Amezketako Loidi baserrian sortutako proiektua da Aralareko, Uxue Artola Ansak eta Iosu Goñi Muruak bultzatua. “Familiako proiektua da gurea, moxal haragia lehenagotik ere ekoizten genuen, baina kanpora saltzen genuen, eta gauzak beste modu batean egiteko gogoz, bide berriak pentsatzen hasi ginen”, azaldu dio ARGIAri Artolak. Aldaketek sortu ohi duten beldurrari aurre egin, 2022an bizpahiru moxal jarri, eta proba moduan haragia zuzenean saltzeari ekin zioten. “Sorpresa handia hartu genuen, jendearen erantzuna ikaragarria izan baitzen, eta hasiera batean proba izan behar zuenarekin bai ala bai segitzeko beharra sentitu genuen”, dio.
Bai Artola eta bai Goñi baserrian hazitakoak dira, eta beti izan dute lehen sektorearekin harreman estua, baina Aralareko proiektua abiatu arte ez zuten ofizio izan baserria. “Behorrak beti egon dira baserrian, lehen Tolosako harategietara eramaten genituen moxalak”, gogoratu du. Salmenta zuzenarekin hasi zirenetik, ordea, afiziotik ofiziorako saltoa eman zuen eta honetan ari da buru belarri Artola. “Sasiardiak eta Euskal Herriko mendiko zaldi arraza ditugu. Bertako arrazak nahi genituen, hona ongi egokituak daudelako. Ardiak, dena den, lurren kudeaketarako ditugu bereziki, eta moxal haragia ekoizten dugu batik bat”.
Gipuzkoa aldean moxal haragia kontsumitzeko ohitura nahiko galduta dagoela dio abeltzainak, eta berriz ere berreskuratzeko bultzadan ari dira Loidi baserriko kideak. “Garai batean Tolosaldean baziren moxal haragia saltzen zuten dendak, baina itxi egin ziren eta ohitura galdu da”. Hala ere, proiektuaren sare sozialak zabaldu eta haragi loteak eskaintzen hasi bezain pronto jende askok idatzi zien, eta espero zutena baino interes handiagoa piztu zuen ekimenak. Zuzeneko salmentaren bidez, ekoizpenaren zati handiena loteetan saltzen dute, baina inguruko zenbait jatetxerekin ere –bertakoari eta ekologikoari garrantzia ematen dioten horiekin– elkarlana badute.
Behorrak, urte osoan kanpoan
Eredu ekologikoan ari dira Loidiko kideak hasieratik, eta ziurtapen prozesuan daude momentu honetan. Urte osoan kanpoan izaten dituzte abereak: “Udaberritik udazkenera mendian izaten dira, Aralarren; urri-azarotik otsailera Amezketako herri mendia erabiltzen dugu, eta otsaila-martxotik udaberrira, berriz, baserriko zelaietan egoten dira”. Abeltzaintza estentsiboa egiten dute, urtaroei eta zikloei erabat lotua.
Aziendak Oñatiko hiltegira eramaten dituzte, eta Amorebietan egiten dute zatikatzea. “Tolosakoa itxita dago, eta Amorebietako salak aukera gehiago ematen dizkigu zatikatzeko, hanburgesak eta horrelakoak egiteko. Baina, egia esan, mundiala litzateke Tolosaldean hiltegia berriz martxan jartzea, edo beste zerbait sortzea. Izan ere, Tolosaldean ekoizle asko ari gara salmenta zuzenarekin, eta kilometro asko egin behar izaten dugu".