iristeko. Dedikazioa behar dik. Non ikasi? Deban bizi den batek kontatuko didak nora joan behar duen antzerkia ikustera pittin bat ikasteko. Publikoa gehitzeko... pro paganda, telebista, irratiak... Landu behar dira. Azpiegitura bat sortu behar da. Baina nik uste diat erakundeetan ez dagoela interes hori. Antzerkia konfliktiboa duk jende asko rentzat. Diru bat ematen ditek eta ez dute gehiago jakin nahi. Plangintza bat prestatu behar dela esan eta ez ditek ezer jakin nahi. Horrela oso zaila duk jendea antzerkira erakartzea. Dena dela esango nikek gaur egun ez dela duela hiru edo lau urte baino jende gutxiago joaten antzerkira...
GALDERA: Eta orain dela hamar urte baino?
ERANTZUNA: Seguru samar bai.
GALDERA: Non zeukak horrek koxka?
ERANTZUNA: Orduan militantismoa, euskara, herritako antolatzaileak... beste bultzada bat huen jende gehiago joateko.
GALDERA: Hori berpiztu al daiteke?
ERANTZUNA: Nik baietz uste diat. Antzerkirako zaletasuna beti egon duk. Ez duk egon halako hutsune bat talderik gabe... beti egon duk zerbait.
GALDERA: Nola ikusten duk une hauetan "Biltzarrea"?
ERANTZUNA: Orain dela hilabete batzuk nahiko ahul ikusten diat. Hor gertatu huen 85ean guretzat lau milioi pezeta zenzkatela asignatuta . Gora eta behera bueltaka ibili ondoren 85eko bukaeran lortu genuen 86an zirkuito bat egiteko konpromezua. Gero bada, taldeak jabetu egin behar dira "Biltzarrea"ren kontzeptuaz eta uste diat hori ere neurri txikian landu dugula, eta ez dela gehiegi mamitu taldeetan. Uste diat beharrezkoa dela azterketa bat egin eta beste intento batzuk jotzea.
GALDERA: Frakasatu egin duela esango huke hik?
ERANTZUNA: Frakasatu ez. "Biltzarrea" sortu zenean talde pare bat baino ez zegoen eta haien arteko loturarik ez. Gaur behintzat loturak ba zeudek.
GALDERA: Zer egin beharko luke EATBk gaur egun?
ERANTZUNA: Gutxienez behintzat egitura bat eduki behar dik, baina ezin da egon ez dakit nork ordainduko duela eta horrela. "Biltzarrea"k berak antolatu behar dik egitura bat. Eta egitura horrekin ahal den neurrian hasi lanean. Erakundeek lagundu izan digute, baina ezin da egon horien esperoan. Nik uste diat "Biltzarrea" interesgarria dela. Bestela badakik zer gertatzen den. Bakoitza bere aldetik eta san seakabo! Orduan bai jokatuko duela diruak e.a. Baina nor joango da bestela Nafarroara euskal antzerkia egitera... Baina sinistu egin behar da "Biltzarrea"n.
GALDERA: Gauzak dauden bezala ikusten duk posibilitaterik datorren urterako pittin bat mejoratzen hasteko edo...
ERANTZUNA: Ez zekiat zer emango duten hauteskunde hauek, baina nik zaila ikusten diat erakundeetako giroa hobetzea. Zaila ikusten diat.
GALDERA: Hire kasura etorriaz, zergatik egiten duk hik antzerkia?
ERANTZUNA: Nik uste diat bide interesgarria dela antzerkia. Bai hizkuntzaren aldetik, bai pertsonaren formaziorako eta bai eta ere adierazpen bide bezala. Hiru faktore horiek ikusten zizkioat.
GALDERA: Aspaldi honetan ez al dabil antzerkigintza oso urruti Euskal Herriak bizi dituen eguneroko larrialditatik?
ERANTZUNA: Gehiengoak igual bai, gauza atseginagoak hartu, jendeari gustagarriago egiteko... baina nik uste diat badagoela bestelako jenderik ere.
GALDERA: Deban, hire edadean, tipo bat antzerkia egiten... Lotsa edo zer sentitzen da?
ERANTZUNA: Lotsa, ez. Gertatzen dena da ni antzerki taldean ez nintzela sartu sentidu horretan. Laguntzeko... baietz esan nuen. Jestioa eraman... Baina hemen estuasunak jarri zirenean, bat falta zela eta atera nintzen. Baina lotsarik ez.
Pello ZUBIRIA. Iñaki URIA
31-35
GaiezKulturaAntzerkiauzendariak
GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakGOAZ
PertsonaiazIDIAKEZ1
EgileezURIA3Kultura
EgileezUBIRIA2Kultura
