Nafarroak garapenerako finantza tresna garrantzitsua galdu du; aurrezki kutxako langileek berregituraketa prozesu gogorra jasan beharko dute –Caixabanken arabera mila lanpostu galduko dira talde osoan–; Foru Gobernuak eta Iruñeko Udalak ikusi dute nola desagertu diren euren esku publikoetatik 1.100 milioi euro; gizarte ekintzara 55 milioi euro bideratu zituen CANek 2008an, 2012an 17 milioi besterik ez dira izango... Nola gertatu da ekonomizidioa?

Lehen pausoa: Hazi, hazi eta hazi

Enrique Goñi 2000. urtean iritsi zen Nafarroako Kutxara (CAN) Miguel Sanz foru erkidegoko presidentearen eskutik, eta 2002an zuzendari izendatu zuten.

Aurretik CANeko zuzendari ohi Lorenzo Riezuk idatzitako txosten kritiko baten arabera, Goñiren hazkunde politikak eraman du CAN egungo egoerara.

Riezuren testua dinamita hutsa da eta funtsean dio CANek momentu okerrenean hasi zuela hazkunde paregabea, eta okerreko bidetik gainera.

CANek 2005etik 2008ra hamabi aldiz biderkatu zuen higiezinetan eta bulegoetan egindako gastua, hain justu prezioak gorenean zeudenean. Hau da, sekulako inbertsioa egin zuen, gero etekinik eman ez baina balioa galdu zuten eraikinetan.

Bestalde, goi karguak ugaritu egin ziren erakundean eta beste askori erretiro baldintza lotsagarriak eskaini zizkieten –gutxienez horrelako 20 kasu daudela dio Riezuk, izen abizenik eman gabe–.

Urte horietan irabaziak ez ziren produkzioan oinarritu, CANek enpresetan zituen partaidetzak saldu zituen (Auna, Sodena, Planasa, Gesnavarra…) eta diru hori mozkina balitz bezala hartu zuen. Guztira 1.000 milioi eurotik 600 milioi inguru modu horretan lortu zuen erakundeak.

Aldiz, proiektu ez oso fidagarrietako inbertsioa hirukoiztu egin zuen. Aktibo seguruak saldu eta arriskutsuak erosi.

2009an, krisitzarrak harrapatuta zegoenerako, kaudimena %14tik %9ra murriztua zuen kutxak, hau da, eskuan zuen hamar sosetik bat baino ez zen berea. Horrela sartu zioten pozoi hilgarria.

Bigarren pausoa: nabarrismo-krisiak jota

Krisia aitzakia hartuta finantza erakundeen fusio prozesua hasi zen 2009ko hondarretan eta horrekin batera aurrezki kutxen pribatizazioa eta banku bihurtzea.

Ekonomia aditua den Juan Mari Arregi kazetariak behin baino gehiagotan aipatu izan duen gisan, Nafarroako Kutxak Euskal Herriko finantza sistemaren “zati naturala” behar luke izan; Aurrezki Kutxen Federazio Euskal-Nafarra oinarri hartzea besterik ez dago, talde egonkorra eta kaudimentsua lortzeko.

Botika eskuan izan arren, nahiago izan zuten ez ematea. CANek Caja Canarias eta Caja Burgosekin egin zuen bat, eta 2010eko martxoan Banca Cívica sortu zuten. Askorentzat irizpide politikoak –ideia nabarristak– lehenetsi ziren erabaki horrekin.

Egoitza soziala Sevillan paratu zuten eta bidaideen finantza egoera ere ez zen uste bezain ona suertatu. Hala, finantza-ingeniaritza harrigarri baten ondoren, 3.900 milioi euroko baliabideak izatetik, 2.400 milioi izatera igaro zen taldea.

2010eko uztailean Europako 91 bankuri estres testak egin zizkieten; horietako zazpik baino ez zuten suspenditu, tartean Banca Cívicak. Testaren arabera, banku berriak 1.600 milioi gal zitzakeen krisia areagotuz gero; zati handi bat adreilu hutsa zen.

Beraz, kapitala lortzea hil hala bizikoa zuen Banca Cívicak ataka horretatik ateratzeko. AEBetako JC Flowers marrazoak eskaintza egin zion: 450 milioi euro inbertitzea, bankuaren %49 omen zena. Banca Cívicak ezetz esan zuen, baina agerian geratu zen bankuaren benetako balioa.

Hirugarren pausoa: Espainiako Bankuari amen

Ordurako Banca Cívica konpasa galduta zebilen, eta okerreko morroiarengana jo zuen injekzio bila: Espainiako bankuen berregituraketarako funtsari (FROB) 977 milioi euro erregutu zizkion 2011 hasieran. Kopuru hori bost urtean itzuli beharko du bankuak, %7,5eko interesarekin. Inork ez du dirua doan uzten, entzun diegu berrikitan Europako handi-mandiei.

Gainera, operazioaren beste aurpegia ere nozitu zuen: Espainiako Bankuak CajaSol hartzera derrigortu zuen taldea.

CajaSol-ek berankortasun tasa handia zuen eta Cívica taldean sartu zenean FROBek emandako dirutik 500 milioi euro erabili behar izan ziren Andaluziako kutxaren etorkizuneko galerak konpentsatzeko.

Taldean kutxa bat gehiago izateak, CANen erabakitzeko ahalmena ahuldu zuen. Hortik aurrera Enrique Goñik CajaSoleko Antonio Pulidorekin erdibana eduki zuen presidentzia.

Laugarren pausoa: Burtsara datu “hipotetikoekin”

Bankiaren eskandaluaren harira gertaera ilun baten berri jakin dugu orain gutxi. Bai Bankiak eta bai Banca Cívicak, burtsara irten aurretik ez zituzten euren finantza egoerak ikuskatu, legeak exijitzen duen bezala.

Banca Cívicak, Espainiako Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalari (CNMV) informazio txostena eman zion eta bertan garbi dio 2008 eta 2009ko datuak “ilustratiboak eta hipotetikoak” direla, urte horietan bankua oraindik sortu gabe zegoelako.

Kapitala hil ala bizi. Banca Cívica burtsara korrika eta presaka irten zen 2011ko uztailean. Akzioak 2,7 euroan saldu zituen estreinakoz –bere balio teorikoaren %60 baino ez–, eta hala ere, geroztik beherantz egin du etengabe; egun 1,4 euro inguruan eros liteke entitatearen akzioa, hau da, bankuak %40 galdu du.

Bosgarren eta azken pausoa: Goian bego

Hilabeteotan, Banca Cívicak lan erreforma baliatu du pertsonaleko “gastuak” murriztuz –150 milioi euro– balantzea berdintzeko, baina 1.248 milioi euro behar zituen Gobernuaren probisio baldintza berriak betetzeko, kapitalaz gain. Ezinezkoa.

Iragan martxoaren 26an eman zuten akordioaren berri Banca Cívicak eta Caixabank-ek. Azkenekoak 1.000 milioi euroren truke erosi du lehena eta CANen jabeek 157 milioi euro jasoko dute.

Maiatzean CANeko administrazio kontseiluak egin duen bileran, erabaki dute Caixabank-ek Nafarroako finantza entitate historikoa irenstea. CAN banku erraldoiaren %1,4 baino ez da izango eta eragiteko ahalmena ezerezean geratu da.

Azken labankada izan da.

Goian bego.