Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko dudalakoan.

Aipatuko dudan kontakizuna ez da bazterreko gertaera bat, eta segur naiz zuk ere baduzula zure inguruan, auzoan, herrian, antzeko bizipenak dituen gertuko norbait.

Ez nintzen famili euskaldun batean sortu eta hezkuntza sistemak ez zidan eman euskal herritar gisa beharrezko dudan gutxienezko hizkuntz gaitasuna, eta are gutxiago lanean aritzeko noranahikotasuna.

Hori dela eta, lanpostua lortzeko eta hura iraunarazteko, hizkuntz eskakizunak betetzera derrigortu ninduten. Eguneroko lanaldiari, famili ardura eta gainerako beharrei, euskaltegiko klaseak gaineratu zitzaizkien; lanorduak pilatu eta ikastaro trinkoak egin, eta opor garaian barnetegia. Euskara ez, baina ikasketa prozesu derrigortua nardagarria zitzaidan, ez nuen horren zergatia ulertzen.

Txikitan erakutsi zidaten niri, semaforo gorriak denentzat behar duela gorri izan,eta bestela eragingarria ez izateaz gain, arriskutsua ere badela. Geroago ikasi nuen aginduek, arauek, legeek, oro har denentzat (semaforoa bezala) ezaugarri unibertsala behar dutela. Nahiago baduzu: koherentzia!

Gauzak ulertzea gustatzen zait; baita kafesnea ere, batez ere goizeko ordu txikitan nire auzoko tabernan lanera joan aurretik hartzen dudana. Ostatuko jabea euskaldun abertzalea da. Beti izan da nire lanpostuan euskara derrigortzeko aldarriaren aldekoa. Baina, hara zer diren gauzak, orain, aldiz, ni ausartu naiz esatera ostatuko iragarki guztiak, menua barne, gaztelaniaz dituela (soilik); telebista edo irratia pizten duenean gaztelaniazkoak direla; eta barra gainean dituen egunkarietan euskarazkorik ez dagoela, eta ez dudala hori ulertzen (semaforoa…).

Nire lehengusuen artean, batak medikuntza ikasketak egin ditu Euskal Herrian. Ez diote eman, ordea, bere lana euskaraz egin ahal izateko gaitasunik. Euskaldunek, aldiz, mediku euskalduna nahi eta derrigortuko dute (akaso) ikastera. Beste lehengusu batek informatika ingeniaritza ikasi du euskaraz eta inork ez dio euskaraz lan egitera behartzen. Berak ere ez du euskaraz lan egin ahal izateko eskubidea aldarrikatzen. Nire lan eremuan, ordea, euskaraz aritzea eragozten didate euskara ikastera behartu ninduten berberek, haiek ez dutelako ikasi, ez eta haien gaineko agintariek ere.

Herri honetako semaforoak diskoteka baten argi festa dirudite eta nik ez dut ulertzen!

Ez aspaldian hasi zaizkigu oldarraldiaz mintzatzen, baina onartzen ez ditudan ebazpen judizial horiek argigarriak iruditzen zaizkit. Azken finean, hezkuntza sistemaren, hizkuntz politikaren, tarratak eta ondorio latzak estaltzeko (zuzentzeko) jarri diren adabakiak plaza erdian ageri uzten ditu. Eta are eta ageriago hizkuntz politika hori indarrean jarri zutenen ardurak. Alta, oldarraldia beste nonbaitetik datorrela deritzot, euskara hiztun ez direnak euskalduntzat hartzen dituzten horiengandik, hain zuzen. Azken finean, gehiengo elebakarra duen jendartea gizarte elebiduna izan daitekeela sinetsarazi nahi digute, euskaldunon hizkuntz eskubideak administrazio eremura mugatuta.

Euskal jendarteak beharko du erabaki (euskaldunak barne) ea, egunerokotasunean, kultura, lan eremua, aisialdia eta elkarren arteko harremanak euskaraz bizi nahi dituztenekin zer egin. Ezinbesteko diren baldintza estrukturalak, sistemikoak, sortu ala mende honetako “agotak” bilakatuko dituen.

Nik ez dakit artikulu honen izenburua zuzena ote den. Zer deritzozu zuri?

Juan Etxeberria Garmendia, euskaltzalea