Asia hego-mendebaldeko hizkuntza garrantzitsuenetariko bat zen hokkienera, harik eta pasa den mendean estatu-hizkuntzak bere tokia bereganatzen hasi ziren arte. Tze Wei Sim (Penang, Malaysia, 1980) Londresen errotuta dagoen ekintzailea da eta lanetik irtendakoan bere ordu gehienak “Speak Hokkien Campaign” (Mintzatu Hokkieneraz Egitasmoa) garatzera ematen ditu. Apirilaren 26an izango da Oihaneder Euskararen Etxeak hilabetero antolatzen duen Hitz Adina Mintzo zikloaren barruan eta hauxe izango da ziklo honen ikasturteko azkenengo hitzaldia.

Zein hizkuntza aurkeztuko duzu Hitz Adina Mintzon? Hizkuntza honen ezaugarri behinenak zeintzuk diren azalduko dizkiguzu? Euskal Herrian ez dugu hizkuntza honen inguruko berri handirik...

Hokkienera txinatar jatorriko eskualdeko hizkuntza bat da, Txinako hego-ekialdean sortu zena. Gaur egun, hainbat milioi hiztun ditu Taiwanen, Singapurren, Malaysian, Indonesian, Filipinetan eta Birmania eta Tailandiako eskualde batzuetan ere hitz egiten da. Azalera oso zabala du hokkienerak, baina hiztun kopurua eta hauen bilakaera, berriz,...

Eta nolatan dago, bada, gutxitua hokkienera?

Batzuk harritu egiten dira, baina hokkienera ez da hizkuntza gutxitua arriskuan dagoen toki askotan. Hau da, hizkuntza galeraren lehen pausoak ikusi daitezke hainbat tokitan eta horregatik da hain garrantzitsua ahalik eta azkarren mugitzea. Adibidez, hokkienera hiztunak gehiengoa dira Taiwanen eta hizkuntza talde nagusiena, berriz, Singapurren. Estatu gehienek euren hizkuntza nazionalak gainjartzeko ekimenak eta debekuak jarri dituzte, gutxinaka gutxinaka, eta jazarpen horren eraginak ikusten hasi gara orain.

Nola deskribatuko zenuke Asia hegoaldeko hizkuntzen egoera? Nolakoak dira botere-gune nagusietako hizkuntza ideologiak?

Herrialde gehienek hizkuntza ez-nazionalak gutxietsi dituzte. “Nazio bat, hizkuntza bat” ideologiak dira nagusi nazio-estatu gehienetan eta gutxiago erabiltzen diren hizkuntza horientzako izugarrizko mehatxua dira. Kontuan izan oso eskualde anitza dela, ehundaka hizkuntza daude hemen eta gehiegi dago jokoan. Adibidez, hokkienera oraindik ere debekatua dago Singapurreko irrati-telebistetan. Hizkuntza zokoratzen ari dira Taiwanen oraindik ere, 80ko hamarkadaren amaieratik debekua altxatuta dagoen arren. Mandarineraren igoerak mandarinera ez diren hizkuntza txinatar guztiak mehatxatu ditu, Txinan eta Txinatik kanpo.

Nola hasi zen zure “Mintzatu Hokkienera Egitasmoa”? Zein zen zure helburu nagusiena?

Konturatu nintzen jende gutxi zegoela ezagutza hauekin (hizkuntzen biziberritzea) eta ezagutza hori praktikan jartzeko asmoarekin. Ez badut pauso bat ematen aurrera, ez da beste inor egongo zeregin honetan. Helburu nagusienak hizkuntza aniztasunarekiko kontzientzia areagotzea, guraso eta seme-alaben arteko transmisioaren garrantziaz jabetzea eta erabilera-eremuen hedapena dira. 

Nolako sostengua du zure ekimenak?

Ekonomikoki, ezer ez, beraz, guk geuk ordaindu behar ditugu gure ekintzak eta donazioen esperoan egon behar izaten dugu. Hala ere, sare sozialetan laguntza handia dugu eta gure aldarria eta jarduna ezagutzen dituzten gehienek gure alde egiten dute.

Gaur egun Londresen bizi zara. Nola egiten duzu lan zure hizkuntzaren alde hain urrunetik?

Mundua laua da orain; distantziak, birtualki, oso txikiak dira. Gure egitasmoa sare sozialetan zabaltzen dugu eta sarrera, bideo, film eta eduki interesgarria ekoizten dugu publikoarengandik arreta jasotzeko. Entrenamendua eskaintzen diegu sarean hokkieneraren erabilera eremuak zabaldu nahi dituzten horiei, izan zinema zuzendariak, irakasleak, hokkieneraz eskolak eman nahi dituzten unibertsitate irakasleak, ekintzaileak, eta abar. Eskola eta formakuntza hauek sarean ematen ditugu. Edonola ere, Asiara bidaiatzen dut (Malaysia, Singapur eta Taiwan), gutxienez urtean behin eta hilabate pare batez eta ahalik eta zuku gehien ateratzen diot nire bisitari, eragile eta politikariekin bilduz eta ekitaldiak antolatuz posible denean. 

Noiz hasi zinen hokkieneran interesa izaten eta zer egin zenuen zure hizkuntzaren alde?

Malaysia hegoaldean dagoen Melaka izeneko herri batean zegoen unibertsitate batean injeniaritza ikasi nuen eta hantxe liluratu ninduen hizkuntza-galerak. Herri honetako hizkuntza eta demografia ezaugarriak nire jaioterria den Penang-en antzekoak dira, baina hizkuntza egoera ezberdinetan erabiltzen zuten han. Gerora, hizkuntza-galera nozitzen zutela ohartu nintzen eta hor hasi nintzen fenomeno honen ingurukoez jabetzen. 

Zer ikusiko du apirilaren 26an Hitz Adina Mintzoko zure hitzaldira doanak?

Ikusleei Txina eta Txinatik kanpoko mandarinera ez diren hizkuntzen galeraren inguruko teoriak eta kausak azalduko dizkiet. Horretaz gain, Txinako hizkuntzen bilakaera nolakoa izan den azalduko dut eta sozialki komunitate batzuk izan duten azpiratzeak euren hizkuntzetan izan duen eragin kaltegarria ere jorratuko dut. Ikusleek, halaber, hokkienera hiztunek dituzten ideologiak eta usteak zeintzuk diren ezagutuko dituzte. Bukatzeko, nire egitasmoaren berri emango diet eta azalduko diet gizarte mailako egitura arazo batzuk gure egitasmoaren arrakastarentzako traba direla eta beharrezkoak direla traba horiek gainditzea gure hizkuntza biziberritu nahi badugu.

Etorkizunik al dago mundu osoan zeharreko hizkutza gutxituentzako?

Bai, baina etorkizunak hizkuntza horietako hiztunen eskuetan daude eta euren biziraupenak sinesmen eta ideologien aldaketa eskatzen du, hizkuntza erabili eta transmititzeko saiakera aktibo eta konbentzituez gain.

Artikulu hau Aleak argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.