Xibarta bat lau metro inguruko gorputzarekin jaiotzen da, eta 700 bat kiloko pisuarekin. Egunero bere amari 400 litro esne ateratzen dizkio, sei hilabetez. Hain da koipetsua eta elikagarria esnea, ia solidoa baita. Itsaso tropikaletan jaiotzen dira, neguan, amak udara itsaso polarretan pasa ostean. Eremu batetik besterako bidaian, euskal kostaldetik pasa ohi dira.
XIBARTA (Megaptera novaeangliae)
TALDEA: Ornoduna / Ugaztuna / Zetazeoa / Mistizetoa.
NEURRIA: Emeak arrak baino handiagoak dira, ugaztunetan ohikoa ez dena. Emeek 15-19 m neurtzen dute, arrek 11-17 metro. 30-40 tona pisatzen dute.
NON BIZI DA? Itsaso guztietan. Urtero migratzen dute.
ZER JATEN DU? Krillak eta arrain txikiak.
BABES MAILA: “Kezka txikiko” izendatua. Gehiegizko ehizaren ondorioz, xibarten populazioa %90 murriztu zen 1966an ezarritako luzamenduaren aurretik. Ordutik, populazioa leheneratzen ari da. Egun, munduan 84.000 ale daudela uste da.
Xibarta (Megaptera novaeangliae) zetazeo bizardun bat da, arrazoi askorengatik ezaguna. Zetazeo fotogenikoena eta fotografiatuena da seguruenik; ez du asko izutzen gizakiak, eta gustuko du itsasontzi turistikoetara gerturatu eta airean salto ikusgarriak egitea. Euskal kostaldean ibiltzen diren halako barkuek ikusi ohi dute xibartaren bat noizean behin.
Zetazeo espezie honen berezitasunetako bat da gorputzeko hainbat ataletan konkorrak dituela, karatxoak bailiran. Buru aldean dituen tuberkulu izeneko konkorrak ile-folikulu bestigialak dira. Hegatsen ertzetan ere baditu konkortxoak, baina kasu horretan, azalean itsasten zaizkien lanperna eta bestelako parasitoak dira jatorria.
Hain zuzen ere, atzeko hegatsean konkor horiek marrazten dituzten ertzak oso baliagarriak dira animalia hauek ikertzeko, indibiduo bakoitzak ertz ezberdin bat izaten baitu. Ur azpian sartzera doazen aldiro, normalean, atzeko hegatsa uretatik ateratzen dute xibartek eta hegatsaren azpiko aurpegia ikusi ahal zaio une horretan. Indibiduo bakoitzak zuri eta beltz patroi berezia izaten du, eta hori ere erabiltzen da identifikazio modura. Argazki gehienetako izarra izan ohi da xibarten atzeko isats tentea.
Asko ikertu den animalia da, besteak beste, erabiltzen dituen ehiza teknika sofistikatuengatik. Xibartek udarak Ipar Poloko ur hotz eta aberatsetan igarotzen dituzte, krilla eta arrain txikiak jan eta jan. Ehizatzeko erabiltzen duten teknika bitxietako bat da “burbuilen sarea”. Ehiza estrategia horretan, xibarta taldetxo bat igerian hasten da zirkulutan, justu arrain sarda baten azpian. Momentu jakin batean, burbuilak askatzen hasten dira, zilindro bat sortzen dute haiekin eta goian duten sarda zilindroaren erdian harrapatuta geratzen da. Arrainek alde egin ezin dutela aprobetxatuz, xibartek ahoa ireki eta denak batera gorantz egiten dute igeri, arrainak irentsiaz.
Baina agian xibartei fama eman dien pisuzko arrazoi bat, euren kantuak dira. Arrek eta emeek soinuak igortzen dituzte, soinuen bidez komunikatzen dira, baina ezagunenak arrek soilik egiten dituzten kantuak dira. Kantu horiek hamar eta hogei minutu artean iraun ohi dituzte, eta eremu bateko xibartek kantu bera errepikatzen dute. Ez dago oso argi zein den kantuen arrazoia; arrek soilik egiten dituztela kontuan hartuta, ugalketarekin eta arren arteko lehiarekin erlazionatuta egon daitekeela uste da.
Zetazeo erraldoi hauek burutzen dute ugaztunen artean migraziorik luzeena. Urtero, 25.000 bat kilometro egiten dituzte igeri, eta euren kantuen oihartzunak mundu osoko ozeanoetan entzuten dira.