Alfonso Sastrerekin Erresistentziaz
Pakea Nahi Dugu, Ez Pazifikazioa
Buru argia du Alfonsok, eta berba ere bai, idazten duenean bezala. Madrildik ekaitzak gogor jotzen duenean, komunikabideak kolpeak diren baino gogorrago egiten dituztela, ideia argiak dira beharrezkoen. Eta horietan aberatsa da egun batez Madrildik gure artera ihes egin zuen Alfonso. Pena bat bere gaztelania ederra ongi ezin itzulia. Pena bat lau orritara estutu beharra.
1977an jarri ziren Euskal Herrian bizitzen, Alfonso Bordaleko exiliotik etorrita, Eva hiru urtetako gartzelatik aterata. Euskaldunon alde aritzeak eraman zituen espetxera eta exiliora, eta Herri honen berri bazuten. Euskal Herria aurkitzeaz eta hona etortzeaz luzaz mintzo da Alfonso.
Alfonso Sastre.–Nazionalitateen gaiaren azterketa garai honetako ardura bat izan da. Zenbait arazo ulertzeko prestaketa bat banuen espainol izatetik des-identifikatu nintzen ordutik. Duela urte askotatik honuntza Espainia zer denaz, bi Espainia ote daudenaz eta gorabehera guzti horretaz dagoen polemikan nik nozitzen nuen ezkertiar guztiek bezala, gu «anti-España» gineneko epitetoa. Eskuinak beti esan du ezkerra zela «anti-España» eta hasiera batean eztabaidatu dezakezu esanaz «ez, anti-España zuek izango zarete».
Baina urteen buruan nere ikuspuntu hau izatera iritsi da: egiaz berak direla Espainia. Nere aldetik desnazionalizatze bat dago, beraz, nere aldetik. eta hori ezin da euskaldun her-nazionalizatzearekin butera etorri. oso prozeso sakonak bait dira horiek. Baina bai iristen zara Euskadi hezalako nazio txiki zapaldu haten arazoak ongi ulertzera.
ARGIA.–Zure artikuluetan sarritan aipatu duzu euskararen garrantzia.
A.S.–Paradoja dirudi: ez dut euskara ikasi eta aldiz euskara da nik euskal nazioa ulertu dezadan oinarrietako bat. ez dagoela Herririk hizkuntzarik gabe. Eta ni, nere aberria ~aldu dudalarik. nere hizkuntzan babestu naiz. Hizkuniza dut neure altxorra, eta hizkuntza ere galduko banu zer izango nintzateke?
Izan ere, zaila izango zen berrogeitamar urterekin honuntza etorri eta nere nortasuna galtzearekin batera na7ionalitate herri hat et~ hi7k'~nt7~ berri bat hartzea. Gehienez ere erdipurdikako euskaldun izatera iritsi naiteke. euskara errez eta familiako but erabiltzeraino. baina ez euskara nere kultur hizkuntza eoiteraino.
Eta kastillanoa. partaide izan nintzeneko aberritik geratzen zaidan gauza hakarra denez. erreibindikatzen dudanean hobeto ulertzen dut Herri honek bere hizkuntzaren alde ari duen horroka. Hizkuntza bat galtzen denean galera mortal bat bait da.
A.–la postfrankismo osoa daramazu Euskal Herrian'eta gure prozesuaren lekuko aparta zara.
A.S.–Herri hau ere eror zitekeen erreformaren tranpan, jarri zaion xederan; baina frankismoa erori ondoren Gernika-Moncloako Estatutoarekin hemen egoera akomodatuko ote zen neukan beldurra suntsitu egin da. Herri honen bizitasuna espero zitekeena baino askoz bizkorragoa da. Antifrankista espainolak, baita ezkertiarrenak eta intelektualak ere. erreformara akomodatu egin dira. bere gainean lasai etzanaz, zenbait erizpide kritikorekin oraindik ere? hori bai, baina koadro politikoa demokratikotzat onartuz.
Herri honetan ordea ez zen horrela gertatu, eta horrek erakusten zuen hemengo nazio sentimenduaren sakontasuna. Ez du horrek esan nahi batzuk erori ez direnik. PNV erori da xederan. gutxi gora behera, uste dut egon~n dela baseetan oso gustora ez dagoen jenderik. Baina Herri honen zati oso garrantzizko hatek ezetz esan zion Erreformari. ezetz Kons~ituzioari. ~etz Estatutoari. eta hemen bizirik iarraitzen zuen Madrilen ere gutako butzuk eduki genuen ideia.
PCEko militante izan nintzen eta oure iritzia zen haustura demokratikoa ematen ez bazen dena alferrikakoa izango zela. Oinarri horriek gabe gainean eraikitzen zen edozer hutsa izango zela eta traizioneroa. hainheste urtez eta hainheste sufrimenduz'iandu zen projektu bat traizionatuz. Haustura demokratikoaren beharraz dudan ziurtasunak narama-ezker Abertzalearen ik ,uspegian hain ongi sentitzera.
A.–Baina ganzak haustura demokratiko batean penisatzeko moduan ikusten al dituzu?
A.S. Prozesu hori mantxoa dela. fase zailetatik pasatzen dela. hori badakigu. Baina moralaren ikuspegitik. eta hori izan da nere bizitzan zehar nere motore nagusia, ongi aurkitzen naiz ikuspegi horretan. Alegia: gutxienez erresistentzia. Erresistentzia ikuspegi positiLo batetik ikusita.
Begira, Michel Foucault hil dela eta prentsa ebakin batzuen artean Toni Negrik, Europako leku ezkuturen batetik. idatzitako artikulu bat ari nintzen irakurtzen. Eta beste gauzen artean. puntu butean deitu nahi du atentziol: ez dela lejitimol crrcsistentzi.l eta iraultza elkarren aurka larize.l. Erresistenizia zera izango litzateke. egoera but soportatzca bcrc h.`rruln slrtl glbe eta irlult7l .llUiz izanoo litzateke jarrera aktibo but ald.lketari buruz. Eta Negrik seinalatzen ditu erresistentziak dituen ezaugarri iraultzaileak.
Erresistentziak. gaur Europan eta mundu oscan a_inte erreazionlrioek gizarte osoa erroetaraino hartua daukatenean. boterelren icleologiaren kontrako kultur lana. agintearen mekanismoak c~iesmontatzen joatea. une bakoitzean agerian agerian jarriz. ingurnan barreiatzen diguten mezu guiztoa ez irentsiz. hori jarrera iraultzaile b.lt ('il i iZi du~un kojunturan.
Erresistentzia positibo hori hemen bizi da. eta epeak zertan planteiaturik ez du. Alegil. Euskadi zein epetan izan~o da independiente eta sozialista? Ez dakit. ez naiz horretaraino iristen. baina gaur zer egin behar dudan eta biLar zer egin beharko dudan badakit. eta ezin da besterik egin. ez amore eman. ez bacia baztertu nahi egun butean Euskal Herriarentzat independentzia eta sozialismoa erdiesteko helburua.
Guzti hau hemen nahiko mailan onean bizi da, bakarrik ez sentitzeko haina. Madrilen sentitu izan dugun aoragalea ez sentitzeko haina.
A.–Espainia aldean ez da bada jendea erresistitzeko adore hanndiz ikusten.
A.S.-- Han ere. eta azken aldian pare hat aldiz joan gara. ideia hauek nahiko bizirik dauden nukleoak aurkitu ditugu. Borroka oso sektorialen inguruan bilduak. OTANen aurkako borrokaren inguruan zentratuak esate baterako, baina medio horietan hemen neurri hanndiagoan bizi ditugun borrokak bizi dira. Oraindik txikiak diren nukleo horietan Euskal herriaren prozesuaganako onartzea aurkitu dut.
Horrek erakusten digu gure ikuspegiak ez gaitpela nahi ta nahi ez isolatzen Estatu Espainoleko textuingurutik. kasu horretan gure egoera askoz larriagoa izango buit litzateke. Hemengo prozesuarentzat oso garrantzizkoa da Estatuko nukleo aurrerazaleekin harremanak izatea, garrantzizkoa da Andalucian eta abar hallkr ezaugarriak dituzten talieen ~iorrcri. hemengo prozesuarentzat. Prozesu hau ezin da produzitu isolamenduan. Zubiak jarri behar dira, kultur mailakoak oraingoz. Estatuko jende horrekin.
Lehen aipatu dikirudan arrazoi guztiak aski badira hemen gustora sentitu ahal izateko, baina beste arrazoi hat harreman horietarako zubi egin ahal izatea da. Bat Espainiako kultur mundutik etorria bada, bere ahotsa errez entzuten dute kultura hartako jendeek.
A.–Aspalditik ari dira saiatzen Euskal herrian bi komunitaten arazoari su ematen. Zuek horretan lan egiteko modurik ikusi al duzue?
A.S.–Behar bada Evaren eta nere akatsetako bat hori da, ez dugula harremanik inmigranteekin, nahiko urrunduak gaude haietatik. Eva gehiago mugitzen da. herrietatik eta asko ibiltzen da. ni Hondarribian gehiago ibiltzen naiz. Eta Gaztelatik-eta etorritakoekin izan ditugun harremanak ez dira oso atseginak izan orokorrean hartuta. Oso jarrera itxia ikusi dugu haien jarrera berak hemengo prozesuarekin. nahiz eta zenbait erreserbaz. identifikatzearen aurrean.
Horregatik harreman horiek ez dute aurrera jarraitu, eta ez dakit Ezker Abertzale osoaren arazoa ere ez ote den harreman kaxkarra edukitzea inmigrante nukleoekin. eta hauek ere ez dute esfortzu haundirik egiten integratzeko. Herri batzuetan beren tahernak dituzte eta abar, eta bi komunitateen errealitate arbuiagarria tamalez egia bat dela uste dut. Indibiduo mailan bai'militanteak badira, eta badira azento andaluzez «Yo zoy de Herri Batazuna,, esaten dizutenak, behar bada banaka hartuta ugari izango dira. baina ez da gauza jeneralizatu bat.
A.–Itxaropena galtzearena aipatu duzu lehen, prozesuari begira, eta komunikabideetan asko aipatzen da Ezker Abertzalearen ahuldadea eta atze-rakada. Egia al da ala «bluff» bat, zure ustez?
A.S.–Nere irudipena ez da atzera goazela, eta hori garbi ikusi daiteke hainbat fenomenotan. Joan den egunean Hernanin, egin zuten operazio trajikoaren ondoren' bi gorpu kixkalirekin, berehala herriak protesta egiten badu hori ez da beldur eta etsipen sintoma. edozein egoeratan agertzeko kapaz den haserre bital baten azalpena da. Donostiko manifestaldira joaterik ez genuen izan. igandean, baina esan digutenez indar izugarriz planteaiatutako bataila izan zen.
Guzti hau une txar batzuetan gertatzen da, etsaiaren ofentsiba ikaragarria denean. a tope erasotzen ari dira. guztia saiatzen ari dira medio guztiz. Eta hau bada unerik txarrenetakoa. ez dago hain gaizki gauza, herriaren erantzuna ere hain txarra ez da eta.
A.–Egun hai~etan ETAren ahuldadeaz zabaltzen ari diren informazio guztia ikusita, ez al zaizu iruditzen lehen ETA zen bsino hanadiago agertu dutela orain erortzen ari dela erakusteko, azken ostikoak ematen ditnela? Komunikabidesk ikusten da oso koordinaturik ari dira lanean.
A.S.–Bai, komunikabideen eragina ere bete-betean ari da, sail horretan ere gogor ari dira. prentsan. telebistan... Eta egia esan. horren aurrean guk ez dug~i oso armamentu ona. gogorra. sentsiblea. Argitalpenak falta zaizkigu. idatziak,-esplikazioak. analisiak... Zorionez hor dago zuen aldizkaria. «Egin» ere lehen izatera iritsi zenetik. agentzien berrien biltoki izatetik. ateratzen ari da; Une batzuetan «Egin»en aurrean orain baino askoz ere posizio kritikoago bat eduki dut. orain gehiago gustatzen zait, agentzietako telegramak irakurri, ezker ikuspegi batetik irakurri, eta irakurketa horren argitara emateko ahalegina ikusten da.
Hala eta guztiz ere gutxiegi da. Eta horrela sartzen zaizkigu. ixkintxoan, etsaiaren hitzak. Adibidez, «EL Pais» egunkarira bidali berria dut. ez dakit argitaratuko duten, artikulu bat: «Un modesto argumento contra la pacificación de Euskadi». Hor agertu nahi dut Euskal Herria pazifikatu nahiaren desegokitasuna.
Izan ere hori da arreta faltaz sartzen diguten hainbat golen adierazgarri bat. Norbaitek pentsa lezake KAS alternatibaren puntuak ere pazifikazio edo pakeratze bidetik doazela. Eta errore haundi bat da, pazifkazioa pakearen alderantzizkoa bait da, operazio gerrero bat da.
A.–Matiz hori pittin bat gehiago esplikatu beharko zenuke.
A.S.–Ameriketako indiock badakite pakeratzea zer denaren berri. Altxatu diren tribuen kontrako gerla operazioa da pakeratzea. Aljeriako gerlaren gorabehera guztia bizituak gara. eta GoLernu frantsesaren filosofia Aljeria pakeratzearena zen. Gringoek ere Viet-Namgo gerra pazi'fikazio gisa planteiatzen zuen. Hala planteiatzen du Gobernu britanikoak Ulsterko pazifikazioa.
Pakearen estrategia pazifikazioaren estrategiaren erabat kontrakoa da. hau metropoli inperialisten estrategia bait da. Berak. metropoliak, dira pázifikatzen saiatu behar ditugunak.
Artikulu horretan. baita ere. askotan sinonimo bezala joak izan diren bi hitz aztertzen ditut: autonomia eta independentzia. Egia da etimologia aldetik «auto-nomos» batek bere kabuz lejislatzeko ahalmena dela. eta ez dela asko bereizten independentziak, kanpoko legeen mende ez egotea. esan nahi duenetik. Baina ez bakarrik ezberdinak. gainera historiari begiratzen badiogu. elkarren aurkakoak dira: autonomia independentziaren aurkako arma bat da.
Adibide asko daude. Oroitzen naiz orain Cubako gerlan espainolen aurka borrokatu zen gudari mambi baten memoriez; ehun urte zituen, eta berak esaten zuen «han autonomistek eraso ziguten» edo «hurrengo egunean ez-dakit-zenbat autonomista hil genituen». Borrokarik gogorrena beraz ez zegoen cubatarren eta gaur egun «españolazos» deituko genituzkenen artean, etsairik posointsuenak kriollo autonomistak ziren. Izan ere, dena galdua ikusi zuenean Espainiak hasi behar izan zuen «autonomian eskaintzen. Horrek duen alderdirik onena da normulean oso berandu egiten dutela, herandue i.
A.–Pakea aipatzen duzu, eta asko hitz egin da azken bolada honetan Pakearen aldeko mahaiaz.
A.S.–Pazifikazio operazio batean parte hartzea pakearentzat oso negatiLoa izango litzateke. baina ez dugu pakearen inguruan konbertsazio batzuk egitearen kontrako ikuspegi estrategikerik hatere. Zenbait baldintza formazko bai'beharrezkoak lirateke konbertsazio horietarako. Joan den urtean Herri Batasunak jarri zuen baldintza, adibidez, konbertsazioak publikoak izan zitezela. beharrezkoa da. hori gabe ezin da.
Orain. adibidez konbertsaziotan sartzeko eskuinak borroka armatua gelditu erazi beharra dagoela esaten duenean ezetz esan heharra dago. Beste adibide bat jarri nahi dizut. Ez dut fanatiko izan nahi eta historinko ikuspuntu batzuk hartzen saiatzen naiz. Zenbait herritako iraultza eta nazio askapen prozesuak miresten ditut. Ondo gogoan daukat nola eraman zen arazoa Viet-Namen. Eta KASen bost puntuak aipatzean haienak gogora erazten dituzte. Haiek ere puntu batzuk zituzten eta esaten zuen «Ez. guk nahi duguna ere pakea da. Baina puntu hauekin». Viet-Namdarrek ez zuten sekula ametitu mahaian esertzeko borroka uzterik. hain zuzen berek mahaira eraman zezaketen indarra horixe zen eta. askapen gerraren jarraipena.
Alegia. ezin dela eskatu nazio askapen gerla geratzerik. Paktatu behar du_una prezeski hori da, ea nazio askapena bide paketsaetatik jarraitu dezake un. Viet-Namdarrek puntu horiek irmo mantemiu zituzten. eta crerra jarraitzea bera joan zen horiek edukinez heteaz. «Alto el fuego»ra iritsi zjren arte.
A.–Lehen rupturistek zirenak ikusten ditugu gaur egun jasaten dugun zapalketaren aurrean mugitu ere egin gabe'okerrago. ematen zaigun egurra justifikatzen.
A.S. Besteren artean, ezker espainola ez da sekula sollik antifrankista blintl askoz gehiavo izan. Neretzat ez d;i sorpresa but izan. Madrilgo antiErankista eta intelektual giroak ezagutuz. inoiz ez dut itxaropen haundirik izan. Nazio arazoari buruz, baita alderdi ezkertiarrenetan ere, PCE erreformistatzat kritikatzen zutenek. bide iraultzaile bat egin nahi zutenek, OIC bezalakoek-eta. horien artean ere ulertulk izateko arazo larriak genituen.
Gebienak marxista eta leninistak zirelarik. Leninek Rosa Louxembourg-i botatako argumentu bat zitatzen nien askotan. Louxembourgek, poloniarra izanik. iraultzak mundiala izan behar zuell zioen. Eta Leninek esan zion: «Baina zu poloniarra zara. eta iraultza mundiala nazioen askapenen funtzioan eginen da». Klase borrokan marko polako bat bazegoela csan nahi zion eta nazio askapen mo_imenduak iraultza mundial proletarica dinamizatzeko garrantzizkoa zirela.
Leninek «potentzia haindiaren txobinismoa» ere aipatzen zuen. Eta saiatzen ginen Madrilen. nazionalista euskaldunei txobinista deitzen zietenean. txobinoak berak zirela erakusten. Baina argudio leninjsta hauek ulertzea hera ere zail egiten zitzaien.
Zer gertatzen da orain? Orduan ~ertatzen zena bera, pentsamentu zientif~ko bat falta zen, eta aurreiritzi nazionalista espainol batzuk zeuden, Euskadi, Katalunia eta Galiziako nazio arazoak ulertzea galerazten dutemik. Baita borroka antiPazistan ere. Oinarrizko libertateen aldekoan. oso ~utxi definitua zen intelektualen jarrera. eta lan haundiz lortzen zen intelektualak mugi eraztea. Nik ez nuen sinesten haien artetik Estatu Espainolean nazio askapen eta libertate mogimenduak hazi ahal izateko aurrerlpen teorikerik etorriko zenik.-Esl~ero zitekeena gertatu da.
L. BASTIDA Iñaki ZUBIONDO
Nacioaskapeneta iraultza protesuak gertutik actertudituAlfonso Sastrek.i~`aki Zubit~nÜ''
11-14