Eta zer egin dezakegu langileok zapaltzen gaituen sistemaren aurrean? Zer egin dezakegu lantokien itxieren aurrean? Erantzun sinple bezain konplexua: antolatu. Gure bizitza proiektua lan mundura ere eraman. Eta fabrikak okupatu. Kapitalak abandonatu edo/eta krudelki erabilitako tresnak gure eskura jarri. Geure eskuekin ekoitzitakoa geure egin. Kapitala bizitzaren menpe jarri.

Ez litzateke lehenengo kasua, ezta gutxiago ere. 1819. urteraino joan gintezke, 11 hilabeteko grebaren ondoren langile ingeles batzuek tabako fabrika bat okupatu eta beraien kontu ekoiztea erabaki zutela kontatzeko. 1920ko hamarkadan Italian okupatutako lantokiak ere aipa genitzake. Hala ere, ezin aipatu gabe utzi Yugoslavian II. Mundu Gerraren ondoren sortutako mugimendu autogestionatu sozialista. Bere argi-ilunekin, gaur egun ereduetako bat dena.

Aro garaikidean kokatuz gero, berriz, Argentinan 2001eko krisiak bultzatutako okupazioak dira ikur nagusi. Naomi Klein-ek “La Toma” dokumentalean ondo azaltzen duen gisara, enpresaren jabeek lantokia abandonatu ondoren, lantokia okupatzea zen langileek zuten alternatiba bakarra. Izan ere, langabeziagatik prestaziorik jaso gabe, eta beste lanposturen bat lortzeko zailtasunekin, bizitza duina ametsa bakarrik zen. Krisi garaiak ziren ordukoak, eta egungo krisi garaian etorri dira beste hainbat adibide, Grezian zein Italian, kasu.

Enpresen okupazioa langileen mugimenduaren eta autogestioaren garaipenetako bat da. Erresistentziaz harago joatea da, alternatibak eraikitzea. Kapitalaren arauak hautsi, eta langile mugimendu autonomo eta autogestionatu bat sortzea da.

Ezin ukatu enpresa okupatzetik martxan jartzera arteko bidea luzea eta gogorra dela. Kapitalismoaren tresna guztiak martxan jartzen dira (legalak, politikoak, polizialak, komunikabideak...), langileen autogestio eta autonomia zapuzteko ahaleginetan. Kontrolik gabeko erakunde eta eragile sozioekonomiko autonomorik ez du nahi kapitalak (ondo dakigu hori ELA sindikatuan). Horregatik, enpresak okupatu, berreskuratu eta kooperatiba martxan jartzeak erantzukizun eta ahalegin handia eskatzen du; erresistentziatik harago, eraikitzea, sortzea, ere baitelako.

Enpresak errekuperatzeak, bereziki langileen ahalduntzea exijitzen du. Ez soilik enpresa bat kudeatzeko, baita proiektuaren integraltasuna lantzeko ere. Nola egikaritu demokrazia ekonomikoa? Nola lor dezakegu erakundeak (sarri kooperatiba forma hartzen duenak) modu demokratikoan funtzionatzea? Nola bermatuko dugu merkatu kapitalistaren inertzietan ez jaustea? Are gehiago, zer demontre ekoitziko dugu, kapitalismoak ezarritako parametroei aurre egiteko? Galderak asko dira, etengabe buruan izan beharrekoak. Izan ere, eraldaketa sozialaren bila langile mugimendutik jaiotako proiektu kooperatiboek erraz gal dezakete iparra. Adibide franko baditugu inguruan.

Bide horretan, ezinbestekoa dugu jada josten hasi diren (eta garen) sareak indartzea. Langile mugimenduak ezin dio izkin egin ekonomia sozial eta alternatiboa bultzatzen duten eragileei, eta ekonomia sozialak ezin du langile klase antolatuari eskutik heldu gabe bidea egin. Langile klasetik langile klasearentzat behar du izan Ekonomia Sozialak.

Gure ardura ere bada erresisten-tziatik harago joan eta alternatibak eraikitzea. Itxi(ko) dizkiguten lantokiak berreskuratuz, gure proiektu propioa martxan jarriz, edota gure bizitzako beste esparrutan eraldaketa bultzatuz. “Bizitza da handiena” mezua ardatz hartu, eta etorkizuna eta oraina geurea dela jabetzea. Eraikitzea. Egikaritzea.

*Naroa Elortza ELA sindikatuko kidea da

(Artikulu hau Manu Robles-Arangiz fundazioak argitaratu du 'Langile klasea eta alternatiben sarea' monografikoan, eta CC lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra)