Zumeta, bizitzarekin konprometitutako pintura

Jose Luis Zumetari elkarrizketa
Kartoi roiloen artetik
Zumeta, bizitzarekin konprometitutako pintura
Donostiako San Telmo museoan ikusi dugu Zumetaren azken obraren erakusketa. San Telmo ikusi ez duenak Donostiako Altxerri galerian ikusteko aukera izango du Abuztuan. 84 eta 85 urteetako lana du Zumetak honetan erakusten diguna. Otsailean Donostiako lehenengo bienalean ikusi ahal izan genuen bere etapa berri honen lehen mostra («Zaldi zuria»). Lehenengo saria lortu zuen orduan Goenagarekin batera.
Tamaina haundiko kuadroak dira gehienak, kartoi hutsezkoak, markorik gabe aurkezten ditu eta forma aldetik kuidado guztiak galduta dituela esan dezakegu. Guraizearekin kartoia moztutzerakoan ere ez dio zuzen moztutzeak arazorik sortzen.
Ikuslearen harridurarako hau guztia. Teknika, tenperak eskaintzen dituen posibilitateetan oinarritzen da. Honekin lana ritmo azkarrekoa gertatuko zaio, pastarik gabekoa. Pintzelada ugariak, silueta kolore ilunekin markatuz.
Lehenengo begiradaz koloreen bizitasuna besterik ez duzu ikusiko, ondoren formak aurkitu daitezkeela ohartuko zara. Pertsonak, animaliak, etxeak, mendiak, aurpegiak... osatzen duten mundu fantasioso eta koloretsu horretan sartuko zara hurrena.
Zumetari bere lanarekin gustora dagoela antzematen zaio berehala erakusketa honetan. Bere obra nolabait egiazkotzat hartzen duela bere buruak. Dagoeneko, bere bide berri honek, izan duen harrera onak baztertu du jendearen erreakzioak sortzen zion kezka gure galderei erantzuten hasten denean.
ARGlA.–Tituloetatik hasiko gara. Badirudi garrantzi berezi bat hartzen dutela tituloek zure obra honetan. Nahiko poetikoak batzuk, badirudi epoka literario batetan murgildurik zabiltzala.
J.L. ZUMETA.–Helburua, plastikatik ez gehiegi urrutiratzea da halaz ere. Batzutan zer edo zer idazten dut eta estilo horretakoa izaten da. Pintura ere nahiko literarioa ikusten dut bolada honetan, hau da, hasiera batetan abstraktoa bezala hasten dut, koloreak eta formak bilatuz, eta ondoren figuraren bila ibiltzen naiz eta figura sortzen denean beti sortzen da ipuin bat. Gero figurak erlazionatzen hasten dira eta sujerentzi bat ere sortzen da inguru horretan.
Tituluak, pintatzen ari naizela sortzen zaizkit, hala ere batzutan, gero jartzen ditut. Normalean, aritzen nai zen bitartean bururatzen zaizkit. Beste batzutan berriz gertatutako gauzak izaten dira, oroimenak. Iruditzen zait jendearentzat nahiko interesgarria dela titulua irakurtzea, beti errazago sartuko dira kuadroan. Askotan tituluak berak behartzen du kuadroan literatura gehiago egitera, hau da, historia bat sartzen dut, ondoren beste bat..., literaturaren jabe izan gabe. Frontera nahiko justua dago hor plastika eta literaturaren artean. Mugan ibili behar izaten naiz.
A.–Katalogoan ikusi daitezke Bernardo Atxagaren bi testu. Lehen aipatutako tituluek ere badute bere literatur toke bat. Esan al daiteke zuek bion arteko erlazioren bat badagoenik?
Z.–Ez, ez dut uste, kontzidentzia izango da hori. Neri Atxaga gustatzen zait. Eta gainera euskal literaturaren muga zaharrak hausten eta bide berriak irekitzen lan ona ari dela egiten iruditzen zait. Behar bada nik pinturan egin nahi dudanarekin badu zerikusirik horrek. Baina noski zerikusi zuzenik ez.
A.–Eta literatura mundu horretan, identifikatzen al dituzu zu eta zure obra, literatur munduko obra edo idazleren batekin?
Z.–Ez, ez doa arazoa hortik. Ez dut literatura normatiba batekin irakurtzen eta ez daukat kontzeptu oso garbia alde honetatik. Neretzat garrantzizkoa da errealitatea oso erreala egitea eta naturala bezala azaltzea. Umorearekin ere asko disfrutatzen dut, karikatura edo espresio bezala hartuz. Mundu fantastikoa ere oso interesgarria zait.
A.–Pintatzen hasteko unean zer egingo duzunaren ideiarik ba al duzu? Proiektorik sartzen al da zure pinturan?
Z.–Ez, eta hori fundamentala ikusten dut gainera: ezer aurretik ez edukitzea. Koloreak jartzen hasi, batak besteekin nahastu eta kuadroa bete, nolabait horrek sortzen du forma. Formak sortzerakoan aukera egiten da. Detaile batek bidea markatzen du eta hasiera nondik jo aukeratzea da. Inprobisazioa da dena eta nik hori baieztatu eta azpimarratu nahiko nuke. Erreflexio haundirik gabe egina izatea nahi eta nahiezkoa da. Horrela dena azkar doa. Indarra eta gogor jotzea besterik ez da behar aurrera jarraitzeko. Hori edukiaz gero beti ateratzen da.
A.–Beraz sekula ez zaizu idearik falta edo eta ez zara koadroa nola bete ez dakizula gelditzen?
Z.–Ez, bera bakarrik sortzen da. Nik ez dut ezer eskatzen, koadroak berak ematen du. Zailena nondik hastea da, ondorengoa bakarrik dator. Gainera ez dut espazioaren exijentziarik, nahiko libreki egina dago zentzu horretan. Eta besteetan ere bai. Ez dut ordu berezirik lanerako, edozein garaitan egiten dut lan, bai goizez, arratsaldez, gauez...
A.–Jartzen duzun helburua, askatasun zentzu hori baieztean datzala dirudi.
Z.–Bai, eta zabaltzea ere, dependentzi guztien aurka. Kolore, forma, material aldetik... Baita ere historia kulturala gehiegi begiratu gabe. Ahal den direktoki, eta ez estilo bat markatu nahiean; estiloa berez azaltzen da, nahi gabe, eta bere bila joan gabe. Ahal diren posibilitate guztiak bilatu behar dira. Nolabait baieztapen pertsonal bat da. Gauza naturala egin nahi dut, emozioa eta estimuluak kolore eta formetan bilatu, beste pretensiorik gabe.
A.–Badirudi batzutan koadroa gelditzen den bezala uzten duzula. Lana guztiz bukatu gabe –zentzu klasikoan– utzi nahi izan bazenu bezala.
Z.–Materialak paper haundia jokatzen du horretan. Hau, guacha, azalean gelditzen da, ez da oleoa bezala, gehiago landu beharrekoa; denbora gutxiago eskatzen du honek. Beste ritmo bat eskatzen du. Material honek Oso erritmo azkarra du. Une honetan ez zait interesatzen obra bat erretokatzea, zer edo zer atsegin ez bazait gorde egiten dut eta aurrera jarrai.
A.–Beraz espontaneitatea bilatuz zoaz. Bainan ondorioa aztertzean zerekin aurkitzen zara?
Z.–Kontzeptu naturalak eta zuzenak hartu nahi ditudala da garrantzizkoena. Gauzak naturalki egin, forzatu gabe. Batzuek esan dezakete ondorioa surrealismo bat dela, espresionismoa ere bada...
A.–Zein etorkizun ikusten diozu bide honi
Z. -Oraindik bide honetatik asko daukat egiteko eta horretan jarraituko dut. Hasiera bezala kontsideratzen dut hau. Irekia dago eta posibilitate haundiarekin. Orain egingo dudana materialaz aldaztzea da, oleoarekin sartuz baina bide berdinarekin jarraituz.
A. -Alemaniako expresionismo berriarekin hau da pintura salbajea eta abar...zerikusirik baduzuela antzeman daiteke.
Z -Pintura alemana oso dramatikoa da. Uste dut ez dudala zer ikusi haundirik. Behar bada lana egiteko eran, hau da, azkarra delako. Firma alemanak gogorregiak dira neretzat. Dramatismoa ez zait atsegin.
A.- Hemengo giroa nola ikusten duzu? Jende berrien erakusketak pintore gazte askoren mostrak izaten dira. Hasten ari den jende hori zer iruditzen zaizu?
Z–Oso maila ona dagoela iruditzen zait. Nolabait harrituta geratzen naiz jende gazteak nola pintatzen duen ikusiaz. Gero eta jende gehiago dago eta aukera haundiagoak ere bai. Zer edo zer aterako da horretatik, baina oran ezin esan zer izango den.
Karmele BARANDIARAN
Kartoizko roiloen erditik Zumeta Hor barrenen daude sortu duen mundu horren unetxoak.
Zumeta, bere azken gararko kartoi baten aurrean.
28-29

GaiezKulturaArteaPinturaPintoreakUMETA1
GaiezKulturaArteaErakusketak
PertsonaiazUMETA1
EgileezBARANDIARA4Kultura