Bi kasuetan, badakigu bizitza kontrolatzeko paradigma heteropatriarkal, kolonialista eta kapitalistak abailtzen gaituen eszenatokia konplexua dela. Ziurtasun une hau erlazionala dela eta ez duela jarrera garbirik onartzen, ezta garbizalerik ere. Garai honetan, trantsizio ekosozialaren koordenadak ez dira soilik ekintzaile feministen eta ekologisten artean eztabaidatzen, baizik eta (nekro)politika berde olibaren bidez erabakitzen dira, oinarri material finituko planeta batean egonkortasun geopolitikoa arriskuan ikusten duen botere korporatiboak marraztuta.

Shockaren doktrinaren argilun honetan, Europako erakundeek –estaturik gabeko gure nazioetako gobernu askoren bermearekin– trantsizio ekosozialeko milioi askoko politikak bultzatzen dituzte, ekologikoak eta sozialak ez direnak. Politika horien helburua argia da: trantsizio ekosozialari buruzko kontakizun propio bat sortzea, hazkunde ekonomikoari bere horretan eusteko gai izango dena, Hegoaldeko lurren arpilatzean eta emakumeen ordaindu gabeko lanean oinarrituta. Eta eztabaida energia gehiago eta gehiago sortzen duen trantsizio energetiko batean zentratzea, lurrerako sarbide unibertsala kontuan hartu gabe, modu interesatuan sustatzen duten akats bat da.

Azkenean, mega-proiektu energetikoetara bideratutako nazioarteko funts horietatik, zenbat bideratzen dira lurraren berreskuratze eta kudeaketa kolektiboko guneetara? Kasualitatea da "energia berdea"ri buruzko eztabaida bero eta polarizatuetan lurraren eskubidea ez inoiz agertzea? Nancy Fraserrek jada azaltzen zuen lurren desjabetzea, kapitalismoaren jatorrizko etapara murriztutako fenomenoa izatetik urrun, etengabeko konfiskazio-prozesua dela. Lurraren pribatizazioa, mendekotasuna, nekazarien nahitaezko kanporatzea, autodeterminaziorako eskubiderik eza eta birkolonizazioa egunero ikusten ditugun fenomenoak dira, ez soilik Hego globalean, baita Europa harresitu honetan ere. Hala ere, bitxia bada ere, bereganatze-dinamika horiek ez daude goitik ezartzen ari diren trantsizio energetikoko politiken adierazleen artean. Nori interesatzen zaio lurra historiako lurjabe handien gatibu mantentzea?

Argi dago aldaketa sakona behar dugula eredu energetikoan, besteak beste, berotegi-efektuko gasen emisioa murrizteko eta, kudeaketa publikoaren eta biztanleriaren kontrolaren bidez, herritarrek energiarako duten sarbidea bermatzeko. Hala ere, trantsizio energetikorako politiken zati garrantzitsu bat Ipar globaleko ekoizpen- eta kontsumo-estandarrak mantentzeko ezartzen ari da, atzora arte erregai fosilak inolako lotsarik gabe merkaturatzen zituzten enpresa transnazionalen eskutik. Ekonomia Berdearen berezko politikek, "tierra nullius" bezalako institutu juridiko kolonialak erabilita, "inorenak ez diren lurrak" kontsideratzen dituztenak eurenganatzen dituzte, energia berriztagarriak kapitala metatu eta hedatzeko nitxo berri bihurtzeko.

Ez dezagun ahaztu 2020an argitaratutako EAEko azken nekazaritza-erroldak adierazten duela, nekazaritza-lurren 225.000 hektarea baino gehiagotik %8 baino ez direla herri-erabilera esklusibokoak. Gainera, lurren kudeaketaren eta kontrolaren %74 baino gehiago gizonen esku dago, eta lur guztien %2an soilik ekoizten dira ekologikoan. Bitartean, alegalitate funtzionala eta hainbat malabarismo juridiko erabilita, instalazio energetikoek lurraldeko gero eta lursail handiagoak hartzen dituzte. Esaterako, aurtengo maiatzean Ekieneak –%75 Iberdrola taldeak eratua den sozietatea– lortu du EAEko parke fotovoltaikorik handiena eraikitzeko ingurumen-baimena, eta guztira 200 hektarea hartuko ditu. EUSTATen datuek parke fotovoltaikoetara bideratutako nekazaritza-lurralde osoa publiko egingo balute eta bere adierazleen artean kontuan hartuko balute zenbat lur-hektareako sarbidea duten, adibidez, Hego Euskal Herrian bizi eta lan egiten duten pertsona gazte eta migratuek, ziurrenik, argazki hau are atsekabegarriagoa izango litzateke.

Ez dago zalantzarik trantsizio energetikoa premiazkoa dela, baina, Yayo Herrerok ohartarazi duenez, ezin da modu sektorialean landu. Era berean, ezin da deskonektatu lurraldeen babesetik, biodibertsitatetik, elikadura-burujabetzatik eta landa-eremu bizi eta eskubidedun batetik. Gure lurrak lan prekariotik, agrotoxikoetatik eta merkatuen espekulaziotik askatzen ez baditugu, ezin izango da energia benetan jasangarririk bildu. Onartzen ez badugu energiarako sarbidea demokratizatzeko lehen baldintza emakumeei eta herriei lapurtu dieten lurra berreskuratzea dela, trantsizio energetikoa mendebaldeko arrazoiaren bakarrizketa goxatzeko planteamendu etnozentrikoa besterik ez da izango.

Ekofeminismoak erakusten digu ez dela nahikoa dagoen eredua ekologizatzea. Zuzendu egin behar dira ondasun komunenetarako dauden irispide- eta botere-desberdintasunak; ongi bizitzeko ekoizpen guztiaren azken helburua izan dadin bizitza duinak sostengatzea, naturaren mugekin bat eginik. Lurraren aldeko borroka, beraz, ez da aldarrikapen zaharkitua, ezta euskal lurraldetik urrun dagoen bandera bat ere. Elikadurarako, osasunerako, etxebizitzarako, energiarako eta burujabetza nazionalerako eskubidearen oinarria da. Paradigmaren erabateko aldaketa da. Zor historikoak konpontzea da. Gure oinek zapaltzen duten tokitik pentsatzea da.