Ez dago erraza kontuak ateratzen. Kontaezina da, azken 40 urtetan, zenbat lagunek hartu duten parte dantza taldean. Kalkulu azkarra egin dute belaunaldi ezberdinetako taldekideek: Villabonan hamarretik zortzik izan du era bateko edo besteko harremana Oinkarirekin. Ia herri osoak.

Koska bat igotzen joan da urtez urte Oinkari dantza taldea. Inork gutxi pentsatuko zuen iritsi den mailara iritsiko zenik. 40 urteko ibilbidean egon dira gora beherak, baina bere ibilbidean beti egin nahi izan du ekarpen berri bat. Etorkizun-sena deitzen zaio horri.

Eneko Arteaga dantza taldean ibili da umetatik eta gaur egun, arduradun nagusi dabil: «2000ko hamarkadan jo zuen goia taldeak. 2003an etorri zen guregana Edu Muruamendiaraz dantzaria eta belaunaldi horretan aritu ziren dantzariek izugarrizko maila lortu zuten». Aparraldi horrek utzi du, ordea, hondoan arrastoa, «gaur egun prestatzen ditugun ikuskizunak profesionalagoak dira. Soldatapeko jendea dugu eszenako elementu guztiak nolakoak behar duten pentsatzen eta ikuskizun globala osatzen». 2013ko apirilean estreinatu zuen Itsasoaren emazteak da horren lekuko. Oinkari dantza taldeak, Hika Teatrok eta Pello Ramirezek moldatu zuten ekoizpena.

Burutik pasa ere ez zitzaien egingo horraino iritsiko zirenik, 1975eko azaroaren 20an Villabonako Zentroaren gaineko «La Sala» deitzen zitzaion gazte lokalean bildu ziren gazteei. «14-15 urte izango genituen guk eta egun hartan jakinarazi zuten Franco hil zela -auskalo zenbat denbora zeraman hilda-; pentsa dezakezunez, beste konturik ez genuen izan arratsalde hartan», aitortu du Agustin Laskorain garai hartan taldeko kide izandakoak.

Belaunaldi hartako kide da, baita ere, Maite Barandiaran: «Zatorran egiten genituen entseguak eta dantzalekua izandakoa izaki, zorua malda behera zegoen. Hala ere, gure ahalegintxoa egiten genuen». Garaiko neska-mutil asko ibili ziren taldean eta tartean, gaur egun ezagunak diren pertsonak ere bai: «Txistua jotzera Joseba Egibar etortzen zitzaigun Andoaindik», dio Laskorainek. Oinkarin egindako harremanaren ondorioz, bikoteak ere osatu ziren: «Zazpi matrimonio atera ziren taldetik».

Laskorainek gogoan dauka 1976an, Euskal asmoa izenarekin antolatzen zen kultur hamabostaldia. Herriko talde askok hartzen zuen parte antolaketan eta tartean zeuden Oinkarikoak: «Ekitaldi ugari antolatu ziren eta hamabostaldiaren ikurrarekin kamisetak atera genituen. Etxeondok ateratako aurrenekoak izan ziren, oker ez banago». Beste garai batzuk ziren eta diru falta medio, astero 25 pezetako kuota ordaintzen zuen taldeko partaide bakoitzak. Hori izan zen, hasiera hartan, taldearen diru iturri nagusia.

Urte gutxitan lan handia egin zuten lehen belaunaldikoek, baina 1983ko abuztuaren 24an izandako uholdeek etenaldia ekarri zien Barandiaranek gogoratzen duenez: "Udaletxeko sotoan geneuzkan dantzarako jantziak eta beharrezko materialak. Garai hartan ez geneukan ez segururik eta ez ezer eta dena galdu genuen». «Ezpatak bakarrik salbatu ziren», dio ondotik Laskorainek.

Oinkari dantza taldeak jarraitu zuen hurrengo urteetan, baina erritmo motelagoan. Dantza eskolak ematen jarraitu zuten eta garaiko ume askok eman zuten izena. Han hasi ziren, Iratxe Bidaola eta Alaitz Bergara. «Kultur etxeko ikastaroetatik dantza taldera egin genuen salto. Txikitan egiten genuenarekin alderatuta, bestelakoa zen taldean ibiltzea. Orduan hasi ginen entseguak serio hartzen. Beroketak, luzaketak... egiten genituen, gogor hartu genuen». Neskak eta mutilak animatzen ziren dantzara eta 20 bikote inguru ibili ziren urte haietan Oinkarin.

Bidaolak definitu du orduan egin zuten saltoa: «Plazatik ikuskizunetara egin zuen urratsa gure belaunaldiak. Guretzako lehen aldia zen oholtza baten gainean, fokupean, musikaren laguntzaz propio prestatutako koreografiak egiten genituela». 1992. urtea zen eta lehen aldiz antolatu zuten Villabonan lehen Iñude eta Artzainen konpartsa. Laskorainen esanetan, «Joselu Iturzaeta izan zen jai horren antolatzaile nagusia. Guretzako dena zen Joselu eta tamalez, urte hartan joan egin zitzaigun. 1993ko haren omenez antolatu genuen festa».

Beti asmo handitan murgildu izan da taldea. «Inkontziente samarrak izan gara», aitortu du Arteagak, «ur handitan sartu izan gara baina beti atera gara salbu». Bulkada hori eskertu diote taldekideek Arteagari. Hirugarren belaunaldiko Zuriñe Villa eta Oier Labordek horrela aitortu dute: «Enekok gauza baterako edo besterako hots egin eta beti egon izan gara prest. Askotan jakin gabe oso ondo zertara gindoazen, baina epe luzera ikusi dugu ezer ez zela kasualitatea eta momentu horretan hor egon behar genuela».

Taldekideen arteko harreman ona nabarmendu dute hirugarren belaunaldiko kideek: «Guretzako ostiral iluntzeak ez ziren existitzen, bagenekien entsegua geneukala eta besterik ez genuen izaten buruan. Haserrealdiak ere izaten genituen, baina egia da lagun handiak egin ditugula taldean». Diziplina gogorreko garaia izan zen 2003. urtetik aurrerakoa. Edu Muruamendiaraz etorri zitzaien irakasle eta taldeak inoizko mailarik onena lortu zuen.

Oinkarin ez dute inoiz eztabaida handirik izan dantza tradizionaletik modernorako trantsizioarekin. Arteagak azaldu duenez, «garai batean saiatzen ginen portzentajeak zehazten, ikuskizun bakoitzero zenbat tradizional eta zenbat moderno, baina gaur egun bereizketa horrek ez du zentzurik». Gogo onez hartu zituen jendeak koreografia berriak eta polemikarik ez dute sumatu bazterretan, garaiak aldatuz baitoaz.

Hain justu, izen hori zeraman Oinkarik 2003an estreinatu zuen ikuskizunak, Garaiak aldatuz doaz. Hirugarren belaunaldia hasi berria zela prestatu zuten emanaldia eta han ikusitakoarekin liluratuta gerturatu ziren dantzari berriak, Laborde kasu: «Nik emanaldi horretan ikusi nituen lagunak eta argi izan nuen nik ere berdina egin nahi nuela». Izena eman eta buru-belarri sartu zen taldean.

Zuriñe Villak ere gogoan du garai hura: «Dantza eskolan ibili ondoren helduen taldea deitzen genion horretan ez zebilen jende asko. Gu sartu ginen eta Oinkarik abiada handia hartu zuen. Orduan hasi ginen bidaiatzen». Hungaria, Frantzia, Holanda, Danimarkan izan dira taldekideak: «Bidaia horiek estutu egiten dute taldekideen arteko harremana eta konturatzen zara gogor lan egin beharra dagoela. Parranda bai, baina gero goizero jaiki behar izaten genuen entseguetarako».

Aldi hartakoak dira Oroituz (2005) eta Aspaldikotik (2007) ikuskizunak. Alazne Gurrutxaga taldeko kideak azaldu du emanaldi horien bilakaera: «Dantzen bilduma bat eskaintzetik, bere horretan zerbait kontatzen duten emanaldiak prestatzera pasa ginen. Osotasun hori emateko, herriko musikariak gonbidatu genituen taula gainera eta kolaborazioak eskatu genizkien idazleei edota aktoreei off ahotsak egiteko».

Eneko Arteagak laburbildu duen bezala, «aurreko emanaldi horietako energia jaso, esperientziak bildu eta beste salto bat eman genuen segidan. Dagoeneko dantza emanaldiak baino gehiago, sorkuntza maila izango zuten ikuskizunak prestatzen hasi ginen. Gaur egun dantza dago erdigunean baina beste elementu askorekin jokatzen dugu». Bide horretan topo egin zuten Hika Teatro taldeko Agurtzane Intxaurragarekin eta Pello Ramirez musikariarekin. Haien arteko elkarlanaren emaitza da, 2013an estreinatu zuten Itsasoaren emazteak.

Bide beretik hasi zuten Korrontzi taldearekin duten kolaborazioa. «Bi- hiru dantzetan lagunduko genien eskatu ziguten aurrena eta hari horretatik tiraka sendotu egin da gure arteko harremana. Gaur egun Tradition 2.0 emanaldia eskaintzen dugu elkarrekin», dio Arteagak.

Munduan zehar, folklore jaialdietan parte hartzeko aukera eman die Korrontzirekin batera aritzeak. «Gu herrikoak gara eta ondo pasatzearren hasi ginen dantzan eta bat batean, horrelakoetan artista bezala sentiarazi gaituzte. Guretzako kamerinoak izan ditugu, promozio birak egiten ditugu eta elkarrizketak egin dizkigute medio diferenteetan». Sona bat lortu dute dantza konpainien artean eta horretaz jabetuta, Igor Yebra dantzari handiarekin aritzeko aukera ere izan dute.

Eta tonto-tonto, Franco hil zen egunean lehenengo aldiz Villabonako Zentroan bildu zen dantza talde horrek puntako emaitzak eman ditu. «Horrek ematen dit poztasunik handiena», dio Arteagak, «gurekin taldean hasitako gazte batzuk, orain, profesionalki dantzatik bizi daitezkeela. Aukera hori badutela ikusteak, egindako bideak merezi duela erakusten du».

Gaur egun 200 ume baino gehiago dabil dantza eskolan eta liluratuta begiratzen diete garai bateko emanaldietako bideoei. Bertan agertzen diren dantzariak bezalakoak izan nahi dute handitan. Oinkarik hazteko eta bidea egiteko aukera emango die, beste 40 urtez, gutxienez.

Ospakizun jendetsuak

Tolosaldeko Atarian duzu aste honetako egitaraua. Oharra: azaroaren 20an egingo duten emanaldiko sarrera denak agortu dira.