Zestoako Zinema Topaketak xede berrien elkargune

Xabier Unanue, Zestoako Euskal Zinema topaketaren antolatzaileari elkarrizketa
Zortzigarren edizioak zinegile berri saldoa ekarri du
Zestoako Zinema Topaketak xede berrien elkargune
Aurten ere ospatu da Zestoako Euskal Zinema Topaketa. Apirilaren azken astean, 25, 26 eta 27an, Zestoa euskaraz egiten den formato txikiko zinemagintzaren erdigune bilakatu zen beste urte batez. Zestoako Zine-Klubeko partaide eta Topaketa hauen antolatzaile taldekoa den Xabier Unanuerekin mintzatu ginen, balantze egin nahiez.
ARGIA.–Topaketa hauetan oso garrantzitsua da abiapuntuan hartutako zenbait erizpide. Historia piska bat egingo zenuke, erizpide horiek zehaztuz?
Xabier Unanue.–Aurten zortzigarrenak egin badira ere, berez Topaketak duela bederatzi urte hasi ziren. Duela bi urte bakarrik egin genuen kale. Topaketak zergatik hasi ziren, eta Super-8a zergatik hautatu zen ikusteko zine-forumak egiten genituen garaietara jo behar da. Duela hogeitahiru urte zine-forumaren inguruan zinea gustatzen zitzaigun jendea bildu ginen. Gure kezka euskaraz ere forumak egin zitezkeela izan zen. Eta horrela hasi ginen forum horiek euskaraz bakarrik egiten. Bestalde guk bagenekien jende batek pelikulak super 8an egiten zituela, familia mailan-eta, etxeko giroan... Orduan, jaialdi bat egitea pentsatu genuen, Super- 8rako irtenbide bezala planteatuz. Guk uste baino filme gehiago zegoela pentsatzen genuen, bagenekien 16 mm.tan lanean ari zen jendeak Super-8an lan egin zuela. Anjel Lerma, Juanjo Franco, Juan Miguel Gutierrez... Dei zabal bat egin genuen Super-8an zegoen zine hori plazaratu nahi genuela esanez...
A.–Hor azalduko zitzaizuen lehenetariko arazoa euskerarena izango zen, noski?
X.U.–Bai, jendeak bazeuzkala esaten zigun, baina zuela hiru urte egindakoak, eta noski, erdaraz zirela. Guk Topaketetako hirugarren arauan jarritako baldintzak garbi-garbi zioen filmaren hitz eta elkarrizketa guztiak euskaraz behar zuela izan. Horren ondorenean eztabaida asko sortu zen. Hamahiru filme agertu ziren eta guztiak bota genituen, gehienak dokumental-erreportaia tankerakoak eta euskaratu egin zirenak. Lehen edizio horrek bere maila agertu zuen. Bigarren urtean izan zen eztabaida haundia. Bilboko Cine-Club Universitario eta FASekoak etorri zitzaizkigun, eta gaur egun zineasta den Rebolledo ere tartean zebilen; hauek Topaketen helburuak zeintzu ziren eztabaidan jarri behar zirela esan ziguten. Guk berriz argi esan genien geure ustez euskal zinemak euskaraz behar zuela hasiera batetik, eta ez genuela ez Topaketak eta ez euskara eztabaidan jartzen; hortik zehar gainera, Irunen, Donostian, Bilbon, bazeuden beste lehiaketa batzu, eta geure bereizgarria euskaraz izatea zela esan genien. Haien ustez berriz hori ateak istea zen, eta euskal zinema erdaraz ere egin zitekeela erizten zuten.
A.–Eta urteek emandako distantziaz begiratuta nola ikusten da eztabaida hori?
X.U.–Azken batean ikusi dugu bide hori guretzat positiboa izan dela. Orain ez dago eztabaida hori, jakintzat ematen da Zestoan parte hartu nahi izanez gero euskaraz izan behar dela. Guk beti defendatu dugu mahai inguru eta abarretan euskal zinemak euskaraz izan behar duela. Diferentea da, banaketa, produkzioa, pelikula saldu nahi izanez gero gaztelera edo frantsesez jarri behar izatea... Hori izan zen hasierako eztabaida, eta guk bederatzi urte eta gero defendatzen dugu garai hartan esandakoa balidoa dela, euskarak zinema mailan balio duela demostratzea.
A.–Eta Topaketetara aurkeztutako filmeei buruz zer esan duiteke?
X.U. Pelikula mailan prozesu garbi bat eman da. Hasierako pelikulak, lehen esan bezala, dokumental eta erreportai girokoak ziren. Gero. 77-78an. mugaz bestaldetik etorritako jendearen inguruan, Yeuko irlara egindako bidaia haiek... dokumental politiko piloa agertu zen. Zestoakoa momentuko egoera politiko sozialaren giroan egindako zinearen topaleku bihurtu zen. Azken hiru-lau bat urteotan zine gehiago egin da, gidoi elaboratuagoekin egindako pelikulak.
A.–Eta aurtengo zer esan daiteke?
X.U.–Itxuraz behintzat maila jeitsi egin da iaztik. Eta hau arrazoi bategatik, Super-8an aritu izan den jendea 16mm.tara, bideora eta batzu Euskal Telebistara joan delako. Aurten aurkeztu diren hamasei pelikuletatik hiru edo lau kenduta beste denak berriak izan dira. Hor prozesu bat dago, eta aurten nahiz eta pelikula batzu oso onak izan, maila piska bat jeitsi egin da.
A.–Baina positiboa ere bada jende berria agertzea...
X.U.–Bai, nahiko positiboa da. Aurten hogeitazortzi pelikula aurkeztu dira, eta hautapen batzorde batek hamasei hautatu ditu. Beraz, aurten gutxienez hogeitazortzi pelikula egin da super-8an.
A.–Hasieratik hartutako beste erizpide bat, eta Zesteakoari aire berezi bat ematen diona, topaketa zentzuarena eta ez lehiaketarena hautatzearena da.
X.U.–Hor guk linea garbi bat markatu genuen. Jaialdi baten antolaketa zeharo desberdina da. Lehiaketarako oinarriak jarri behar dira, oinarri horiei lotu, eta gero horri erantzungo dion jendea bilatu, hautatzaileak, epai mahai desberdinak pelikulak azaltzen dituen baliotasun desberdinak neurtzeko... Hor ehundoko eztabaida eta errezeluak egoten dira. Hori alde batetik. Bestaldetik, euskal zinema eta formato txikian gu inor ez ginela oztopoak jartzeko, guk egin beharrekoa ateak irekitzea zela, egiten zen zineari sarrera eman, zinemagintza hori aurrera ateratzeko. Eta horretarako topaketak egin behar ziren.
A.–Zinemagileen aldetik ze eritzi jaso duzue horri buruz?
X.U.–Egileen artean ohartu gara linea hau onartua dela. Lekeitiokoan, gu baino urtebete beranduago hasi eta sariak ematen dira. Baina, nahiz eta irabazleek saria jaso, besteek ez dute ezer hartzen. Guk hautapen batzordean onartzen dituen pelikula guztiei sari berdina ematen diegu. Eta horrela ez dira pelikula batzu aurrean eta besteak atzean geratzen.
A.–Hor zer dago konpetitibidade baten aurka josteko asmoa?
X.U.–Bai, garbi. Hor arrisku bat dago, zine giroa konpetitibo jarri edo ez jartzearena. Eta gu ez gara kultur giroan lehia sortzearen aldeko; guretzat irtenbide hobeagoa da zinearentzat giro honetako topaketak egitea.
A.–Diru aldetik nola moldatzen da Zestoako Topaketa?
X.U.–Orain arte ez dugu batere problemarik izan, baina aurten Eliz-ondo zinemako alokairua dexente igo zaigu eta galera izan dugu. Hasieran aurreki kutxen laguntza genuen, eta gero Diputazio eta udaletxearen laguntzarekin osatu egiten genuen kostoa ez bait zen ikaragarri haundia. Azken hiru urte hauetan Eusko jaurlaritza sartu da, eta Diputazioa ere oso fuerte. Aurtengo presupuestoa milioia eta piko izan da. Dirulaguntzekin bete egiten dugu, ez dugu diru aldetik arazorik.
A.–Duela hiru urte martxan hasi den beste zinemagintza haundi horrek, ez al dio itzalik egin Super-8ko pelikuletaz hornitzen den jaialdi honi?
X.U.-- Asko eztabaidatzen den Super-8aren etorkizuna da. Guk orain dela hiru urte bideoko azalpen bat egin genuen, baina hezkuntzaren munduarekin loturik. Ez zuen arrakasta haundirik lortu egitarau arazoengatik. Lehengo urtetik planteiatu genuen bideoari sarrera ematea, beste pelikulen maila berean. Ez ginen ausartu, baina aurten ere horretaz hitzegin dugu eta datorren urterako sarrera emango diogu bideoari. Bideoak beste erraztasun tekniko batzu ditu, eta horri ez dago atzera ematerik.
A.–Super-8a bultzatzearena nola ikusten duzue, zine nagusiara igarotzeko bide bezala?
X.U.–Super-8aren inguruan jende bat mugitzen da. Jende hori, gehiago edo gutxiago, beste formatotara mugitu da, lehen esan bezala. Super-8a ikasleku bat da, nahiz eta formato txikia eta zine komertziala guztiz desberdina izan, kamara erabiltzen ikasi daiteke, baina gero jendeari mediorik ematen ez bazaio ezin da zine profesionalerako pausua eman. Zine ikasteko leku bat da Super-8a, baina orain bideoak ematen dituen erraztasunekin askoz errazagoa da bideoa egitea Super-8a baino. Askoz gastu gutxiago du, eta egindakoa segituan ikus daiteke. Orain, zinea egiten eta montatzen eta Super-13an egin behar da. Guk bide hau ez dugu moztuko, egiten den bitartean guk segi egingo dugu, baina aurrerapen teknikoek Super-8aren egoera gainditzen badu... teknikaren arabera ibili behar.
A.–Zabalkundearen arazoa da aurten planteiatu duzuen gai bat.
X.U.–Hori da urtetako gure amets bat. Zestoako topaketetara ehun pelikulatik gora azaldu dira, guztiak euskaraz. Pelikula horiek hor gelditzen dira, kajoiean, Zestoan, Lekeition, Balmasedan, Gernikan eta kitto. ez dira ez ikastoletan eta ez beste inon eskeintzen. Horri irteera bilatu behar zaio. Aurten dei bat egin dugu eta arazoa plazaratu dugu, interes batzu sortu dira Ikastolen Federakuntzatik eta Hezkuntza Sailetik. Bideora pasatzea da soluzio bat. Baina guk bi instituzio lotu nahi genituen Eusko jaurlaritza eta Diputazioa, gu ez garelako nor kate horren arduradun izateko. Guk proposatu egin dugu. Orain konpetentzien arazoarekin gauza asko ez dago argi, noren esku egon behar diren zenbait jaialdi eta abar. Lotu gabe dagoen gauza bat da, baina dena dela segi egingo dugu.
A.–Zuek nola planteiatzen duzue sare hori?
X.U.–Guretzat garbi dago. Aurkeztutako filmeekin egina dugun klasifikazioa hartu eta loteak egin, ordu erdiko iraupenekoak. Instituzioek horren kostoa hartu, depositoan hartu eta eskeini, ikastola, kultur aretoei eta abarrei. Herriz herri kantariak, dantzariak eta besteak banatu dituzten bezala zinearekin egin. Problema da Kultur sailak ez duela zineari erantzuteko egiturarik, ze kostoa beste gauza baino askoz txikiagoa da.
M. ANTZA J. LANDA

Xabier Unanue, Zestoako Topaketetako bultzatzaileetako bat
32-33

GaiezKulturainemaTopaketak
PertsonaiazUNANUE2
EgileezANTZA1Kultura